جنگل های خراسان شمالی، برگی سبز از جاذبه های گردشگری

به گزارش ایرنا، جنگل ها به عنوان متعالی ترین شکل اکوسیستم در این استان بیش از 434 هزار و 550 هکتار وسعت دارد.
بیش از 409 هزار و 550 هکتار از جنگل های استان در ناحیه رویشی ایران-تورانی قرار دارد و جزو جنگل های خشک و نیمه خشک مناطق کوهستانی است.
این رویشگاه در سرتاسر استان از شیب های جنوبی شهرستان مانه و سملقان تا دامنه شمالی شهرستان فاروج را در بر گرفته است.
در این منطقه، آب و هوای خشک و سرد در زمستان حاکم بوده و به دلیل گستردگی ناحیه و اختلاف اقلیمی، جنگل های این ناحیه به دو بخش کوهستانی و جلگه ای تقسیم می شود.
از غرب خراسان شمالی به سمت شهر بجنورد که برویم، جنگل های ارس منطقه کوه سرای و خمبی در سمت راست جاده آسیایی جلب توجه می کند. این منطقه در محدوده شهرستان گرمه است و به عنوان ذخیره گاه ژنتیکی ارس شناخته می شود و به لحاظ مراتع و غنای گونه های دارویی هم از اهمیت بالایی برخوردار است.
باریجه، گون کتیرایی و لاله واژگون از گونه های شاخص مرتعی و دارویی این منطقه است.
در امتداد کوه سرای و خمبی کوه بزرگی به نام کوه بهار شهرستان جاجرم قراردارد که به عنوان ذخیره گاه ارس مطرح است.
درختان و درختچه های مناطق خمبی، سرای و کوه بهار که همراه گونه ارس و افرا کرکو در حاشیه و مسیر آبراهه ها مشاهده می شوند شامل زرشک وحشی، شیرخشت، نسترن، آلبالو جنگلی و سیاه تلو می باشد.به موازات کوه خمبی و سرای در قسمت شمالی جاده آسیایی، شاخه‌های متعددی از رشته کوه البرز از جمله کوههای قرخود سبب گشته تا میکرو کلیما‌های با شرایط خاص و با تیپ های مختلف درختی و درختچه ای و مرتعی شکل گیرد.
در امتداد جنگل های پارک ملی گلستان شاهد حضور گونه های شاخص جنگل های هیرکانی با فرم رویشی متفاوت هستیم و عمدتا درختان کوتاه قد و درختچه ای به دلیل شرایط خشک و نیمه خشک و کاهش رطوبت ظاهر شده اند.
گونه هایی از قبیل ارس، افرا کرکو، انواع ولیک، آلوچه، تنگرس، سیب وحشی، گلابی وحشی، انجیر وحشی، آلبالو جنگلی، شیرخشت،نسترن، تمشک، پلاخور، سیاه ال، ون، کچف، داغداغان و در ارتفاعات مای مرز و پیرو وجود دارند. در این منطقه همچنین مراتع درجه یک و مراتع استپی استان را می توان دید که گراس لندها و بیشه زارهای مستعدی را در دل خود جای داده است.
پس از طی مسافت حدود 60 کیلومتری از جنگل گلستان به سمت آشخانه و پس از عبور از روستای چمن بید و دالانی کم عرض جنگل های بلوط در سمت چپ جاده آسیایی و ارتفاعات ظاهر می شوند که این جنگل ها به دلیل واقع شدن در دره ها و یال های متعدد و جاری شدن آب زلال چشمه سارهای منطقه، از مقصدهای بسیاری از کوهنوردان و طبیعت دوستان است.
این جنگل ها به لحاظ نوع پوشش گیاهی و موقعیت جغرافیایی در استان و حتی در کشور حائز اهمیت زیادی است. در جنگل های این منطقه انواع درختان و درختچه های جنگلی را می توان مشاهده کرد. بر اساس تحقیقات و بررسی های انجام شده 53 گونه درختی و درختچه ای در این منطقه وجود دارد. همچنین به دلیل شرایط خاص منطقه، تنوع گونه های گیاهی مرتعی و دارویی نیز در نوع خود بی نظیر است.
علاوه بر گونه غالب بلوط گونه هایی از قبیل افرا کرکو، گلابی وحشی، زالزالک، سرخ ولیک، سیاه ولیک، ون، گیلاس وحشی، بارانک، افرا شیردار، اوجا، کچف، سیب جنگلی، آلوچه جنگلی، پلاخور، شیرخشت، سیاه تلو، زرشک وحشی، سیاه ال، نسترن، داغداغان، مای مرز و پیرو نیز در این جنگلها مشاهده می‌ شود.
البته به دنبال عواملی همچون تغییر اقلیم، بروز خشکسالی ها، سرمای دیررس و عوامل ثانویه ای از قبیل آفات و بیماریها، برخی از گونه های با ارزش منطقه همچون گیلاس وحشی، بارانک و اوجا در معرض خطر زوال می باشند. از جمله گیاهان مرتعی و داروئی نیز می توان به مرزه کوهی، آویشن، کاکوتی، زرین گیاه، سیرکوهی، بارهنگ، ثعلب وحشی،‌رازیانه، گل ماهور، گل گاوزبان، اسطوخودوس، بابونه، تاج خروس، مریم نخودی، جاشیر اشاره کرد.
شاخه ای دیگر از رشته کوه البرز از جنگل گلستان به سمت مرز ترکمنستان امتداد یافته که به واسطه شرایط اکوتونی منطقه از اهمیت بخصوصی برخوردار است. در این منطقه علاوه بر گونه های فوق الذکر توده های جنگلی از گونه های گردو جنگلی، پسته وحشی، فندق جنگلی، ارغوان و نارون حضور دارند. توده فندق جنگلی تنها ذخیره گاه فندق شرق کشور می باشد و بدین لحاظ ارزش ژنتیکی بالایی دارد.
با فاصله حدود 20 کیلومتری از این ذخیره گاه به سمت شرق، رشته کوه بزداغی با 36 هزار هکتار قرق جنگلی و در ابتدای آن ذخیره گاه پسته وحشی چهل گذر قرار دارد که وجود درختانی با تنه‌های قطور و سن های بالا، نشان از جنگلی انبوه و غنی از گونه های ذکر شده در زمان های نه چندان دور دارد.
در حاشیه رودخانه‌های دائمی این منطقه، مشاهده گونه پده با تنه های قطور و ارتفاع زیاد جالب توجه است که البته سال های اخیر با کاهش و افت آب‌های زیرزمینی در منطقه و تا حدی تجاوزات به حریم رودخانه‌ها توسط افراد سودجو تعدادی از این درختان کهنسال از بین رفته اند.
در این منطقه که به عنوان بزرگترین محدوده قرق جنگلی خارج از شمال کشور شناخته می شود مراتعی غنی با گونه غالب درمنه در عرصه های آبرفتی و کوهپایه ها و جنگلهایی با تنوع گونه‌ای زیاد در یال‌ها و دره‌ها وجود دارند.
هر چه از سمت غرب استان به سمت شرق می رویم از تراکم جنگل های پهن برگ کاسته می شود تا حدی که تا نزدیکی شهر بجنورد تنها تک پایه‌ها و توده‌هایی از این جنگل ها باقی می‌ماند. در نزدیکی شهر بجنورد شاهد توده‌های زالزالک به همراه درختچه های نسترن، تنگرس، شیرخشت و سیاه ال صورت پراکنده هستیم. از دیگر مناطق جنگلی شاخص استان جنگلهای گلیل و سرانی شهرستان شیروان است که تراکم گونه ارس تا حد چشمگیری افزایش می‌یابد.
مراتع مشجر این منطقه نیز همچون منطقه کاستان در شهرستان مانه و سملقان از وضعیت بسیار خوبی برخوردار است. جنگل های ارس این منطقه عمدتا جوان و به دنبال قطع و تخریب رویشگاه در دهه های قبل در حال تجدید حیات و احیاء هستند.
قسمت بزرگی از این جنگل‌ها تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست است.در امتداد شاخه اصلی رشته کوه البرز و رشته کوه آلاداغ جنگل های منطقه سالوک و پس از آن جنگل های منطقه شاه جهان شهرستان اسفراین قرار دارند. این دو منطقه به دلیل مراتع سرسبزی که دارند در فصول بهار و تابستان شاهد حضور عشایر زیادی از نقاط مختلف استان هستند و عمدتا مراتع مشجر با تیپ درختی غالب ارس می‌باشند.
در امتداد مرز ترکمنستان و در قسمت شمالی شهرستان های راز و جرگلان، بجنورد، شیروان و فاروج جنگل های ارس نسبتا متراکم هستند که تشکیل تیپی غالب داده اند. این منطقه تحت تأثیر جریانات هوایی سیبری قرار دارند و گراس لندها و مراتعی سرسبز در این منطقه قرار دارند. با نگاهی به سطح و وضعیت جنگل ها و مراتع استان خراسان شمالی آنچه مشهود می نماید منحصر به فرد بودن بسیاری از مناطق جنگلی و مرتعی استان به لحاظ منظر و ظرفیت گردشگری و اکوتوریسم است که این امر ضرورت شناساندن این منابع به عموم مردم و استفاده از این ظرفیت خدادای را ملموس می کند.

* 3.5 میلیارد ریال برای احیای جنگل های خراسان شمالی ابلاغ شد
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی گفت: امسال سه میلیارد و 574 میلیون ریال اعتبار ملی برای اجرای طرح های حفاظت و احیای جنگل های استان ابلاغ شده است.
حسن وحید اظهار داشت: این اعتبار از محل پروژه های طرح های ملی شامل طرح صیانت از جنگل های شمال و صیانت از جنگل های زاگرس تعلق گرفته است.
وی افزود: با این میزان اعتبار در سطح 53 هکتار از عرصه های جنگلی شهرستان مانه و سملقان پروژه احیا، توسعه و غنی سازی جنگل با گونه های بومی و سازگار منطقه انجام می شود.
وی اظهار داشت: 160 هکتار از عرصه های جنگل کاری شده سنوات گذشته شهرستان های مانه و سملقان و راز و جرگلان نیز زیر پوشش مراقبت، نگهداری و قرق قرار می گیرد.
وحید خاطرنشان کرد: امسال در سطح استان عملیات جنگل کاری اقتصادی با نهال های 2منظوره جنگلی با مشارکت مردم و بهره برداران محلی با استفاده از 100 هزار اصله نهال بادام، زرشک و گل محمدی اجرا می شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی افزود: تا کنون با توجه به مطالعات صورت گرفته برای 93 هزار هکتار از عرصه های جنگلی طرح های جنگل داری چندمنظوره، مدیریت منابع جنگلی و ذخیره گاه های جنگلی تهیه و به تصویب کمیته فنی رسیده است.
گستره جنگل های خراسان شمالی 434 هزار هکتار در 2 ناحیه رویشی است که 25 هزار هکتار از این میزان مربوط به جنگل های ناحیه هیرکانی در شهرستان مانه و سملقان است و مابقی مربوط به ناحیه جنگلی ایران - تورانی و در سطح استان پراکنده است.
7185/ 6042