مجموعه آسبادهای نشتیفان به عنوان آثار تاریخی و فناورانه به جا مانده از بیش از هزار سال پیش در ایران هستند که هنوز هم با اندکی رسیدگی و مرمت چرخشان می چرخد و گندم را برای قوت مردم آرد می کنند.
این آثار رتاریخی به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری خراسان رضوی، سالانه میزبان صدها گردشگر خارجی و هزاران گردشگر داخلی است.
وجه تسمیه نشتیفان به علت شدت وزش بادهای موسمی در آنجاست و نزدیک به شش قرن است که به این نام خوانده می شود و چون این منطقه در معرض نیش طوفانهای بسیار شدید بوده، آن را نشتیفان نامیدند.
یکی دیگر از علل این نامگذاری، وجود آسبادهای فراوانی است که در آن وجود دارد و با فرم و فن ویژه ای ساخته شده که از ابتکارات صنعتی مردم خواف بوده و از نظر معماری بسیار ارزشمند و دیدنی است.
قصه عامیانه در مورد ریشه نام این شهر این است که عبارت نشتیفان ترکیبی است از دو کلمه ' نش ' که محلی شده ' نیش ' کنایه از نیش کژدم (عقرب) که به وفور در این منطقه یافت می شود و 'تیفان' که محلی شده 'توفان' و وزش شدید بادهای موسمی است که این منطقه را از دیگر مناطق ممتاز کرده است.
ساکنین این منطقه از روزگاران گذشته با تاسیس آسیاب های بادی از این جریانات هوایی بهره برداری کرده اند و نشتیفان شهری است قدیمی که دست کم در شش سده گذشته با همین نام خوانده می شده است.
**ریشه لغوی آسبادها
از توجه و تامل در واژه ' آس ' می توان به بخوبی تاریخچه آسبادها پی برد؛ ' آس 'به معنی دانه ریز سنگ است که در فرهنگ معین « دو سنگ گرد و مسطح بر هم نهاده که سنگ زیرین در میان میلی آهنین دارد که از سوراخ میان سنگ زیرین گذشته و سنگ فوقانی به قوت دست آدمی، باد، آب، برق و یا بخار چرخش کرده و حبوبات و جزء آن را خرد کند و آرد سازد» معنی شده است.
ظهور آسبادها در نشتیفان به سبب بادهای 120 روزه است که ساکنین گذشته شهر نشتیفان با توجه به قدرت و شدت این باد نیاز به ایجاد آسباد را حس کردند وقرنها پیش در پی ساخت آن از برآمدند.
عمده ترین دلیل روی آوردن به آسبادها در خواف به گفته تاریخ نگاری به نام 'سون هدین' حاکمیت داشتن بادهای شمال در تمام طول سال و همچنین نبود آب است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف در این زمینه اظهار کرد: با توجه به اینکه آس در حقیقت همان دستگاه خرد کننده است، بنابراین با توجه به نیرویی که به وسیله آن آس عمل خرد کردن را انجام دهد نام متفاوتی بر آن قرار می گیرد واگر این نیرو باد باشد 'آسباد' ، آب باشد ' آسیاب' و اگر حیوان باشد 'خر آس' نامیده می شود.
«محمود باعقیده» با بیان اینکه وجود آسبادها قدمتی حداقل بیش از 1400 سال دارد و در ایران قبل از اسلام وجود این فناوری از سوی مورخان مورد اشاره قرار گرفته است، بیان کرد: در دوره بعد از اسلام نیز مورخان زیادی به وجود آسبادها اشاره کردند.
وی با بیان اینکه در دوره ای همه روستاهای خواف از فناوری آسباد برخوردار بوده اند، افزود: در این میان یکی از روستاها که بدون آسباد بوده است به نام 'بیاس آباد' یعنی روستای بدون آسباد معروف بوده است که این امر نشان از اهمیت و جایگاه این فناوری در معیشت مردم آن دوران دارد.
وی تاکید کرد:ایجاد آسبادها، جدای از استفاده بهینه از پارامترهای اقلیمی، یک ساخت فرهنگی است که این ساخت در طول تاریخ دچار تغییراتی شده تا به امروز که به این صورت باقی مانده است و فرهنگ و دانش غنی انسان را قادر ساخته است تا یکی از محدودیت های محیط طبیعی را از میان بردارد و آن را به نقطه قوت تبدیل کند.
وی با بیان اینکه فعالیت آسباد فقط و فقط با انرژی باد ممکن و شدنی است و نیاز به دخالت دست هم ندارد، افزود: امروز همان توربین های بادی که مورد تاکید و تبلیغ برای استفاده است در بیش از هزار سال پیش در ایران مورد استفاده موثر بوده و بادهایی که در زمانی مصیبت شناخته می شده با فناوری آسباد در ایران به خوبی مهار و مورد استفاده قرار گرفته است.
**وجود 107 آسباد در خواف
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف، با بیان اینکه در حال حاضر تنها 107 آسباد در روستاها و شهرهای خواف به صورت پراکنده وجود دارد، افزود: بیشترین شمار آسبادها در خواف در شهر نشتیفان با 36 آسباد کامل و 6 بقایای به جا مانده از آن هاست.
«با عقیده» اظهار کرد: ساختار آسباد از دو قسمت شامل یک ساختمان خشت و گلی تشکیل شده است که در قسمت پایین آن سنگ رویین و زیرین و انبار ذخیره غلات وجود دارد و در قسمت فوقانی چرخ و پر آسباد با مصالح چوبی است.
وی با بیان اینکه آسبادها را در کنار هم می ساخته اند تا پشت بند هم باشند، افزود:این بناهای فناورانه باید در محلی باشند که مانعی در برابر آنان نباشد تا بخوبی از انرژی باد استفاده کند.
وی افزود:در شهرستان خواف بیشتر آسبادها خراب شده و تنها در نشتیفان است که آسبادها به صورت منسجم در کنار هم همچنان ایستاده و پابرجایند.
**60درصد آسبادهای خراسان رضوی نیاز به مرمت دارند
وی با بیان اینکه از مجموع 107 آسباد به جا مانده در خواف حدود 60 درصد نیاز به مرمت، بازسازی و نگهداری دارند، افزود: در حال حاضر فقط 40 درصد آسبادها وضعیت مطلوبی دارند اما برای مرمت بقیه حداقل سه میلیارد ریال اعتبار لازم است .
وی اظهار کرد: از مجموع 36 آسباد موجود در نشتیفان همه آنها مرمت و یا عملیات اولیه مرمت برایشان انجام شده است که 6 آسباد از این تعداد هم اکنون فعالیت دارند و تولید آرد می کنند.
وی بیان کرد: اساسا آسبادها نماد فناوری در شرق کشورمحسوب می شوند و از انرژی پاک استفاده می کنند.
**توجه گردشگران به آسبادها
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف با بیان اینکه بازدید از آسبادها از علایق گردشگران خارجی است، افزود: در 10 ماه سال جاری حدود 200 گردشگر خارجی با هماهنگی قبلی برای بازدید از آسبادها به خواف سفر کرده اند و صدها گردشگر دیگر نیز بدون هماهنگی برای دیدن این فناوری تاریخی در ایران به این شهرستان آمده اند.
وی بیان کرد: صنعت ساده اما هوشمندانه به کارگرفته شده در آسبادها مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است و آنان را به حیرت و شگفتی وا می دارد.
باعقیده افزود: بعد از مرمت آسبادها که به طور جدی از سال1390 در دستور کار میراث فرهنگی قرار گرفته است، شاهد افزایش حضور و بازدید گردشگران داخلی و خارجی از این آثار بوده ایم.
** فراهم شدن زمینه برای ثبت جهانی آسبادهای نشتیفان
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: آسبادهای نشتیفان خواف به عنوان آثاری بهره مند از فناوری تاریخی و ارزش فرهنگی در اولویت ثبت جهانی قرار دارند.
محمد رکنی اظهار کرد: در این راستا پایگاه پژوهشی آسبادهای نشتیفان خواف با هدف تهیه و تکمیل پرونده مطالعاتی ثبت جهانی این بنا فعال شده و اقدامات لازم برای پیگیری ثبت جهانی آن در حال انجام است.
وی بیان کرد:آسبادها و جایگاه آن در زندگی و معاش مردم در سال های گذشته نقش فراوان داشته و امروز به عنوان یک اثر ارزشمند تاریخی باید به شکل مناسب و مطلوب نگهداری و حفاظت شوند.
وی افزود: آنچه اهمیت دارد این است که نگهداری و حفاظت از این آثار تاریخی ارزشمند و گرانبها باید توسط خود مردم صورت گیرد.
وی اظهار کرد: اعتبارات دولتی پاسخگوی نگهداری و حفاظت از آثار تاریخی بی شمار در ایران نیست و در خصوص آسبادهای نشتیفان خواف نیز به عنوان یک اثر ارزشمند تاریخی این آثار باید توسط خود مردم حفظ و نگهداری شوند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف نیز در این زمینه گفت: مرمت،ساخت و فعال شدن پایگاه پژوهشی و آزاد سازی حریم آسبادها سه اقدام اولویت دار برای ثبت جهانی این آثار است.
«باعقیده» گفت: دو اقدام اول به خوبی انجام شده و هم اکنون در راستای آزاد سازی حریم آسباد ها به دستور معاون استاندار کمیته ای با عضویت منابع طبیعی ، بنیاد مسکن ، شهرداری نشتیفان و میراث فرهنگی تشکیل شده است که پیش بینی می شود تا پایان امسال این مهم نیز انجام شود.
نشتیفان از توابع شهرستان خواف استان خراسان رضوی درحاشیه جاده قاین و جنوب شرقی شهرستان خواف شده و بالغ بر ده هزار نفر جمعیت دارد.
شهرستان خواف به مرکزیت شهری به همین نام در ۲۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد واقع شده است.
7496/ 6012 گزارشگر:آرزو جاودانی ** انتشار دهنده: علی حیدر شاه حسینی
منبع : ایرنا
انتهای پیام این آثار رتاریخی به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری خراسان رضوی، سالانه میزبان صدها گردشگر خارجی و هزاران گردشگر داخلی است.
وجه تسمیه نشتیفان به علت شدت وزش بادهای موسمی در آنجاست و نزدیک به شش قرن است که به این نام خوانده می شود و چون این منطقه در معرض نیش طوفانهای بسیار شدید بوده، آن را نشتیفان نامیدند.
یکی دیگر از علل این نامگذاری، وجود آسبادهای فراوانی است که در آن وجود دارد و با فرم و فن ویژه ای ساخته شده که از ابتکارات صنعتی مردم خواف بوده و از نظر معماری بسیار ارزشمند و دیدنی است.
قصه عامیانه در مورد ریشه نام این شهر این است که عبارت نشتیفان ترکیبی است از دو کلمه ' نش ' که محلی شده ' نیش ' کنایه از نیش کژدم (عقرب) که به وفور در این منطقه یافت می شود و 'تیفان' که محلی شده 'توفان' و وزش شدید بادهای موسمی است که این منطقه را از دیگر مناطق ممتاز کرده است.
ساکنین این منطقه از روزگاران گذشته با تاسیس آسیاب های بادی از این جریانات هوایی بهره برداری کرده اند و نشتیفان شهری است قدیمی که دست کم در شش سده گذشته با همین نام خوانده می شده است.
**ریشه لغوی آسبادها
از توجه و تامل در واژه ' آس ' می توان به بخوبی تاریخچه آسبادها پی برد؛ ' آس 'به معنی دانه ریز سنگ است که در فرهنگ معین « دو سنگ گرد و مسطح بر هم نهاده که سنگ زیرین در میان میلی آهنین دارد که از سوراخ میان سنگ زیرین گذشته و سنگ فوقانی به قوت دست آدمی، باد، آب، برق و یا بخار چرخش کرده و حبوبات و جزء آن را خرد کند و آرد سازد» معنی شده است.
ظهور آسبادها در نشتیفان به سبب بادهای 120 روزه است که ساکنین گذشته شهر نشتیفان با توجه به قدرت و شدت این باد نیاز به ایجاد آسباد را حس کردند وقرنها پیش در پی ساخت آن از برآمدند.
عمده ترین دلیل روی آوردن به آسبادها در خواف به گفته تاریخ نگاری به نام 'سون هدین' حاکمیت داشتن بادهای شمال در تمام طول سال و همچنین نبود آب است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف در این زمینه اظهار کرد: با توجه به اینکه آس در حقیقت همان دستگاه خرد کننده است، بنابراین با توجه به نیرویی که به وسیله آن آس عمل خرد کردن را انجام دهد نام متفاوتی بر آن قرار می گیرد واگر این نیرو باد باشد 'آسباد' ، آب باشد ' آسیاب' و اگر حیوان باشد 'خر آس' نامیده می شود.
«محمود باعقیده» با بیان اینکه وجود آسبادها قدمتی حداقل بیش از 1400 سال دارد و در ایران قبل از اسلام وجود این فناوری از سوی مورخان مورد اشاره قرار گرفته است، بیان کرد: در دوره بعد از اسلام نیز مورخان زیادی به وجود آسبادها اشاره کردند.
وی با بیان اینکه در دوره ای همه روستاهای خواف از فناوری آسباد برخوردار بوده اند، افزود: در این میان یکی از روستاها که بدون آسباد بوده است به نام 'بیاس آباد' یعنی روستای بدون آسباد معروف بوده است که این امر نشان از اهمیت و جایگاه این فناوری در معیشت مردم آن دوران دارد.
وی تاکید کرد:ایجاد آسبادها، جدای از استفاده بهینه از پارامترهای اقلیمی، یک ساخت فرهنگی است که این ساخت در طول تاریخ دچار تغییراتی شده تا به امروز که به این صورت باقی مانده است و فرهنگ و دانش غنی انسان را قادر ساخته است تا یکی از محدودیت های محیط طبیعی را از میان بردارد و آن را به نقطه قوت تبدیل کند.
وی با بیان اینکه فعالیت آسباد فقط و فقط با انرژی باد ممکن و شدنی است و نیاز به دخالت دست هم ندارد، افزود: امروز همان توربین های بادی که مورد تاکید و تبلیغ برای استفاده است در بیش از هزار سال پیش در ایران مورد استفاده موثر بوده و بادهایی که در زمانی مصیبت شناخته می شده با فناوری آسباد در ایران به خوبی مهار و مورد استفاده قرار گرفته است.
**وجود 107 آسباد در خواف
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف، با بیان اینکه در حال حاضر تنها 107 آسباد در روستاها و شهرهای خواف به صورت پراکنده وجود دارد، افزود: بیشترین شمار آسبادها در خواف در شهر نشتیفان با 36 آسباد کامل و 6 بقایای به جا مانده از آن هاست.
«با عقیده» اظهار کرد: ساختار آسباد از دو قسمت شامل یک ساختمان خشت و گلی تشکیل شده است که در قسمت پایین آن سنگ رویین و زیرین و انبار ذخیره غلات وجود دارد و در قسمت فوقانی چرخ و پر آسباد با مصالح چوبی است.
وی با بیان اینکه آسبادها را در کنار هم می ساخته اند تا پشت بند هم باشند، افزود:این بناهای فناورانه باید در محلی باشند که مانعی در برابر آنان نباشد تا بخوبی از انرژی باد استفاده کند.
وی افزود:در شهرستان خواف بیشتر آسبادها خراب شده و تنها در نشتیفان است که آسبادها به صورت منسجم در کنار هم همچنان ایستاده و پابرجایند.
**60درصد آسبادهای خراسان رضوی نیاز به مرمت دارند
وی با بیان اینکه از مجموع 107 آسباد به جا مانده در خواف حدود 60 درصد نیاز به مرمت، بازسازی و نگهداری دارند، افزود: در حال حاضر فقط 40 درصد آسبادها وضعیت مطلوبی دارند اما برای مرمت بقیه حداقل سه میلیارد ریال اعتبار لازم است .
وی اظهار کرد: از مجموع 36 آسباد موجود در نشتیفان همه آنها مرمت و یا عملیات اولیه مرمت برایشان انجام شده است که 6 آسباد از این تعداد هم اکنون فعالیت دارند و تولید آرد می کنند.
وی بیان کرد: اساسا آسبادها نماد فناوری در شرق کشورمحسوب می شوند و از انرژی پاک استفاده می کنند.
**توجه گردشگران به آسبادها
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف با بیان اینکه بازدید از آسبادها از علایق گردشگران خارجی است، افزود: در 10 ماه سال جاری حدود 200 گردشگر خارجی با هماهنگی قبلی برای بازدید از آسبادها به خواف سفر کرده اند و صدها گردشگر دیگر نیز بدون هماهنگی برای دیدن این فناوری تاریخی در ایران به این شهرستان آمده اند.
وی بیان کرد: صنعت ساده اما هوشمندانه به کارگرفته شده در آسبادها مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است و آنان را به حیرت و شگفتی وا می دارد.
باعقیده افزود: بعد از مرمت آسبادها که به طور جدی از سال1390 در دستور کار میراث فرهنگی قرار گرفته است، شاهد افزایش حضور و بازدید گردشگران داخلی و خارجی از این آثار بوده ایم.
** فراهم شدن زمینه برای ثبت جهانی آسبادهای نشتیفان
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: آسبادهای نشتیفان خواف به عنوان آثاری بهره مند از فناوری تاریخی و ارزش فرهنگی در اولویت ثبت جهانی قرار دارند.
محمد رکنی اظهار کرد: در این راستا پایگاه پژوهشی آسبادهای نشتیفان خواف با هدف تهیه و تکمیل پرونده مطالعاتی ثبت جهانی این بنا فعال شده و اقدامات لازم برای پیگیری ثبت جهانی آن در حال انجام است.
وی بیان کرد:آسبادها و جایگاه آن در زندگی و معاش مردم در سال های گذشته نقش فراوان داشته و امروز به عنوان یک اثر ارزشمند تاریخی باید به شکل مناسب و مطلوب نگهداری و حفاظت شوند.
وی افزود: آنچه اهمیت دارد این است که نگهداری و حفاظت از این آثار تاریخی ارزشمند و گرانبها باید توسط خود مردم صورت گیرد.
وی اظهار کرد: اعتبارات دولتی پاسخگوی نگهداری و حفاظت از آثار تاریخی بی شمار در ایران نیست و در خصوص آسبادهای نشتیفان خواف نیز به عنوان یک اثر ارزشمند تاریخی این آثار باید توسط خود مردم حفظ و نگهداری شوند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف نیز در این زمینه گفت: مرمت،ساخت و فعال شدن پایگاه پژوهشی و آزاد سازی حریم آسبادها سه اقدام اولویت دار برای ثبت جهانی این آثار است.
«باعقیده» گفت: دو اقدام اول به خوبی انجام شده و هم اکنون در راستای آزاد سازی حریم آسباد ها به دستور معاون استاندار کمیته ای با عضویت منابع طبیعی ، بنیاد مسکن ، شهرداری نشتیفان و میراث فرهنگی تشکیل شده است که پیش بینی می شود تا پایان امسال این مهم نیز انجام شود.
نشتیفان از توابع شهرستان خواف استان خراسان رضوی درحاشیه جاده قاین و جنوب شرقی شهرستان خواف شده و بالغ بر ده هزار نفر جمعیت دارد.
شهرستان خواف به مرکزیت شهری به همین نام در ۲۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد واقع شده است.
7496/ 6012 گزارشگر:آرزو جاودانی ** انتشار دهنده: علی حیدر شاه حسینی
منبع : ایرنا
کپی شد
