با بازگشت ترامپ، ملک عبدالله به «اردن اول» فکر می‌کند/ ریاست جمهوری دوباره ترامپ برای امان آسان نخواهد بود/ امان نگران سیاست های واشنگتن در قبال فلسطین است

پایگاه خبری جماران - بیش از یک دهه پیش از آن‌که دونالد ترامپ با پایین آمدن از پله‌های طلایی آغاز نخستین کمپین ریاست‌جمهوری خود را اعلام کند، ملک عبدالله ابتکاری به نام «اردن اول» یا به عربی «الأردن أولاً» راه‌اندازی کرد. بیلبوردهایی با این شعار جدید در سراسر کشور نصب شدند تا ملی‌گرایی اردنی را تقویت کنند. در آن زمان، شهروندان پادشاهی هاشمی از تهاجم قریب‌الوقوع آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و تلفات بالای فلسطینی‌ها در جریان انتفاضه دوم خشمگین بودند. با وجود درخواست‌ها برای اخراج نیروهای آمریکایی از اردن و لغو معاهده صلح ۱۹۹۴ با اسرائیل، ملک عبدالله از چنین اقداماتی اجتناب کرد و تأکید داشت که اردن باید منافع ملی خود را بر مسائل پان‌عربی اولویت دهد و روابط خود با واشنگتن را به خطر نیندازد.

شورای آتلانتیک در گزارشی درباره تاثیر بازگشت دونالد ترامپ بر اردن می نویسد: اکنون، در آستانه دومین دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، ملک عبدالله بار دیگر به دنبال اتخاذ سیاست «اردن اول» است، اگرچه خشم داخلی نسبت به حمایت آمریکا از جنگ اسرائیل در غزه وجود دارد. چند ساعت پس از پیروزی انتخاباتی ترامپ، عبدالله به این نامزد حزب جمهوری‌خواه «گرم‌ترین» تبریک‌های خود را گفت و بر تعهد اردن به تقویت اتحاد با آمریکا تأکید کرد. حتی پیش از پایان رأی‌گیری در ۵ نوامبر، ملک عبدالله برای حفظ روابط خود با خانواده ترامپ تلاش کرده بود. پس از تلاش برای ترور ترامپ در ۱۳ ژوئیه، عبدالله این حمله در پنسیلوانیا را محکوم کرد. سال گذشته، خانواده سلطنتی از ایوانکا ترامپ و همسرش جرد کوشنر برای شرکت در مراسم عروسی ولیعهد حسین در امان دعوت کردند.

با این حال، بسیاری در امان نگران بازگشت ترامپ به کاخ سفید هستند، چرا که تقریباً نیمی از جمعیت اردن از تبار فلسطینی هستند. در دوره ریاست‌جمهوری پیشین ترامپ، او سفارت آمریکا را از تل‌آویو به اورشلیم منتقل کرد و کمک‌های آمریکا به آژانس امدادرسانی و کاریابی سازمان ملل برای پناهندگان فلسطینی (UNRWA) را قطع کرد، اقداماتی که پادشاهی هاشمی از آن‌ها انتقاد کرده بود.

مروان معشر، وزیر خارجه پیشین اردن، هشدار داد که انتصابات جنگ‌طلب ترامپ برای سمت‌هایی همچون سفیر آمریکا در اسرائیل و مشاور امنیت ملی نشان‌دهنده احتمال عدم مخالفت واشنگتن با الحاق کرانه باختری توسط اسرائیل است، نگرانی دیرینه‌ای که پادشاهی هاشمی دارد. عبدالله بارها ایجاد یک وطن جایگزین برای فلسطینیان در اردن را رد کرده است، امری که در صورت الحاق کرانه باختری توسط اسرائیل، احتمال بیشتری پیدا می‌کند.

مروان معشر درباره احتمال آوارگی گسترده فلسطینیان از کرانه باختری به اردن در دوره دولت جدید ابراز نگرانی کرد. با این حال، هیچ شواهدی از حمایت ترامپ از چنین تغییر اساسی وجود ندارد. (شایان ذکر است که ترامپ در سال ۲۰۲۰ از طرح نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو برای الحاق کرانه باختری حمایت نکرد و این ابتکار را متوقف کرد.)

سناتور اردنی عامر حدیدی نیز ابراز نگرانی کرده است که ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود، امان را صدایی کمتر حیاتی در منطقه نسبت به کشورهای عربی خلیج فارس می‌دید. در حالی که عربستان سعودی توافق‌نامه‌های تسلیحاتی میلیارد دلاری به ترامپ پیشنهاد داد، حدیدی اشاره کرد که اردن به عنوان کشوری فقیرتر، قادر به ارائه چنین پیشکش های اقتصادی به ترامپ نبود.

با این وجود، برخی از اردنی‌ها نسبت به روابط دوجانبه در دولت آینده کمتر بدبین هستند. محمد المومنی، سخنگوی دولت اردن، گفت: «روابط اردن و آمریکا استراتژیک و نهادینه شده است، صرف‌نظر از اینکه کدام حزب در آمریکا حاکم باشد.» ملک عبدالله طی بیست و پنج سال حکمرانی خود تلاش زیادی برای تقویت همکاری با هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات از طریق جلسات متعدد با قانون‌گذاران کرده است. روابط امنیتی دو کشور همچنان قوی مانده، چرا که اردن میزبان هزاران سرباز آمریکایی در قلمرو خود است. امان همچنین در هماهنگی با واشنگتن در ماه‌های آوریل و اکتبر، علیرغم انتقادات داخلی، ده‌ها پهپاد و موشک ایرانی که به سمت اسرائیل شلیک شده بودند را سرنگون کرد. چنین اقداماتی نشان می‌دهد که پادشاهی هاشمی از روابط خود با آمریکا به صورت منفعل بهره نمی‌برد، موضوعی که یکی از اولویت‌های ترامپ بود.

محمد ابورمان، وزیر پیشین اردن، توضیح داد که کمک‌های مالی آمریکا به اردن در دوره ترامپ به رکورد تاریخی ۱.۳ میلیارد دلار در سال رسید. در میان مشکلات مالی مداوم پادشاهی اردن، دولت ترامپ شریک قابل اعتمادی برای امان بود، حتی با وجود درخواست‌هایی از سوی برخی آمریکایی‌ها برای کاهش بسته‌های کمک خارجی. عبدالله همچنین اولین رهبر عرب بود که در سال ۲۰۱۷ با ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور دیدار کرد، روندی که در دوره رئیس‌جمهور جو بایدن نیز تکرار شد. اگرچه گاهی درباره مسئله فلسطین اختلاف‌نظر داشتند، عبدالله اطمینان حاصل کرد که روابط دوجانبه اردن و ایالات متحده در دوره اول ترامپ حفظ شود و میلیاردها دلار کمک مالی همچنان جریان داشته باشد.

در هفته‌های اخیر، اردن تلاش کرده است روابط خود را با عربستان سعودی و امارات متحده عربی تقویت کند تا مطمئن شود منافع امان حتی در صورت نزدیکی ترامپ به کشورهای خلیج فارس آسیب نبیند. در ۲۰ نوامبر، عبدالله به ابوظبی سفر کرد و با رئیس‌جمهور محمد بن زاید دیدار کرد و از روابط «قوی» بین اردن و امارات تمجید کرد. یک ماه پیش‌تر، عبدالله با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، دیدار کرد تا مواضع در قبال جنگ‌های غزه و لبنان را هماهنگ کند.

در نهایت، عبدالله گاهی از تصمیم‌گیری‌های غیرمعمول ترامپ نیز سود برده است. در سال ۲۰۱۷، مجله فارن پالیسی گزارش داد که ترامپ سفیر آمریکا در امان، آلیس ولز، را از سمت خود برکنار کرد، پس از آنکه رهبر اردن نسبت به این دیپلمات کهنه‌کار بی‌اعتماد شده بود. عبدالله قبلاً از دولت باراک اوباما خواسته بود سفیر را تغییر دهد، اما رئیس‌جمهور دموکرات از برکناری ولز که در طول خدمتش بیش از دوازده جایزه وزارت خارجه دریافت کرده بود، امتناع کرد.

در دولت ترامپ، پادشاهی هاشمی کمتر نیازمند نگرانی درباره انتقاد آمریکا در مورد مسائل حقوق بشری است، حتی با وجود اینکه اخیراً خانه آزادی رتبه اردن را به پایین‌ترین سطح خود یعنی «غیر آزاد» تنزل داده است.  اگرچه امان با چالش‌هایی در دوره دوم ترامپ روبرو خواهد شد، عبدالله احتمالاً همچنان روابط قوی با ایالات متحده را بر سایر نگرانی‌های سیاست خارجی اولویت خواهد داد. این یکی از عناصر قابل‌توجه در دوران بیست و پنج ساله سلطنت عبدالله بوده و از دلایلی است که او توانسته این مدت طولانی در قدرت بماند.