آرشیو موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی متشکل از منابع، مواد آرشیوی و بانک‌های اطلاعاتی متعددی است که با هدف جمع‌آوری و تمرکز تمامی آثار امام خمینی(س) و اطلاعات درباره ایشان شکل گرفت. اکنون مجموعه‌ای ارزشمند شامل متن، صوت و تصویر در آرشیو موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) پدید آمده است. گنجینه‌ای که هر روز بر غنای آن افزوده می‌شود و بستر مناسبی برای محققان و دوستداران امام خمینی(س) فراهم می‌آورد تا به سهولت از آرا و‌اندیشه‌های ایشان سیراب شوند. در گفت‌وگو با سرکار خانم مصباحی مسئول واحد آرشیو و کتابخانه موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) به بررسی عملکرد این واحد پرداخته‌ایم.
آرشیو اسناد شاید یکی از مهم‌ترین وظایف موسسه باشد. به نظر شما این امر مهم چرا و چقدر جدی گرفته شده است؟
با نگاهی به نامه حجت الاسلام حاج احمد خمینی به امام(س) و پاسخ پدر بزرگوارشان که موجب تاسیس موسسه شد، می‌توان به اهمیت آرشیو در این مجموعه پی برد. اگر چه در بدو تاسیس موسسه، آرشیو آثار امام به منظور جلوگیری از تحریف و سوء استفاده مد‌نظر بود، ولی بعد از ارتحال آن بزرگوار موج درخواست مشتاقان امام(س) در گروه‌های مختلف فکری اعم از اندیشمندان، نخبگان، هنرمندان، روشنفکران، روحانیون و احزاب گرفته تا سایر اقشار مردم در داخل و خارج کشور ضرورت فراهم آوری یک مرکز آرشیوی غنی از کلیه آثار امام و درباره امام را به وجود آورد. بنابراین از سال 1368 به بعد این مهم در دستور کار قرار گرفت.
یکی از فعالیتهای جدی این حوزه که استمرار هم دارد، گردآوری اسناد مکتوب و غیرمکتوب امام است. بدون تردید چاپ و نشر آثار امام، خصوصاً آثار سیاسى و اجتماعى ایشان از پرتیراژترین آثار منتشره در زبان فارسى است. بنابراین، به منظور ارایه دورهاى کامل از تمامى آثار امام خمینى، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى اقدام به انتشار اثر حاضر به نام «صحیفه امام» نموده است. طى چندین سال در بخش‌هاى مختلف این موسسه متن‌هاى موجود در صحیفۀ نور و یکایک روزنامه‌ها و دیگر نشریات و کتاب‌ها، با نوارها و دستخط‌ها و نسخه‌هاى اصل آثار امام خمینى که در اختیار موسسه مى‌باشند مقابله گردیده و متن نهایى با دقت استخراج شده است. تمام مغایرت‌هاى تاریخى و دیگر اشکالات موجود در سایر منابع مربوط به اطلاعات شناسنامهاى هر یک از آثار امام بررسى شده و اطلاعات صحیح و نهایى در آغاز هر یک از آثار و در قالب شناسنامه آن ارایه شده است. علاوه بر آثار سیاسی و اجتماعی امام، دستخط‌های مربوط به تالیفات ایشان نیز از دیگر اسناد آرشیوی است که موسسه اقدام به چاپ آنها کرده است و در مواردی که قبلا توسط مراکز مختلف منتشر شده‌اند نسخه‌های چاپ شده با دستخط ها تطبیق و پس از ویرایش منطبق با دستخط، تجدید چاپ شده است. تا کنون حدود 45 جلد تالیفات و 66 جلد تقریرات درسهای حضرت امام(س) توسط موسسه با ویرایش جدید به چاپ رسیده است.
از دیگر اسناد آرشیوی، اسناد مبارزاتی امام و یاران ایشان در ساواک، شهربانی و وزارت امور خارجه است که می‌توان گفت این اسناد برای پژوهشگران و محققان حوزه تاریخ معاصر بسیار با اهمیت است. تا کنون اسناد مربوط به شهربانی در 5 جلد و ساواک در 22 جلد به چاپ رسیده است و اسناد یاران امام در ساواک نیز حدود 16 جلد امسال منتشر خواهد شد.
یکی دیگر از اقدامات آرشیوی موسسه گردآوری اخبار مربوط به ملاقات‌های خصوصی و عمومی حضرت امام(س) در فاصله زمانی 1357 لغایت 1368 با استناد به نشریات و اسناد موجود در موسسه است که این مجموعه در کتابی با عنوان «محضر نور» در سال 1372 به چاپ رسید. همچنین اسناد صوتی و تصویری امام نیز به صورت آنالوگ و دیجیتال گردآوری شده‌اند.
علاوه بر آثار امام؛ کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها، مقالات نشریات، سایر منابع و مواد آرشیوی با موضوعات مرتبط به امام، دفاتر یادبود در اماکن منتسب به امام، آثار هنری و مردمی، اسناد مربوط به همایش‌ها و جشنواره‌ها و کلیه مراسمی که با نام امام برگزار می‌شود از اسناد آرشیوی موسسه می‌باشند.
آیا آرشیوی جامع از آثار مکتوب در حوزه امام خمینی جمع‌آوری کرده‌اید؟
بله، آثار امام؛ شامل تالیفات، تقریرات درسهای امام توسط شاگردانش، صحیفه امام، دیوان اشعار امام گردآوری و چاپ شده است.
این آثار توسط کارشناسان و هیئت داوران حوزوی و دانشگاهی در موضوعات کلی معارف( زیر شاخه‌های این بخش عبارت است از فقه و حقوق، فلسفه و کلام، عرفان و اخلاق، تاریخ اسلام و قرآن و حدیث)، تاریخ معاصر، تعلیم و ترییت، علوم اجتماعی، جنگ و جهاد، ادبیات، هنر، اقتصاد و سیره امام، فیش برداری موضوعی شده است. این فعالیت که از سال 1368 آغاز شد و حدود 70000 فیش تهیه شده است ؛ منتخب این فیش‌ها در مجموعه 50 جلدی «تبیان» که هر جلد به یک موضوع اختصاص دارد به چاپ رسیده است. خاطرات نزدیکان و یاران امام، و افراد مختلفی که با امام رابطه داشته‌اند، شناسایی و گردآوری هزاران کتاب به زبان فارسی و غیر فارسی و بیش از 2200 پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری و مدارک کتابخانه‌ای دیگر مانند گزارش‌های رایزنی‌های فرهنگی و جزوات فرهنگی با موضوع امام خمینی(س) از دیگر آثار گردآوری شده است. بخشی از این اطلاعات در کتابخانه چند رسانه‌ای پرتال امام خمینی قابل بهره‌برداری است.
گویا موسسه آرشیو صوتی و تصویری غنی‌ا‌یی دارد، در این مورد توضیح دهید؟
حدود 1000ساعت فیلم و صوت مربوط به ملاقات‌ها، سخنرانی‌ها و حضور امام در مکان‌های مختلف و بیش از 1000 ساعت فیلم و صوت‌های مربوط به مراسم بزرگداشت امام، همایش‌ها، جشنواره‌ها و فیلم‌های تولیدی توسط موسسه که آمار آن رو به گسترش است، موجود می‌باشد. بخشی از این منابع به نسخه‌های دبجیتالی تبدیل شده‌اند و بقیه نیز در دست اقدام است .
حدود 4000 قطعه عکس از دوران مختلف زندگی حضرت امام(س) و 2000 قطعه خانوادگی و یادگاران امام، 5000 قطعه ارتحال امام و 1000 قطعه از مراسم‌ها، همایش‌ها، جشنواره‌ها، پوسترها موجود است. بخشی از این اطلاعات در کتابخانه چند رسانه‌ای پرتال امام خمینی قابل بهره‌برداری است.
آیا همانند نرم افزار نمایه، آرشیو مقالات و یادداشت‌های ژورنالیستی در حوزه امام خمینی جمع آوری شده است؟
ده‌ها هزار مقاله درباره امام مندرج در نشریات ادواری، همایش‌ها و وب‌سایت‌ها گردآوری و سازماندهی شده است و بخشی از این اطلاعات در کتابخانه چند رسانه‌ای پرتال امام خمینی قابل بهره برداری است.
آیا آرشیوی درباره آثار و مقالات منتشر شده به زبان‌های خارجی به خصوص انگلیسی در مورد امام خمینی در موسسه تهیه شده است؟
گردآوری مقاله، کتاب و پایان نامه با همکاری مراکز فرهنگی مانند سازمان فرهنگ و ارتباطات، وزارت امورخارجه و رایزنی‌های فرهنگی و اشخاص حقیقی علاقه‌مند از جمله منابع گردآوری شده می‌باشد که بخشی از آن در پرتال امام خمینی ( www.imam-khomeini.ir ) قابل بهره برداری است.
به طور کلی چه تعداد سند در موسسه آرشیو شده است؟ آیا آماری از آرشیو موسسه قابل ارائه است؟
با توجه به آمارهای ذکر شده در پاسخ‌های قبلی می‌توان به آمار تقریبی دست یافت و در کتابخانه چند رسانه‌ای که با آدرس فوق قابل نمایش است آمار اطلاعات آرشیوی موجود در پرتال را به تفکیک مواد آرشیوی نشان می‌دهد.
برای آرشیو از چه سیستم و ابزاری استفاده می‌کنید؟
در گذشته از سیستم winlib و سیستم‌های شبکه‌ای داخلی استفاده می‌شد و در حال حاضر application کتابخانه و آرشیو با استفاده از یونی مارک در فضای web طراحی شده است. این نرم افزار علاوه بر ویژگی فوق دارای ویژگی‌های کامل کتابخانه دیجیتالی و امکانات و ابزارهای جانبی نوین مانند استفاده از اصطلاح نامه‌ها در جستجوی واژه‌ای و معنایی، جستجوهای متنوع و ترکیبی اطلاعات متادیتا و محتوا، مرور محتوا و رتبه بندی اطلاعات مطابق با نیازهای اعلام شده است.
موسسه در تهیه بانک‌های اطلاعاتی مختلف با موسسات و مراکز همسو چگونه همکاری می‌کند؟ بانک‌های اطلاعاتی موجود در موسسه چقدر به روز و کارآمد است؟
نرم افزار مذکور دارای استانداردهای تبادل اطلاعات مانند ایزو است بنابراین این قابلیت و دیگر امکانات سیستم یکی از راه‌ها‌ست، راه‌های دیگر نیز وجود دارد مانند خریداری، اهدا و... که هر حوزه‌ای متناسب با اطلاعات حوزه خودش این‌گونه اقدامات را انجام می‌دهد.
محققان چگونه می‌توانند به این آرشیو دسترسی داشته باشند؟
علاوه بر مراجعه به کتابخانه چند رسانه در پرتال امام خمینی به آدرس ( www.imam-khomeini.ir ) از طریق مکاتبه و ایمیل نیز موسسه پاسخگوی علاقه‌مندان می باشد.
