آمار حق را به کارلسن داد/ فقط فیروزجا رقیب است!

جی پلاس؛ مگنوس کارلسن نروژی که از سال 2013 تاکنون قهرمان بلامنازع جهان و شماره یک این رشته ورزشی است، پس از پیروزی اخیر در مسابقه قهرمانی جهان مقابل یان نپومنیشی که بر خلاف ادوار گذشته خیلی ساده به دست آمد، اظهارنظری عجیب و نسبتا غیرمتعارف داشت؛ او اعلام کرد آماده واگذاری عنوان قهرمانی جهان به شخص دیگری است و تنها در یک صورت در مسابقه بعدی برای دفاع از عنوان قهرمانی اش حاضر می شود که پای دیگر مسابقه علیرضا فیروزجا باشد.

این اظهارنظر کارلسن با واکنش های زیادی روبرو شد. عده ای معقتد بودند کارلسن به نوعی سایر رقبایش را از نظر روانی له کرده و عده ای می گفتند که او با علم به پیشرفت فوق العاده زیاد فیروزجا قصد دارد از همین حالا جنگ روانی را با او آغاز کند تا با توجه به توجه رسانه ای شدید، او برای موفقیت در مسابقات کاندیداها و رسیدن به مسابقه کاندیداها تحت فشار قرار بگیرد. اما فارغ از اینکه نیت اصلی کارلسن از این مصاحبه چه بود، آمار نشان می دهد که اظهارات کارلسن دقیق بوده و در حال حاضر هیچ شطرنجباز دیگری شایستگی رسیدن به مسابقه قهرمانی جهان را ندارد و حتی می توان گفت ظرفیت آن هم موجود نیست. در ادامه نگاهی به 9 بازیکن برتر جهان بعد از کارلسن خواهیم داشت.

2- علیرضا فیروزجا(2804 از فرانسه): نفر دوم جهان که به اعتقاد کارلسن حریف بعدی او در مسابقه قهرمانی جهان خواهد بود. وضعیتش کاملا مشخص است. فاصله سوپراستاد بزرگی تا ریتینگ 2800 را بسیار سریع (سریعتر از خود کارلسن) طی کرده و تنها بازیکن 2800+ دنیا در میان رقیبان کارلسن است. سن و سال و استعداد فوق العاده اش نشان می دهد که او هنوز به اوج قله شطرنجی اش نرسیده و می تواند مدارج بالاتری به دست بیاورد. فیروزجای 18 ساله در گرندسوئیس قهرمان شد و مقتدرانه سهمیه کاندیداها را به دست آورد. او اکنون پرچمدار نسل جدید شطرنج جهان و قهرمان بالقوه آینده دنیاست. بازی های درخشان تاکتیکی و پیشرفت در مرحله آخر بازی او را به رقیبی جدی تبدیل کرده که این مساله از رادار مگنوس پنهان نمانده است!

3- دین لیرن (2799 از چین): این شطرنجباز مستحکم چینی خصوصیات مثبت زیادی دارد و یک شطرنجباز بسیار مستحکم و اصطلاحا نباز به شمار می رود. با این حال او فاقد برخی خصوصیات لازم برای رسیدن به عنوان قهرمانی جهان است. نخستین و شاید مهمترین مساله نبود انگیزه است. لیرن تاکنون هرگز از رویای قهرمانی جهان صحبت نکرده و حتی یک بار در مصاحبه اش گفته برنامه و هدف گذاری برای قهرمانی جهان ندارد. لیرن یکی از طولانی ترین رکوردهای مربوط به دیدارهای پیاپی بدون شکست در جهان را در اختیار دارد، اما این مساله برای قهرمانی جهان کافی نیست. نکته دیگر فعالیت اندک شطرنجی او در یکی دو سال اخیر بوده که البته بخشی از آن ناشی از شیوع ویروس کرونا بوده است اما حتی پس از راه افتادن دوباره مسابقات هم بسیار کمرنگ بوده است. تعداد مسابقات او به اندازه ای کم بود که حتی ممکن بود سهمیه مسابقات گرندپری را نیز از دست بدهد اما به موقع به خودش آمد و با انجام یک بازی 4 مسابقه ای با هموطنش لو شانلی سهمیه گرندپری را حفظ کرد. لیرن برای رسیدن به صندلی قهرمانی جهان باید ابتدا از طریق مسابقات گرندپری یکی از دو سهمیه باقی مانده را بگیرد و سپس در جدول سخت و دشوار کاندیداها قهرمان شود. اتفاقی که چندان محتمل به نظر نمی رسد.

4- فابیانو کاروانا (2792 از آمریکا): شطرنج باز ایتالیایی تبار یک بار تجربه ناکام حضور در مسابقه قهرمانی جهان را دارد. او زمانی که در اوج بود در مقابل کارلسن در دیدارهای کلاسیک مستحکم نشان داد اما در دیدارهای سریع حرفی برای گفتن نداشت و نتوانست قهرمان جهان شود. سوپراستاد بزرگ آمریکایی ها که سومین ریتینگ برتر تاریخ شطرنج (2851) را در کارنامه دارد این روزها از اوجش فاصله گرفته و حتی دیگر شماره 2 جهان نیست. روند فعلی کاروانا که در دو سال اخیر همیشه کاهشی بوده و حدود 40 واحد سقوط داشته نشان می دهد که کارلسن در کنار گذاشتن او نیز حق داشته و نمی توان او را در این سراشیبی سقوط ریتینگ رقیبی جدی دانست.

5- یان نپومنیشی (2773 از روسیه): آخرین کسی که نتوانست قهرمانی جهان را از کارلسن بگیرد همین سوپراستاد بزرگ روس است. او یک نقطه ضعف بزرگ دارد که کارلسن هم به آن اشاره کرده بود؛ ناتوانی در مدیریت باخت و بازگشت به مسابقه. اتفاقی که همین امسال برایش رخ داد و پس از اولین باخت کاملا از هم پاشید. نپومنیشی دیگر امید روسها برای بازگرداندن قهرمانی جهان به کشورشان نیست و احتمالا آنها روی پدیده های جوان تری مانند اسیپنکوی 19 ساله حساب کنند. هر چند او هم با ریتینگ حدود 2720 راه نسبتا طولانی پیش رو تا رسیدن به سطح اول جهان دارد.

6- لوون آرونیان (2772 از آمریکا): سوپراستاد بزرگ ارمنی پس از مشکلاتی که با دولت کشورش داشت حالا با پرچم آمریکاست. از مزیت های او توانایی بالا در بازی سریع است اما در دیدارهای کلاسیک گاهی پرنوسان نشان می دهد. آرونیان چندی پیش همسرش را در حادثه ای تلخ از دست داد و دچار مشکلاتی شد، اما پس از ازدواج مجدد بار دیگر روزهای خوبی تجربه می کند. با این حال او هنوز سهمیه کاندیداها را ندارد و همانند لیرن باید از فیلتر دشوار این رویداد عبور کند تا شاید بتواند یکی از هشت نفر کاندیداهای قهرمانی جهان باشد. نکته منفی دیگر درباره آرونیان سن و سال بالای اوست. به نظر نمی رسد یک شطرنجباز 39 ساله حتی با لباس های رنگارنگ گل گلی، انرژی کافی برای چالش دشوار قهرمانی جهان را داشته باشد و کارلسن او را هم به درستی خط زده است!

7- آنیش گیری (2772 از هلند): استاد جنگ روانی علیه قهرمان جهان سهمیه کاندیداها ندارد. او را نمی توان مدعی جدی برای قهرمانی جهان به شمار آورد. چرا که شخصیت جنگجو و برنده ای ندارد و خصوصا در مقابل بازیکنان قوی به کسب مساوی تمایل دارد. او در دوره قبلی کاندیداها هم حضور داشت اما نتوانست قهرمان شود. با توجه به فاصله ای که از دوران اوجش (نزدیک به مرز 2800) گرفته نمی تواند مدعی جدی باشد. با این حال اگر او به مسابقه قهرمانی جهان برسد و کارلسن طبق قولی که داده بازی نکند، باید زخم زبان های تمام نشدنی او را تحمل کند! نکته منفی دیگر او این است که اخیرا در مسابقات در حال برگزاری تاتااستیل در هلند در خاک خودش به کارلسن باخته است.

8- وسلی سو (2772 از آمریکا): این شطرنجباز فیلیپینی تبار هم مدت زیادی است غیرفعال بوده و در سطح اول جهان دست به مهره نشده است. کارنامه سفید و خالی از بازی او در یک سال اخیر او را هم در زمره بازیکنان نه چندان فعال قرار  می دهد. آخرین مسابقه اش قهرمانی آمریکا بود که در آنجا توفیقی نیافت. با این حال وسلی سو همیشه بازیکن خطرناکی بوده است. مهم ترین چالش پیش روی او کسب سهمیه کاندیداهاست چرا که او در جام جهانی ناموفق بود و در گرندپری هم شرکت نکرد. اختلاف حدود 50 واحدی با دوران اوج نشان می دهد او نیز نمی تواند مدعی باشد.

9- شهریار ممدیاروف (2767 از آذربایجان): شماره یک آذری ها از روزهای اوجش که در محدوده 2800 بود فاصله گرفته است. زندگی متاهلی و تولد فرزند می تواند یکی از دلایل باشد. روی کاغذ او هنوز شماره یک آذری هاست اما شاید شانس تیمور رجبوف که اکنون سهمیه کاندیداها را هم نقد در جیب دارد از او اندکی بیشتر باشد. ممدیاروف هم باید در گرندپری ابتدا سهمیه بگیرد. اتفاقی که در حضور بازیکنانی مانند آرونیان، لیرن، لاگراو، سو و گیری کار آسانی نیست. نکته منفی سن و سال درباره او هم صدق می کند چرا که 36 ساله است.

10- الکساندر گریشوک (2764 از روسیه): یکی از بازیکنان قهار جهان در شطرنج سرعتی نفر دهم حال حاضر جهان است. اما او هم 38 ساله است و به نظر دیگر شرایط بازگشت به اوج و ریتینگ بالای 2800 را ندارد. گریشوک دیگر حتی به اندازه گذشته مورد توجه خود روسها هم نیست. در جام جهانی ناکام بوده و نتوانسته سهمیه بگیرد. گرندپری آخرین شانس او برای رسیدن به مسابقات کاندیداهاست. گریشوک در دو سال اخیر در شش تورنمنت رسمی فقط بازی کرده که در 5 تای آن ریتینگ از دست داده و فقط در یک تورنمنت آن هم بسیار ناچیز (1.8 واحد) ریتینگ اضافه کرده است. او همین حالا حتی شماره ده جهان در فهرست زنده نیست چرا که راپورت جای او را در لیست لایو ریتینگ اشغال کرده است.

بررسی های آماری نشان می دهد که حق با کارلسن است. البته که شطرنج قابل پیش بینی نیست و ممکن است تا زمان شروع مسابقات کاندیداها، شرایط بازیکنان عوض شود اما با روند فعلی به نظر می رسد قهرمان جهان به درستی فیروزجا را تنها رقیب اصلی دانسته است.

مسابقات کاندیداهای قهرمانی جهان با حضور هشت بازیکن برتر جهان سال آینده برگزار می شود. تاکنون حضور فیروزجا، کاروانا، دودا، کاریاکین، رجبوف و نپومنیشی قطعی است و دو سهمیه دیگر در مسابقات گرندپری مشخص می شود. برنده این پیکار هشت جانبه باید روبروی کارلسن قرار بگیرد که البته قهرمان جهان گفته فقط در صورتی بازی می کند که فیروزجا برنده این جمع هشت نفره باشد.