رئیس جمهور زن؛ نقطه عطف عرصه مردسالارانه سیاست در ایران؟

به گزارش جماران، امروز بیش از یکسال از درگذشت «اعظم طالقانی» می گذرد. زنی که رسانه ها درباره اقدامات او بسیار نوشته اند. بدون شک تاکنون از رجل سیاسی بودنش تا عزم راسخش برای بسط آگاهی، آزادی و اصول انقلابی تا آخرین روزهای حیاتش، قلم های زیادی چرخیده است. اما شاید یاد کردن دوباره از او، آنهم در شرایطی که سخنگوی شورای نگهبان تلویحا اعلام کرده «زنان می توانند کاندیدای ریاست جمهوری باشند»، به جا و ضروری به نظر برسد.

تلاش اعظم طالقانی به ثمر نشست

نگاهی دقیق تر به زندگی اعظم طالقانی نشان می دهد که از میان فعالیت های ارزنده او، دست کم یکی از تلاش هایش با گذشت نزدیک به یکسال از رحلتش به ثمر نشسته است. البته شاید اندکی برای بیان این مسأله زود باشد و تا شورای نگهبان نظر رسمی خود را درخصوص بلامانع بودن کاندیداتوری زنان اعلام نکرده، نمیتوان گفت که این مسأله در صحنه سیاسی ایران حل شده است.

ولی اگر ملاک را گفته های سخنگوی شورای نگهبان در هفته های اخیر بگیریم، می توان گفت تلاش های اعظم خانم طالقانی به مثابه زنی خستگی ناپذیر، در این راه به ثمر نشسته و امروز دیگر منعی برای کاندیداتوری زنان و انتخابشان به عنوان دومین مقام بلندپایه کشور وجود ندارد.

تا امروز هیچ زنی از فیلتر شورای نگهبان برای کاندیداتوری رد نشده است

به گفته محمد بهادری جهرمی، حقوقدانی که آشنایی کافی با روند حاکم بر شورای نگهبان دارد، اعضای شورای نگهبان اگر با یک کاندیدای اصلح بانو در انتخابات مواجه شوند، در نهایت با رأی اکثریت در خصوص «رجل» بودن آن کاندیدا تصمیم خواهند گرفت، اما تاکنون شورای نگهبان با چنین موضوعی مواجه نشده و به همین دلیل نیز تعریفی را ارائه نداده که بابت آن حاشیه‌های بعدی ایجاد شود.

هرچند این امید به زنان داده می‌شود که منعی برای کاندیداتوری‌شان وجود ندارد اما مسلما تا امروز هیچ زنی از فیلتر شورای نگهبان برای حضور در حلقه رقابت انتخاباتی ریاست‌جمهوری عبور نکرده و این میدان در انحصار مردان بوده است.

چه زنانی می توانند در قامت رئیس جمهور ایران باشند؟

حال اگر بخواهیم فرض را بر تغییر رویکرد شورای نگهبان در کاندیداتوری زنان قرار دهیم، آنچه مهم خوانده می شود پاسخ به این پرسش است که چه زنانی می توانند در قامت رئیس جمهور ایران باشند؟

زنان احزاب و تشکل های سیاسی در هر دو جناح راست و چپ تاکنون در مناصب مهمی در کشور قرار داشتند. لذا این گونه نبوده که فاقد تجربه مدیریتی باشند. برای نمونه، مرضیه وحید دستجردی از چهره های اصولگرایی است که حتی در دوره ای بر منصب وزارت نشسته است. بنابراین می تواند «رجل سیاسی» قلمداد شود.

توافق زنان اصولگرا برای معرفی کاندیدایی واحد؟

در میان سایر زنان اصولگرا، رفعت بیات که به گفته خود دو بار در دوره های نهم و دهم کاندیدای ریاست جمهوری شده، اما صلاحیتش تایید نشده نیز می تواند این بار هم شانس خود را محک بزند و برای کاندیداتوری ثبت نام کند.

الهام امین زاده نیز از دیگران زنان اصولگرا است که می تواند کاندیدای مورد حمایت این جریان باشد. او در دوره نهم انتخابات مجلس، کاندیدای مورد حمایت جبهه اصولگرایان بود و در دولت یازدهم نیز معاون حقوقی رئیس جمهور شد.

هرچند به نظر می رسد که زنان اصولگرا به تدریج بر سر معرفی کاندیدایی واحد به توافق برسند. به نحوی که اعظم حاجی‌عباسی، دبیرکل جامعه زینب اخیرا در مصاحبه ای با ایسنا گفته است: «گزینه ما در جامعه زینب و احزاب زنان اصولگرا برای انتخابات ریاست‌جمهوری آینده، خانم مرضیه وحیددستجردی، به دلیل توانمندی‌های ایشان است.» 

البته آنها در این مسیر با مخالفت هایی نیز روبه رو می شوند، مخالفت هایی از طرف گروه های تندروی درون خودشان که ساز مخالف می زنند. برای نمونه، آسیه کلاته، عضو حزب تازه مجوز گرفته «پایداری» اخیرا مدعی شده «زیرساخت‌های حضور زنان در ریاست‌جمهوری فراهم نیست» و گفتهاست، «هنوز به این نتیجه نرسیده که یک خانم رییس‌جمهور شود یا خیر». او با طرح پرسشی عجیب‌تر مبنی بر اینکه «یک خانم با توجه به همه مشغله‌ها همچنین ویژگی‌هایی شخصیتی که دارد، آیا می‌تواند از عهده مسوولیت‌هایی که بر دوش یک رییس‌جمهور است، برآید؟!» اعلام کرده که در حال حاضر با این قضیه که زن، مناصبی را برعهده بگیرد که با «روحیات یک آقا سازگار است» کنار نیامده است.

در کاندیداتوری زنان، اختلاف جناحی وجود ندارد

اصولگرایان که تا امروز تمایلی به کاندیداتوری زنان نداشته اند، واکنش های مختلفی از خود نشان داده اند. گفتنی است که علیرغم مخالفت های جناحی که گاهی زنان را از دو جبهه سیاسی در برابر هم قرار می دهد، اما به گفته فاطمه آجرلو، «از زنان اصولگرا» در بحث حقوق زنان و کاندیداتوری آنها اختلاف جناحی وجود ندارد. مشابه همین اظهارات را فائزه هاشمی از دیگر فعالان سیاسی بیان کرده و گفته، در معرفی کاندیدای زن، اختلاف نظری درباره اصولگرا یا اصلاح طلب بودنش وجود ندارد.

از سوی دیگر، معصومه ابتکار نیز جزو چهره های سیاسی اصلاح طلبان است که از ابتدای انقلاب تاکنون در مناصب مهم دولتی و سازمانی بوده است. بنابراین او نیز می تواند در قامت کاندیدای ریاست جمهوری باشد.

زنان سیاسی و توانمند

در کنار او لعیا جنیدی نیز با اینکه خود را در هیچ جناح سیاسی تعریف نکرده، اما یکی از توانمندترین زنان عرصه سیاست ایران است که در سالهای اخیر در مقام معاون حقوقی رئیس جمهور، اقدامات بسیار خوبی در زمینه های مختلف انجام داده است. او که حقوقدانی برجسته و صاحب ایده است، نشان داده می تواند در قامت یک رئیس جمهور زن ظاهر شود.

همچنین شهیندخت مولاوردی از دیگر زنانی است که به سبب فعالیت های مستمرش در حوزه های مختلف، توانایی رئیس جمهور شدن را دارد. در کنار او دیگر زنانی مانند زهرا شجاعی، الهه کولایی، آذر منصوری، فخرالسادات محتشمی پور، فاطمه راکعی، شهربانو امانی، الهه مجردی و... نیز از زنان شاخص احزاب سیاسی اصلاح طلب هستند که توانمندی های زیادی دارند.

کاندیدای زن؛ نقطه عطف عرصه مردسالارانه سیاست ایران

زنان دیگری هم هستند که به سبب سالها نمایندگی مجلس می توانند خود را کاندیدایی بالقوه برای ریاست جمهوری تلقی کنند که در این میان می توان به افرادی نظیر پروانه سلحشوری، پروانه مافی، فائزه هاشمی رفسنجانی، طبیه سیاوشی، سهیلا جلودارزاده و... اشاره کرد. 

با اینکه، هنوز بیش از 7 ماه تا انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است، اما به گفته تحلیلگران، کاندیدای زن و یا شاید کاندیداهای زن در این انتخابات می توانند نقطه عطفی را در عرصه مردسالارانه سیاست ایران رقم بزنند. موضوعی که شاید بتواند حس بهتری برای نیمی از جمعیت کشور در زمینه حضور و تاثیرگذاری در عرصه های مختلف تصمیم گیری ایجاد کند. با همه این احوال، می توان گفت مطابق معمول در این مساله نیز ریش و قیچی در دست فقها و حقوقدانان شورای نگهبان است.