جی پلاس/ به مناسبت سالروز رحلت؛
رازی اصفهانی که بود؟
محمد تقی رازی اصفهانی نویسنده کتاب هدایت المسترشدین در ایوانکی به دنیا آمد. وی نزد صاحب ریاض، وحید بهبهانی و... شاگردی کرد. از مهمترین شاگردان وی می توان به صاحب روضات و میرزای شیرازی اشاره کرد. او در نیمه شوال سال ۱۲۴۸ رحلت کرد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی محمد تقی رازی اصفهانی اختصاص دارد.
زندگینامه محمدتقی رازی اصفهانی
محمدتقی رازی ایوانکی یا محمدتقی رازی اصفهانی (درگذشت ۱۲۴۸ق ) جدّ محمدتقی آقا نجفی اصفهانی و سر سلسله خاندان نجفی اصفهانی و نویسنده کتاب هدایة المسترشدین.
محمدتقی در کربلا در درس وحید بهبهانی و دیگران حضور می‌یافت. او از شیخ جعفر کاشف الغطاء اجازه روایت و اجتهاد دریافت کرد و سپس به ایران بازگشت. رازی در مسجد شاه اصفهان اصول فقه تدریس می‌کرد. گفته شده است که در درس او حدود ۴۰۰ تن شرکت می‌کرده و سید محمدباقر خوانساری و میرزای شیرازی از شاگردان وی بوده‌اند. از محمدتقی اصفهانی آثاری در فقه و اصول بر جای مانده که هدایة المسترشدین و تبصرة الفقهاء از مشهورترین آنهاست. او تمامی کفار و مشرکان را نجس می‌دانست. از او به صاحب حاشیه نیز یاد می‌شود.
اطلاعات فردی
محمدتقی رازی
لقب صاحب هدایه المسترشدین
نسب خاندان نجفی اصفهانی
محل زندگی عراق، اصفهان
تاریخ وفات ۱۲۴۸ق
محل دفن تخت فولاد
شهر وفات اصفهان
خویشاوندان سرشناس صاحب فصول، محمدتقی آقا نجفی، آقا نجفی اصفهانی
اطلاعات علمی
استادان وحید بهبهانی، بحرالعلوم، صاحب ریاض
شاگردان میرزای شیرازی، صاحب فصول، صاحب روضات
محل تحصیل کربلا، نجف
اجازه روایت از شیخ جعفر کاشف الغطاء
اجازه اجتهاد از شیخ جعفر کاشف الغطاء
تألیفات هدایة المسترشدین، تبصرة الفقهاء
سایر تدریس اصول در مسجد امام اصفهان
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی ساخت مسجد ایلچى، اقامه جماعت در مسجد شاه
خاندان
محمدتقی فرزند محمدرحیم اصفهانی[۱] و بر اساس برخی منابع، فرزند عبدالرحیم است.[۲] پدرش از خاندان استاجلو بود که در دوره صفویه از رجال کشوری محسوب می‌شدند او در ایوانکی سمت دولتی داشت. محمدحسین اصفهانی صاحب فصول برادر اوست.[۳] محمدتقی در ایوانکی زاده شد و در جوانی به عتبات عالیات رفت و در آنجا با دختر شیخ جعفر کاشف الغطا ازدواج کرد.[۴] ثمره این ازدواج محمدباقر مسجدشاهی است.[۵] همچنین محمدتقی آقا نجفی اصفهانی از مراجع تقلید شیعه نوه اوست.
تحصیل و تدریس
محمدتقی در کاظمین نزد سید محسن اعرجی، در کربلا نزد صاحب ریاض و در نجف نزد شیخ جعفر کاشف الغطاء و سید مهدی بحرالعلوم شاگردی کرد.[۶] او از کاشف الغطاء اجازه روایت و فتوا دریافت کرد.[۷]
گفته شده که او ۱۵ سال در کربلا نزد وحید بهبهانی شاگردی کرده است. در سال ۱۲۱۷ق یکسال پس از حمله وهابیان به کربلا به ایران بازگشت. او نخست در مشهد ساکن شد و ۱۴ ماه در آنجا به تدریس مشغول شد. سپس مدتی در یزد اقامت گزید. به گفته حسینی اشکوری در حدود سال ۱۲۲۵ق وارد اصفهان شد و در محله احمدآباد اقامت گزید و مسجدی به نام ایلچى تأسیس کرد و در آن اقامه جماعت می‌کرد. پس از مدتی به مسجد شاه رفت.[۸]
آثار
هدایه المسترشدین؛ این کتاب حاشیه‌ای است بر معالم است و نویسنده آن به صاحب حاشیه نیز شناخته می‌شود. نویسنده جلد نخست آن را در سال ۱۲۳۷ق به پایان برده است.[۹] این کتاب منبع و مرجع شمار زیادی از اصولیان پس از وی بوده است که نوه او شیخ مهدی نجفی در مقدمه‌ای بر آن نام آنها را ثبت کرده است.شیخ انصاری این کتاب را تدریس می‌کرده است. از هدایة المسترشدین تا سال ۱۳۱۰ق پنج چاپ سنگی وجود دارد که نخستین آنها مربوط به سال ۱۲۶۹ق است.[۱۰]
تبصرة الفقهاء؛ کتابی در فقه استدلالی که در آن مباحثی پیرامون طهارت، اوقات نماز، زکات و بیع مطرح شده است.[۱۱]
رساله‌ای در مفطر نبودن توتون.
رساله عملیه به فارسی.
رساله‌ای در فساد شرط ضمن کتابی در طهارت.
رساله صلاتیه
تقریرات سید مهدی بحرالعلوم
رساله‌ای در بحث دروان بین اقل و اکثر
اجوبه المسائل[۱۲]
آرا و نظریات
محمدتقی با استناد به آیات ۳۱ و ۳۲ سوره توبه تمامی مشرکان و کافران را نجس می‌دانست.[۱۳] او اثر مستقلی درباره رجال تألیف نکرده اما دیدگاه‌های رجالی خود را در آثار دیگرش از جمله تبصرةالفقهاء بیان کرده است.[۱۴] رازی ابوبصیر را که به صورت مطلق در روایات به کار رفته است بر ابوبصیر مرادی و ابوبصیر اسدی حمل می‌کرد و آن دو را ثقه می‌دانست.[۱۵]
شاگردان
به گفته حسینی اشکوری در حدود سال ۱۲۲۵ق وارد اصفهان شد.[۱۶] او در مسجد شاه این شهر اصول فقه تدریس می‌کرد. به گفته سید محمدباقر خوانساری از شاگردان وی حدود ۳۰۰ نفر در درس وی حاضر می‌شدند.[۱۷] برخی نیز شمار حاضران درس وی را حدود ۴۰۰ تن گفته‌اند. برادرش صاحب فصول، سید حسن مدرس و شیخ مهدی کجوری شیرازی در درس وی حاضر می‌شدند.
همچنین گفته شده که میرزای مجدد نیز مدتی در درس او حاضر شده است.[۱۸]
وفات
محمدتقی رازی در جمعه ۱۵ شوال ۱۲۴۸ق در اصفهان درگذشت محمدباقر شفتی بر او نماز گزارد و در قبرستان تخت فولاد در تکیه مادر شاهزاده مدفون شد.[۱۹] البته آقا بزرگ تهرانی گفته است که علامه کلباسی بر او نماز گزارده است.[۲۰]
بزرگداشت
در آذر ۱۳۹۰شمسی همایشی در بزرگداشت محمدتقی رازی در ایوانکی برگزار شد. در این مراسم از تندیس وی و همچنین کتاب احوال و آثار شیخ محمدتقی رازی نجفی اصفهانی و خاندانش نوشته رحیم قاسمی رونمایی شد.[۲۱] مقالات این همایش با عنوان «مجموعه مقالات همایش ملی فقیه محقق و اصولی مدقق علامه محمدتقی ایوانکی رازی نجفی اصفهانی» منتشر شده است.[۲۲][۲۳]
پانویس
1. آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۲۱۵.
2. ر.ک: آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۲۱۵، پانویس.
3. حسینی، «هدایة المسترشدین و مؤلف آن»، ص۷۶.
4. خوانساری، روضات الجنات، مکتبة اسماعیلیان، ج۲، ص۱۲۳.
5. خوانساری، روضات الجنات، مکتبة اسماعیلیان، ج۲، ص۱۲۷.
6. آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۲۱۵.
7. خوانساری، روضات الجنات، مکتبة اسماعیلیان، ج۲، ص۱۲۳.
8. حسینی، «هدایة المسترشدین و مؤلف آن»، ص۷۶.
9. آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۲۱۷-۲۱۶.
10. حسینی، «هدایة المسترشدین و مؤلف آن»، ص۷۸.
11. حلبیان، «کتابشناسی صاحب هدایة المسترشدین»، ص۱۴۴.
12. باقری سیانی، «یک نکته از هزاران»، ص۶۸.
13. باقری سیانی، «یک نکته از هزاران»، ص۶۹، به نقل از تبصره الفقها،ج۲، ص۴۱۸-۴۱۹.
14. باقری سیانی، «یک نکته از هزاران»، ص۶۸-۶۹، به نقل از تبصره الفقها،ج۲، ص۴۱۸-۴۱۹.
15. باقری سیانی، «یک نکته از هزاران»، ص۶۹ به نقل از تبصرة الفقهاء، ج۱، ص۱۲۶.
16. حسینی، «هدایة المسترشدین و مؤلف آن»، ص۷۶.
17. خوانساری، روضات الجنات، مکتبة اسماعیلیان، ج۲، ص۱۲۴.
18. آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۲۱۵و۲۱۶.
19. خوانساری، روضات الجنات، مکتبة اسماعیلیان، ج۲، ص۱۲۵.
20. آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۲۱۶.
21. «همایش ملی علامه ایوانکی برگزار شد»، در خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آذر ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۳۹۵ش.
22. «در حاشیه انتشار مقالات کنگره آیت الله حاج شیخ محمدتقی رازی اصفهانی»، در سایت جوان آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۷ شهریور ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۳۹۵ش
23. حسین حلبیان، «سه فقیه در آیینۀ سه همایش و دو مجموعه مقالات»، در پایگاه اطلاع‌رسانی کتابشناسی شیعه، تاریخ درج مطلب: ۱۳ بهمن ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۳۹۵ش.
منابع
آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة: القسم الاول من الجزء الثانی و هو الکرام البررة فی القرن الثالث بعد العشرة، مشهد، دار المرتضی للنشر، ۱۴۰۴ق.
باقری سیانی، مهدی، «یک نکته از هزاران (معرفی کتاب تبصرة الفقها و مؤلف آن)»، شماره ۱۰۷-۱۰۸، آذر و اسفند ۱۳۸۶ش.
خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، مکتبة اسماعیلیان، قم.
حسینی، سید جلال، «هدایة المسترشدین و مؤلف آن»، در آئینه پژوهش حوزه، شماره ۶۳، مرداد و شهریور ۱۳۷۹ش.
حلبیان، حسین، «کتابشناسی صاحب هدایه المسترشدین»، آئینه پژوهش، شماره ۱۵۰،۱۴۹، سال بیست و پنجم، شماره پنجم و ششم، آذر تا اسفند ۱۳۹۳ش.
دیدگاه تان را بنویسید