آشنایی مختصری با زندگانی حاج آقا رحیم ارباب به بهانه سالگرد رحلتش؛
حاج آقا رحیم ارباب کدام یک از گناه ها را در طول زندگی اش هرگز انجام نداد؟
درباره خصوصیات و ویژگی های اخلاقی حاج آقا رحیم ارباب گفته شده که هرگز با هیچ کس با لحن تند و خشن سخن نمی گفت و همه را با لفظ آقا یا خانم صدا می زد.
جی پلاس: رحیم ارباب (۱۲۵۹ - ۱۳۵۵ش)، مشهور به حاج آقا رحیم ارباب، از علما و مجتهدان شیعه در شهر اصفهان است. او شاگرد آخوند ملا محمد کاشی و میرزا جهانگیرخان قشقایی بود و مانند استاد خود، عمامه بر سر نمی‌گذاشت. رحیم ارباب در فقه و اصول، هیئت و ریاضی، فلسفه و کلام، و عرفان تخصص داشت و در زمره آخرین دانشوران مکتب فلسفی اصفهان بود. وی نزدیک به یک قرن عمر کرد و شاگردان وی از علمای زمان خود بوده‌اند. رحیم ارباب در تخت فولاد اصفهان دفن شده است.
زندگی
رحیم ارباب در سال ۱۲۹۷ قمری در روستای چرمهین در حومه اصفهان به دنیا آمد.[۱] اجداد او از اعیان و بزرگان منطقه خود بودند و از این رو به ارباب شهرت داشتند.[۲] پدر رحیم، حاج علی پناه، معروف به حاجی آقا، خود اهل فضل و شعر و ادب بود و در شعر تخلص لنگر داشت و با عمان سامانی معاشر بود.[۳]
حاج آقا رحیم ارباب تا آخر عمر در اصفهان زیست و دو بار ازدواج کرد. پس از فوت همسر اولش، با خواهر میرزا عباس خان شیدا (شاعر معروف اصفهان) ازدواج کرد و تا آخر عمر با او به سر برد. حاج آقا رحیم ارباب از هیچ‌کدام از همسرانش صاحب فرزند نشد.[۴]
رحیم ارباب در روز عید غدیر، ۱۸ ذی الحجه ۱۳۹۶ق (۱۹ آذر ۱۳۵۵ش) درگذشت و پیکرش در تخت فولاد اصفهان نزدیک تکیه ملک به خاک سپرده شد.[۵]
حیات علمی
رحیم ارباب ادبیات فارسی و صرف و نحو را در کودکی، نزد ملا محمدهادی همامی در روستای چرمهین خواند.[۶] پس از کوچ خانوادگی به اصفهان، بقیه مقدمات و سطوح را نزد میرزا بدیع درب‌امامی (درگذشته ۱۳۱۸ق)، اصول فقه را نزد آیت الله سید محمدباقر درچه‌ای (درگذشته ۱۳۴۲ق) و خارج فقه و اصول را نزد سید ابوالقاسم دهکردی و حاج آقا منیر احمدآبادی آموخت. فلسفه، هیئت و ریاضیات قدیم را نزد جهانگیرخان قشقایی و آخوند ملا محمد کاشی فراگرفت.[۷]
شهید مطهری او را از علمای طراز اول در فقه، اصول، فلسفه و ادبیات عرب معرفی می‌کند.[۸]
اساتید
حاج آقا رحیم ارباب، جز چند سفر زیارتی، تمام عمر خود را در اصفهان و در حال تحصیل و تدریس علوم اسلامی گذراند.[۹] مهمترین اساتید او در اصفهان عبارتند از:
- میرزا بدیع درب‌امامی
- آیت الله سید محمد باقر درچه‌ای
- آیت الله ابوالقاسم دهکردی
- ملا محمد کاشانی مشهور به آخوند کاشی
- میرزا جهانگیرخان قشقایی
- حاج آقا منیر احمدآبادی بروجردی
- آقا سید محمود کلیشادی[۱۰]
شاگردان
رحیم ارباب شاگردان فراوانی داشت و بسیاری از چهره‌های مشهور در انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، از شاگردان او بوده‌اند. برخی از شاگردان او عبارتند از:
- نعمت الله صالحی نجف‌آبادی
- ملا محمدعلی معلم حبیب‌آبادی
- سید حسین مدرس هاشمی
- سید مصطفی بهشتی‌نژاد
- سید محمد حسینی بهشتی
- شهید محمد مفتح
- شهید مرتضی مطهری
- حاج سید محمدرضا خراسانی
- ملاهاشم جنتی (پدر احمد جنتی)
- حاج آقا مهدی امام
- آیت الله ناصری اصفهانی
- حسینعلی راشد
- شیخ مرتضی شمس اردکانی
- جلال الدین همایی
- سید محمد مبارکه‌ای[۱۱]
نظرات فقهی
برخی نظرات فقهی حاج آقا رحیم ارباب، مخالف با فتوای بسیاری از فقیهان بوده است.[۱۲] برخی از این موارد عبارتند از:
- وجوب عینی نماز جمعه: او معتقد به وجوب عینی نماز جمعه حتی در عصر غیبت بود و حتی تا اواخر عمر هم آن را ادا می‌کرد.[۱۳]
- ارث بردن زن از تمام دارایی شوهر، حتی از زمین.
- طهارت اهل کتاب
- عدم اختصاص زکات به موارد نه‌گانه
- لزوم پرداخت سهم امام به سادات
- کفایت غسل از وضو[۱۴]
«در مسائل علمى، هیچ ادعایى ندارم. اما در مسائل شخصى خود، دو ادعا دارم: یکى آنکه به عمرم غیبت نکردم و غیبت نشنیدم؛ دوم آنکه در طول عمرم، چشمم به نامحرم نیفتاده.» [۱۵]
ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری
«برادرم با همسرش، چهل سال در منزل ما بودند؛ در این چهل سال، حتی یک بار هم همسر برادرم را ندیدم.» [۱۶]
- خاطرات و روایت‌های بسیاری درباره ویژگی‌های اخلاقی او ذکر شده است؛ از اینکه جذبه معنوی او، همگان را به تکریم و تعظیم وامی‌داشت و سخنان کوتاهش هر کسی را به قبول و اطاعت ترغیب می‌کرد. هرگز با هیچ کس، با لحن تند و خشن سخن نمی‌گفت و همه را با لفظ آقا یا خانم صدا می‌زد.[۱۷]
- او همچون استاد خود میرزا جهانگیرخان قشقایی هیچ گاه معمم نشد و تنها در هنگام نماز، به دلیل استحباب، شالی را دور سر می‌بست و بعد از نماز آن را باز می‌کرد.[۱۸]
- رحیم ارباب در جریان استقلال الجزایر در سال ۱۳۴۲ شمسی، فتوایی برای کمک به مسلمانان و ملت الجزایر و علیه دولت فرانسه صادر کرد.[۱۹]
- شهید مرتضی مطهری، حاج آقا رحیم ارباب را از علمای طراز اول در فقه و اصول و فلسفه و ادبیات عرب و قسمتی از ریاضیات قدیم دانسته است.[۲۰]
پانویس
- ریاحی، ویژگی‌های اخلاقی و معنوی آیت الله حاج آقا رحیم ارباب، ص ۹۰.
- همان جا.
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، بهار ۱۳۸۵، ج ۳، ص ۳۴۷.
- همان؛ ص ۳۵۵.
- همان؛ ص ۳۶۲.
- ریاحی، ویژگی‌های اخلاقی و معنوی آیت الله حاج آقا رحیم ارباب، بهار ۱۳۸۶، ص ۹۰.
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، بهار ۱۳۸۵، ج ۳، ص ۳۴۸.
- آیت الله حاج آقارحیم ارباب اصفهانی.
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، بهار ۱۳۸۵، ج ۳، ص ۳۴۹.
- ریاحی، ویژگی‌های اخلاقی و معنوی آیت الله حاج آقا رحیم ارباب، بهار ۱۳۸۶، ص ۹۷-۱۰۵.
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، بهار ۱۳۸۵، ج ۳، ص ۳۵۰-۳۵۱.
- همان؛ ص ۳۵۱.
- همان؛ ص ۳۵۲.
- همان؛ ص ۳۵۱-۳۵۲.
- «ادعای بزرگ حاج آقا رحیم ارباب».
- «ادعای بزرگ حاج آقا رحیم ارباب».
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، بهار ۱۳۸۵، ج ۳، ص ۳۵۴.
- همان؛ ص ۳۵۴.
- همان؛ ص ۳۵۳.
- ریاحی، ویژگی‌های اخلاقی و معنوی آیت الله حاج آقا رحیم ارباب، بهار ۱۳۸۶، ص ۱۳۱.
دیدگاه تان را بنویسید