ملا عباس تربتی که بود؟/علت شهرت وی چیست؟/کلام امام خمینی درباره ایشان/وی چگونه با مردم برخورد می کرد؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی ملا عباس تربتی اختصاص دارد.

 

اطلاعات فردی

ملا عباس تربتی

زادروز ۱۲۵۰ش

زادگاه روستای «کاریزک ناگهانی‌ها» از توابع شهرستان تربت حیدریه

درگذشت ۲۴ مهر ۱۳۲۲ش

آرامگاه حرم امام رضا (ع)

استادان شیخ علی اکبر مجتهد تربتی (نماینده آخوند خراسانی)، آقا حسین قمی

لقب حاج آخوند

خویشاوندان حسینعلی راشد(فرزند)

عباس تربتی معروف به ملا عباس تربتی و حاج آخوند (۱۲۵۰-۱۳۲۲ش) روحانی، واعظ و عارف قرن سیزدهم و چهاردهم. ملا عباس در تربت حیدریه و حوزه علمیه مشهد فقه، اصول و فلسفه آموخت؛ اما شهرتش بیشتر به این بود که اهل کشف و کرامت است. وی گاه ابیاتی از شاهنامه را با گریه می‌ خوانده است. مردم برای دادخواهی و شکایت از خوانین به او رجوع می‌ کردند. حسینعلی راشد فرزند اوست.

کنگرهٔ بزرگداشت وی در سال ۱۳۸۶ در تربت حیدریه برگزار شد.

 

در همین رابطه بخوانید: 

فخرالدین حجازی که بود؟/علت تبعیدش چه بود؟/چه شد که به حسینیه ارشاد راه پیدا کرد؟/نماینده مجلسی که بیشترین رای را به خود اختصاص داد

علامه محمدتقی شوشتری که بود؟/علت سفر وی به عتبات و بازگشتش به ایران چه بود؟/چه شد که خانه اش به کتابخانه آستان قدس رضوی تبدیل شد؟

آیت الله سید محمدحسین شهرستانی که بود؟/علت شهرتش به شهرستانی چیست؟/چرا امامت جماعت مدرسه مروی به وی داده شد؟/چرا به وی شهرستانی ثانی می گویند؟

شیخ محمدرضا کلباسی کیست؟/وی چه نسبتی با میرداماد دارد؟/ماجرای نماز باران و ساخت مسجد رکن الملک چه بود؟/به چه علت تبعید شد؟

حسن احمدی گیوی کیست؟/علت تاخیر ۴۰ ساله چاپ کتابش چه بود؟/او شاگرد کدام اساتید برجسته بود؟

سید ابوالقاسم دهکردی که بود؟/او و جمعی از علما چگونه از کالای ایرانی حمایت کردند؟/نقش وی در تشکیل هیات علمیه اصفهان چه بود؟/او بجز امام خمینی به چه افراد دیگری اجازه روایت داد؟

 

زندگی نامه ملا عباس تربتی

ولادت

عباس تربتی معروف به ملا عباس تربتی فرزند ملا حسینعلی در سال ۱۲۵۰ش، در روستای «کاریزک ناگهانی‌ها» از توابع شهرستان تربت حیدریه به دنیا آمد. نام مادرش «شیرین» از اهالی قاین و دارای یک خواهر بود.[۱]

 

تحصیلات

ملاعباس در شش سالگی در زادگاه خود به مکتب رفت و سپس دروس مقدمات، فقه، اصول و فلسفه را در حوزه علمیه حاج شیخ یوسفعلی در تربت حیدریه نزد اساتیدی همچون ملا عبدالحمید فرا گرفت و بعد به حوزه مشهد رفت. وی در مشهد برای گذران زندگی روزها به کارگری و شب‌ ها به درس مشغول شد.[۲] استاد برجسته او شیخ علی اکبر مجتهد تربتی (نماینده آخوند خراسانی)، آیت‌ الله آقا حسین قمی و آقا بزرگ شهیدی بود.[۳]

 

ملا عباس پس از مدتی اقامت در مشهد، به درخواست پدر به زادگاهش برگشت. وی پس از بازگشت، ازدواج کرد و ضمن تبلیغ دین، مشغول به کشاورزی شد.[۴]

 

ازدواج و فرزندان

ملا عباس با دختر ملا علی اکبر (روحانی روستای مزگرد) ازدواج کرد که ثمره آن دو پسر و دو دختر شد.[۵] حسینعلی راشد یکی از پسران وی است که کتاب «فضیلت‌های فراموش‌شده» را در شرح حال پدرش نوشته است.

 

ملا عباس پس از ازدواج با موافقت پدرش، پنجشنبه و جمعه ها به تربت حیدریه نزد استادش رفت تا دروس دینی را بیاموزد.[۶] وی در سال ۱۲۸۹ش٬ پس از فوت پدر و به توصیه شیخ علی اکبر تربتی مشهور به مجتهد تربتی به شهر تربت حیدریه بازگشت.[۷]

 

تدریس

ملا عباس پس از بازگشت به شهر در حوزه علمیه تربت حیدریه و مشهد، پس از نماز صبح و منبر، معمولا سه یا چهار درس در مسجد یا حوزه علمیه تدریس می‌ کرد.[۸]

 

وفات

درباره درگذشت وی فرزندش حسینعلی راشد چنین نقل کرده‌ است:

«یک هفته قبل از وفات، بعد از نماز صبح در حالت بیماری رو به قبله خوابید و عبایش را بر روی چهره‌ اش کشید. ناگهان مانند آفتابی که از روزنی بر جایی بتابد یا نورافکنی را متوجه جایی گردانند روی پیکرش از سر تا پا روشن شد و رنگ چهره‌ اش که به سبب بیماری زرد گشته بود شفاف گردید چنانکه از زیر عبای نازک که بر رخ کشیده بود دیده می‌ شد. تکانی خورد و گفت: سلام علیکم یا رسول الله(ص). پس از آن بر حضرت امیرالمؤمنین امام علی(ع)و یکایک ائمه تا امام دوازدهم سلام می‌ کرد و از آمدن آنها اظهار تشکر می‌ کرد. پس بر حضرت فاطمه زهرا(س) سلام کرد. سپس بر حضرت زینب سلام کرد. پس بر مادر خودش سلام کرد. این حالت تا دو ساعت از آفتاب برآمده دوام داشت. پس از آن روشنی که بر پیکرش می‌ تابید از بین رفت و به حال عادی برگشت و باز رنگ چهره به همان حالت زردی بیماری عود کرد و درست در یکشنبه دیگر در همان ساعت، حالت احتضار را گذرانید و به آرامی تسلیم حق گشت.»[۹]

ملا عباس در مشهد و در صحن آزادی (زاویه شمال غربی) در حرم امام رضا(ع) به خاک سپرده شده است.

 

فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی

فرهنگی تبلیغی

از جمله اقدامات ملا عباس تربتی، برگزاری مجلس سخنرانی و موعظه بود. وی هر روز پس از اقامه نماز جماعت در هر سه نوبت منبر می‌ رفت.[۱۰]

اجتماعی

فعالیت‌ های اجتماعی ملا عباس تربتی متنوع بود. در آن زمان که قانون اداره و دفاتر «ثبت اسناد» وجود نداشت، وی معاملات و داد و ستد مردم (اعم از ازدواج، طلاق، بیع قطعی و شرطی، رهن، اجاره، وکالت، صلح، اقرار، هبه و وصیت) را نوشته و امضا می‌ کرد. این دست‌نوشته‌ ها در ادارات دولتی، اعتبار قانونی و حقوقی داشت.[۱۱]

 

وی همچنین در رفع گرفتاری کسانی که برای دادخواهی و شکایت از خوانین، حاکم یا شخص دیگر به او مراجعه می‌ کردند تلاش می‌ کرد.[۱۲]

به گفته پسرش ملا عباس چنان در رسیدگی به حاجات مردم متعهد بود که بعد از نیمه شب زمستان و نیمه روز تابستان، برای رفع گرفتاری مردم می‌ شتافت.[۱۳]

 

در سومین سال جنگ جهانی اول(۱۲۹۶ش) و به سبب خشک‌سالی‌های پی در پی و قحطی شدید، با تلاش‌ های ملا عباس تربتی و نظارت مستقیم او نهادی تأسیس شد تا به افراد بی‌بضاعت کمک غذایی شود. همچنین وی برای سکونت فقرا جایگاهی ساخت.[۱۴]

 

ملا عباس تربتی در جریان زلزله ۱۳۰۱ش تربت حیدریه معروف به زلزله خرق و غوزان به مردم کمک کرد؛ او بر جنازه­ بیش از هزار قربانی نماز خواند که منجر به ارسال پیغام آمریکایی‌ها و ابلاغ تلگراف تشکر نخست وزیر وقت احمدشاه، (مستوفی الممالک یا مخبر السلطنه) به وی شد. در این زلزله وی کمک‌ های نقدی آمریکایی‌ها را رد کرد.[۱۵]

 

سیاسی

جایگاه مردمی و حساسیت‌ های اخلاقی و عرفانی ملا عباس همواره وی را از دخالت مستقیم در سیاست و اعلام موضع سیاسی منع می‌ کرد. در جریان «مشروطه» ملا محمدکاظم خراسانی برای همه شاگردانش که علمای ولایات ایران بودند احکامی صادر کرد از جمله برای شیخ علی اکبر تربتی. به موجب این دستور، مجتهد تربتی به ریاست انجمن شهر تربت منصوب شده بود. قرار بر این بود که برای هر یک از بلوک هفت‌گانه تربت، «انجمن محلی» تاسیس شود لذا مجتهد تربتی، ملا عباس را برای ریاست بلوک «زاوه» انتخاب کرده بود. اما وی به دلیل وجود ابهامات و نگرانی‌هایی درباره برخی از اعضای انجمن و علی‌رغم اصرار مردم، عضویت و ریاست انجمن را نپذیرفت.[۱۶]

 

ویژگی‌ های عرفانی و اخلاقی

ملا عباس از نظر عرفانی و اخلاقی دارای ویژگی‌ های ممتازی بود که فرزندش حسینعلی راشد در کتاب فضیلت‌های فراموش شده آن‌ها را بر شمرده است: روزه داری در بیشتر روزهای سال، [۱۷] مداومت به نماز‌های مستحبی در حال حرکت و سواره، [۱۸] اقامه نماز شب از سن تکلیف تا آخر عمر، قناعت و ساده‌زیستی فوق‌العاده، دستگیری و کمک به نیازمندان و رعایت شدید حقوق دیگران[۱۹] از جمله ویژگی‌ های وی بوده است.

 

ملا عباس علاوه بر این که خودش از وجوهات شرعیه استفاده نمی‌کرد، از درآمد شخصی که از کشاورزی و دامداری به دست می‌ آورد خمس و زکات می‌ داد.[۲۰] در این باره فرزندش می‌ نویسد:

 

«با این که من و برادرم طلبه بودیم، پدرم در تمام مدت عمرش از وجوهات حتی یک شاهی هم نداد. ایشان ما را چنان تربیت کرده بود که واقعا اگر می‌ خواستیم به وجوهات دست بزنیم مثل این بود که به مار و عقرب دست می‌ زنیم.»[۲۱]

 

کتاب‌نامه

در سال ۱۳۶۹ش کتابی با عنوان «فضیلت‌های فراموش‌شده» به قلم فرزندش حسینعلی راشد در انتشارات اطلاعات، درباره وی با مقدمه جلال رفیع چاپ شد که در سال ۱۳۹۲ش به چاپ چهل‌ و چهارم رسید. کتاب دیگری با عنوان «از تبار آسمان» نوشته غلامعلی رشید درباره وی نوشته شده است که به خاطرات مردم تربت حیدریه از او می‌پردازد.

 

در کلام دیگران

امام خمینی در سخنی ملا عباس تربتی را فردی متکی به خداوند و نترس یاد کرده است.[۲۲] شهید مطهری در مقاله‌ ای که در آبان ۱۳۳۵ در شماره۳ «مجله رادیو» نوشته است، ملا عباس تربتی را فردی زاهد و متقی و دارای خصلت‌ های پسندیده دانسته[۲۳] و می‌ نویسد: وی با آنکه مردی روحانی و فوق‌العاده محترم و مورد توجه مردم شهرستان تربت حیدریه بود و هر سال به وسیله او پول زیادی به فقرا و طلاب می‌ رسید، هرگز غیر از نان عمل خویش نخورد و تا آخر عمر، با واجد بودن مقامات عالی روحانی، شخصا کشاورزی می‌ کرد و مانند یک نفر رعیت زحمت می‌ کشید. به‌ همین جهت از حیث لباس و کفش با سایر روحانیون هم طبقه خود فرق داشت، زیرا لباس‌ های او بیشتر شبیه کشاورزان بود. او پیری روشن‌دل و روشن‌ضمیر بود.»[۲۴]

 

بدیع الزمان فروزانفر که او را دیده بود وی را فردی که دنیا به دور او نگشته توصیف کرده.[۲۵] آقا حسین قمی از مراجع تقلید وقت، ملاعباس تربتی را از خوبان عالَم اسلام، بلکه از خوبان دنیا توصیف کرده است.[۲۶] فرزندش حسینعلی راشد درباره اوصاف پدر چنین بیان می‌ کند: «با اطمینان می‌ گویم که او مردی بود که نفْس خود را کشته بود». 

 

کنگرهٔ بزرگداشت

کنگرهٔ بزرگداشت ملا عباس تربتی ۲۵ و ۲۶ مهرماه سال ۱۳۸۶ش در شهر تربت حیدریه برگزار شد. به گفته مسئولین برگزاری٬ حدود ۱۰۰ مقاله علمی برای این کنگره ارسال شد.[۲۷]

 

پانویس

۱. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۳۳.

۲. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۶۱.

۳. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ۱۳۸۰ ش، ص۶۵ و ۱۶۳و ۱۶۴و ۱۷۲.

۴. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ۱۳۸۰ش، ص ۱۶۱.

۵. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ۱۳۸۰ش، ص۱۶۱ و۱۶۲.

۶. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۶۲ و۱۶۳.

۷. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۶۴و ۱۶۷.

۸. حسینعلی راشد، فضیلت‌های فراموش شده، تهران، نشر اطلاعات، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۰۹.

۹. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ۱۳۸۰ ش، ص۱۴۹و۱۵۰.

۱۰. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ۱۳۸۰ش، ص۱۰۸ و۱۰۹ و ۱۱۵ و ۱۷۴.

۱۱. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۰۴ و۱۰۵.

۱۲. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۰۵و۱۰۶.

۱۳. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۰۶ و ۱۰۷و ۱۰۸و۱۱۰.

۱۴. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص‌ ۱۴۲

۱۵. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص ۱۳۸-۱۴۱

۱۶. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۷۰ و ۱۷۱

۱۷. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص ۱۵۵.

۱۸. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۷۲ و۱۷۴

۱۹. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۸۵ و۱۸۹

۲۰. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۰۱ و ۱۰۲و ۱۰۳و ۱۷۷

۲۱. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۰۱ و ۱۰۲

۲۲. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص ۳۰

۲۳. بنیاد علمی و فرهنگی شهید مرتضی مطهری

۲۴. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص ۹

۲۵. حسینعلی راشد، فضیلت‌های فراموش شده، تهران، نشر اطلاعات،۱۳۸۰‌ش، ص۱۳۰.

۲۶. راشد، فضیلت‌های فراموش شده، ص۱۳۴

۲۷. خبرگزاری دانشجویان ایران"ایسنا"

 

منابع

راشد، حسینعلی، فضیلت‌های فراموش شده: شرح حال حاج آخوند ملاعباس تربتی، تهران، ۱۳۸۰ش.

خبرگزاری رسمی حوزه

بنیاد علمی و فرهنگی شهید مطهری

خبرگزاری دانشجویان ایران"ایسنا"