امروزه اهمیت منابع طبیعی بر کسی پوشیده نیست، جنگل ها و مراتع به شکل مستقیم و غیرمستقیم منبع مهمی برای تامین نیازهای اولیه و مهم انسان ها همچون اکسیژن، آب و غذا هستند.
از سویی دیگر باید اذعان کرد توسعه پایدار کشورها در گرو حفظ و استفاده درست از منابع طبیعی است.
آب و خاک و پوشش گیاهی منابعی از این دست هستند و بهره برداری نامناسب از آنها می تواند مشکلات زیادی را ایجاد کرده و با خود تبعات منفی در ابعاد اجتماعی و اقتصادی به دنبال داشته باشد.
به دلیل توسعه نامتوازن و سیاست های نامناسب و بهره برداری بیش از اندازه طی چند دهه گذشته منابع آب و خاک در کشور در معرض آسیب ها و تهدیدهای مختلفی قرار دارند که برای دفع آنها باید در برخی حوزه ها به ویژه منابع طبیعی شاهد برنامه ریزی منسجم و عملیاتی باشیم.
استان قزوین نیز با وجود داشتن دشت حاصلخیز قزوین طی سالهای گذشته با تهدیدات زیادی در حوزه آب و خاک روبرو بوده که باعث کاهش منابع آبی جاری و زیرزمینی و بیابانی شدن برخی از نقاط این استان شده است که این وضعیت اقدامات مراقبتی و حفاظتی منابع طبیعی را تشدید کرده است.
در همین رابطه، "علی اکبر اسدالهی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین" میهمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) بود و به سوالات طرح شده در خصوص آخرین وضعیت منابع طبیعی استان پاسخ داد.
ایرنا: در خصوص حوزه مسئولیت منابع طبیعی و وظایفی که برعهده دارید، توضیح بدهید.
مسئولیت ما مدیریت بیشتر پهنه ها و عرصه های سرزمینی است به طوری که ۶۲ درصد مساحت استان قزوین و همچنین ۸۲ درصد مساحت کشور را اراضی ملی یا منابع طبیعی تشکیل می دهند.
در زمان حاضر که شاهد تغییرات اقلیمی و همچنین گسترش تهدیدات مربوط به حوزه های آب و خاک و پوشش فضای سبز هستیم مسئولیت های ما نیز سنگین تر از قبل شده است.
فعالیت های جنگلها، مراتع و آبخیزداری و بدنبال آن در سطح استان ها ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری نقش کلیدی در جلوگیری و یا کاهش فرایند فرسایش خاک و تقویت منابع آبی داشته و به شکل غیرمستقیم در حوزه مسایل اقتصادی و سرمایه گذاری، حفاظت محیط زیست، مدیریت بحران و ... تاثیرگذار است.
ایرنا: در سال های اخیر چالش های زیادی پیش روی منابع طبیعی استان قرار گرفته که افت شدید منابع آبی، فرسایش بالای خاک و سرعت چشم گیر بیابانی شدن اراضی از جمله آنها هستند، برای مقابله با این چالش ها چه تدابیری اندیشیده اید؟
باید برای حل مسایل و چالش های پیش روی منابع طبیعی شاهد اجرای مدیریت واحد سرزمینی باشیم، باید اذعان کرد که طی سالیان گذشته با آب و خاک و هوای خود به درستی رفتار نکرده ایم و در استفاده از این منابع نیاز به تجدید نظر داریم.
حال و روز ناخوش احوال دشت قزوین نتیجه جزیره ای کار کردن دستگاه هاست
در همین ارتباط باید اذعان کرد برای حفظ دشت قزوین و جلوگیری از تبدیل شدنش به بیابان به یک مراقبت ویژه و اورژانسی ۱۰ ساله از آن نیاز داریم.
حال و روز نامناسب و ناخوش احوال دشت قزوین نتیجه جزیره ای کار کردن دستگاه هاست بنابارین باید یک برنامه منسجم و جامع تعریف کنیم مثلا در حوزه آب باید مسئولیت دقیق هر دستگاه از حیث حفاظت از منابع آن و بهره وری مشخص باشد چرا که وقتی بهره برداری غیرصحیح از سفره های آب زیرزمینی داشته باشیم شاهد بیابانی شدن اراضی و از بین رفتن کشاورزی و مهاجرت روستاییان به شهرها خواهیم شد و با تبعات منفی اجتماعی و اقتصادی این پدیده روبرو می شویم.
در سالیان گذشته متاسفانه به دلیل بهره برداری بیش از اندازه و غیراصولی از منابع سفره های آب زیرزمینی در قزوین شاهد کاهش و افت شدید سطح آب این سفره ها بوده ایم که البته در سال های اخیر با انسداد چاه های غیرمجاز و کنترل مصرف چاه های مجاز سرعت افت کاهش پیدا کرده اما با تقویت سفره ها آنطور که باید و شایسته است فاصله داریم و اراضی استان قزوین در معرض بیابانی شدن قرار گرفته است.
وقتی زمینی که در گذشته زیر کشت آبی قرار داشته و امروز دیگر به دلیل نبود آب قابل کشت نیست، این اراضی مستعد بیابان شدن است و وقتی تبدیل به بیابان شد و فرسایش خاک در آن صورت گرفت می تواند به کانون تولید ریزگرد و گرد و غبار تبدیل شود.
ایرنا: طی یک دهه اخیر چه میزان به اراضی بیابانی قزوین افزوده شده و چه اقداماتی برای مهار رشد بیابان ها در استان انجام شده است؟
در یک دهه اخیر برآورد می شد به دلیل مسایلی چون خشکسالی، استفاده بیش از اندازه از سفره های زیرزمینی، عدم انتقال آب از حوزه های آبخیز به دشت قزوین در کنار چرای بی رویه دام ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی دشت قزوین به بیابان تبدیل شود که در همین بازه زمانی شاهد قرارگیری ۵۲ هزار هکتار از اراضی این دشت در وضعیت بحرانی بودیم.
طی پنج سال گذشته اقدامات زیادی برای جلوگیری از گسترش اراضی بیابانی کردیم و در کنار اقدامات حفاظتی، رشد بارندگی ها نیز ما را در پیشبرد این هدف کمک کرد و موفق شدیم ترمز بیابانی شدن اراضی دشت قزوین را بکشیم.
جلوگیری از چرای ۱۲۰۰ نفر شتر در دشت قزوین که از استان های جنوبی به این استان آورده شده بودند
از جمله اقدامات انجام گرفته طی سال های اخیر برای تقابل با بیابانی شدن اراضی استان قزوین می توان به مقابله با چرای بی رویه دام و همچنین جلوگیری از چرای ۱۲۰۰ نفر شتر که از استان های جنوبی و کویری به قزوین آورده شده بودند اشاره کرد به طوری که اکنون تعداد شترهای موجود در دشت به کمتر از ۱۰۰ نفر رسیده است.
بوته کاری در سطح پنج هزار هکتار، بذرپاشی در ۲ هزار هکتار از مراتع و اجرای طرح های آبخیزداری در نقاط مختلف از دیگر اقدامات انجام شده در این راستا بوده که در کنار فعالیت سایر دستگاه ها از جمله کنترل مصرف چاه ها در کاهش سرعت بیابانی شدن اراضی قزوین نقش داشته است.
البته اکر در این حوزه ( کاهش بیابانی شدن اراضی و حفاظت از منابع آب و خاک) خواهان اثربخشی فعالیت ها هستیم باید به طور کامل شاهد اجرای الگوی کشت باشیم.
ایرنا: در حوزه آبخیزداری چه اقدامات و طرح هایی سال جاری در استان قزوین اجرایی شده است؟
از سال گذشته تاکنون با اختصاص منابع صندوق توسعه ملی طرح های مختلفی در حوزه آبخیزداری کشور و استان قزوین در حال اجراست به گونه ای که در حال حاضر در ۱۱ حوزه آبخیز در حال اجرای پروژه هستیم.
طرح های در دست اجرا در بخش آبخیزداری منجر به تقویت منابع آب و خاک شده و از فرسایش خاک جلوگیری کرده و موجب تقویت سفره های زیرزمینی می شود و به شکل مستقیم بر جلوگیری از سیلاب تاثیر دارد و همچنین حجم آب دهی و کیفیت آب قنوات و چشمه های موجود در حوزه های آبخیز را بهبود می بخشد.
فرسایش خاک نگران کننده در الموت و حوزه های آبخیز شاهرود و خررود
متوسط فرسایش خاک در استان قزوین ۱۲ تا ۱۶ تن در هر هکتار است که تقریبا با کشور برابر اما به لحاظ میانگین جهانی عدد قابل توجهی است و امیدواریم بتوانیم با اقدامات حفاظتی خود این رقم را کاهش دهیم، البته فرسایش خاک در برخی نقاط الموت و همچنین حوزه آبخیز شاهرود و بخش هایی از حوزه خرورد بیشتر از اعداد ذکر شده بوده و نگران کننده است.
امسال ۳۰۰ میلیارد ریال از منابع صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح های آبخیزداری و مقابله با فرسایش خاک در استان قزوین در حال هزینه است و همچنین طرح مقابله با چرای غیرمجاز دام نیز با قوت پیگیری می شود.
ایرنا: هر ساله بخش زیادی از وقت و انرژی کارکنان منابع طبیعی صرف رسیدگی به اختلافات در حوزه اراضی می شود، در این حوزه چه اقداماتی انجام شده است؟
برای کاهش اختلافات بین بهره برداران و دستگاه منابع طبیعی، نیازمند بازنگری در یکسری از قوانین مربوط به این حوزه هستیم، امروز تداخل برخی قوانین با هم مثلا قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع با قانون رفع موانع تولید و قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی مشکلاتی را برای رسیدگی به اختلافات مربوط به اراضی ایجاد کرده است.
بازنگری در قوانین این حوزه باید به گونه ای باشد که حل اختلافات اراضی را سرعت ببخشد و ما در این خصوص پیشنهاد افزودن چند بند را به قانون گذار داده ایم که می تواند در این خصوص راهگشا باشد، یکی از این پیشنهادها این است که رسیدگی به امور اختلافی در دستگاه اختصاصی این حوزه (منابع طبیعی) یگیری شود که موجب می شود مردم به جای مراجعه به چند دستگاه و سرگردانی، امور خود را از سوی یک دستگاه دنبال کنند و شاهد کاهش هزینه ها و رعایت بهتر حقوق مردم و منابع طبیعی خواهیم بود.
اگر شاهد بازنگری در قوانین این حوزه باشیم می توان ظرف پنج سال تمامی اختلافات اراضی بین مردم و منابع طبیعی را حل و فصل کرد و پرونده آنها را بست.
ایرنا: طی سالیان اخیر در حوزه منابع طبیعی قزوین یا شاهد دست اندازی و یا زمین خواری به شکل خاص و ویژه بوده ایم؟
برای حل اختلافات و پیشگیری از مسایلی چون زمین خواری و مشکلات دیگر اقدام به نقشه برداری و اجرای طرح کاداستر (حدنگاری) اراضی ملی در استان قزوین کرده ایم که با وجود همه تنگناها و محدودیت های مالی انجام شده است، این کار در سطح ۵۰ درصد از اراضی منابع طبیعی استان اجرا شده و امیدواریم بتوانیم آنرا ادامه دهیم.
با اجرای این طرح و نهایی شدن آن می توان اذعان کرد مسایلی چون تعرض و زمین خواری در اراضی ملی استان قزوین از بین می رود، البته در این استان به معنای عام و شناخته شده زمین خواری سازماندهی شده نداشته ایم بلکه عمده مشکل ما با کشاورزان و صاحبان نسخی است که ادعای مالکیت داشته اند.
آزادسازی ۷۵۰ هکتار از اراضی ملی قزوین از چنگال متجاوزان
در حال حاضر برای ۷۵۰ هکتار از اراضی ملی یا منابع طبیعی قزوین در خصوص تعرض و تصرف غیرمجاز در مراجع قضایی پرونده وجود دارد و تقریبا به همین مقدار نیز امسال رفع تصرف و آزادسازی داشته ایم.
امسال با برگزاری آموزش برای ۲ هزار نفر از بهره برداران تلاش کرده ایم تا در زمینه های حفاظتی و ... تلاش شده تا در راستای حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تعدی به آنها اقدام کنیم.
ایرنا: بخشی از فعالیت های منابع طبیعی در حوزه جنگل هاست، امسال برای تقویت این بخش چه اقداماتی انجام شده است؟
در سال جاری ۱۳۷ هکتار جنگل کاری در استان قزوین انجام شده که بیشتر آن در حاشیه سد نهب تاکستان انجام شده و اعتبارات آن از محل صندوق توسعه ملی تخصیص یافته است.
امسال همچنین قصد داریم با همکاری با اداره کل راهداری ۲۰ کیلومتر از مسیر آزادراه های قزوین-رشت و قزوین-زنجان را جنگل کاری کنیم که این موضوع جزو وظایف ذاتی منابع طبیعی نیست اما با هدف توسعه پوشش فضای سبز و کاهش اثرات کولاک این اقدام را انجام می دهیم.
منابع طبیعی در استان قزوین دارای ۲ نهالستان است که یکی به کار پرورش و تکثیر نهال های جنگلی و دیگری به پرورش و تکثیر نهال های مقاوم به خشکی و مناسب برای کشت در محیط های بیابانی می پردازد.
این نهالستان ها سالانه قادر به تولید ۳۵۰ هزار اصله نهال هستند که نهال های تولیدی را به شکل رایگان توزیع می کنند.
اگر اعتبارات لازم برای تجهیز نهالستان های منابع طبیعی قزوین در اختیار قرار بگیرد، ظرفیت تولید نهال در این نهالستان ها به بیش از یک میلیون اصله در سال افزایش پیدا می کند.
ایرنا: راه ارتباطی شما برای دریافت گزارش های مردمی در حوزه پیشگیری از تجاوز به عرصه های منابع طبیعی چیست؟
شهروندان می توانند در صورت هرگونه آسیب و تعرض به اراضی منابع طبیعی گزارشات خود را برای پیگیری و رسیدگی یگان حفاظت به شماره تلفن ۱۵۰۷ اطلاع دهند.
یگان حفاظت منابع طبیعی از نیروهای زحمت کش و فداکاری هستند که شبانه روز در سرما و گرما برای صیانت از اراضی ملی تلاش می کنند، اما به جهت محدودیت منابع مالی برای تامین نیروی انسانی و تجهیزات لازم نیازمند مشارکت و همراهی مردم برای حفاظت بهتر از اراضی منابع طبیعی هستیم.
ایرنا: امسال به لحاظ وقوع آتش سوزی در اراضی ملی یا منابع طبیعی قزوین، سال خاصی بود و شاهد افزایش قابل توجه حوادثی از این دست بودیم، چه میزان از اراضی ملی استان امسال طعمه آتش شد؟
در حوزه حریق با توجه به بارندگی های قابل توجه و رشد زیاد علف زارها پیش بینی می شد که امسال سال پرحادثه ای داشته باشیم.
رشد ۷۶۰ هکتاری آتش سوزی در اراضی ملی استان قزوین
امسال ۱۴۵ فقره گزارش حریق دریافت کردیم و ۹۰۰ هکتار از اراضی ملی استان قزوین دچار حادثه آتش سوزی شدند که عامل بیشتر این حوادث بی توجهی کشاورزان و یا مسافران عبوری بود، این در حالی بود که مجموع آتش سوزی اراضی ملی استان در سال قبل ۱۴۰ هکتار بود که نشان دهنده رشد ۷۶۰ هکتاری آتش سوزی در این اراضی در سال جاری نسبت به پارسال است.
در یک محدوده از طارم سفلی اگر فداکاری نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی و کمک یگان حفاظت محیط زیست و نیروهای محلی وجود نداشت شاهد سرایت آتش به جنگل می بودیم و باید شاهد نابود شدن ۲تا ۳هزار هکتار جنگل می بودیم اما سرعت عمل نیروهای حاضر در منطقه باعث شد تا آتش قبل از رسیدن به جنگل خاموش شود و تنها ۸۰ هکتار از اراضی که پوشش گیاهی چندانی نداشت در این حادثه آسیب دید.
برای پیشگیری از آتش سوزی در اراضی ملی نیازمند فرهنگ سازی هستیم و در همین رابطه به دهیاران و شوراهای اسلامی روستاها آموزش هایی را ارایه کرده ایم که امیدواریم در کاهش حوادث اینچنینی موثر باشد.
