استاد دروس خارج حوزه علمیه قم با بیان این که متاسفانه پس از انقلاب هم انتظار منفی به شکل دیگری ادامه یافته است، اظهار کرد: اینکه بگوییم وقتی حضرت حجت بیاید، اول شیعه را نجات می‌دهد درست نیست، بلکه ایشان مصلح کل عالم است و محدود کردن امام زمان به یاری شیعه از شاخصهای انتظار منفی است.
به گزارش جماران، حجت‌الاسلام والمسلمین سروش محلاتی در مراسم گرامیداشت نیمه شعبان و استاد شهید مطهری که به همت انجمن اندیشه و قلم در خانه موزه استاد مطهری برگزار شد، با اشاره به طرح بسیار جدی موضوع انتظار در دهه 50، به سه قرائت انقلاب، انفعال و اصلاح اشاره کرد و گفت: جریان انقلابی انتظار را به انقلاب تفسیر می کرد و وظیفه منتظران حقیقی را انقلابی بودن و مقاومت مقابل حکومتهای فاسد می دانست.
وی با یادآوری سخنرانی مفصل دکتر شریعتی با عنوان «انتظار، مکتب اعتراض» که در سال 50 ارائه شد، گفت: ایشان قرائت انقلاب را مطرح کرد و حتی موضوع ولایت فقیه را در همان کتاب آورد که رهبر بیش از ملت به مکتب و امام تعهد دارد و باید خواست امام را مقدم بدارد و همین الگوی موجود جمهوری اسلامی در آنجا وجود دارد.
این پژوهشگر دینی در تبیین دیدگاه انفعالی برخی جریانها چون انجمن حجتیه گفت: به اعتقاد آنها دوران انتظار باید صبر و خویشتنداری داشت. مسوولیت کم می شود و افراد باید به لحاظ شخصی صالح باشند، اما وظیفه تغییر اجتماعی نداریم. چون این کار شدنی نیست و ظهور حضرت را هم که بعد از پر شدن دنیا از فساد رخ می دهد، به تاخیر می اندازد.
به گفته سروش محلاتی استاد مطهری نه انقلاب را تجویز می کند و نه آن رکود و رخوت را تایید و با تقسیم انتظار به مثبت و منفی انتظار خلاق و سازنده و مسوولیت آور را باعث آن می داند که شخص در جهت آن تکاپو کند و خود را به نقطه ظهور نزدیک کند. اما انتظار منفی بهانه برای راحت طلبی و تنبلی و شانه خالی کردن از مسوولیت که نقش ویرانگر دارد.
وی با بیان این که استاد مطهری به تفصیل به موضوع انتظار منفی پرداخته و آن را تشریح کرده است، گفت: جامعه ما هم قبل از انقلاب و هم بعد از آن با این انتظار منفی درگیر بوده و تنها بعد از انقلاب شکل آن عوض شده و مثلا این که باید فساد زیاد شود، کم رنگ شده است.
استاد حوزه علمیه قم افزود: در آثار استاد مطهری به آثار منفی انتظار منفی از جمله اباحه‌گری و فراگیر شدن فساد بر سرنوشت جامعه پرداخته شده است. همه شیعیان در طول تاریخ ظلمی را متحمل شده‌اند و تصور می‌کنند انتظار به این معنی است که صبر کنید تا این شرایط به سر آید و انتقام بگیریم. یکی از موارد انتظار منفی انتقام‌جویی است که استاد مطهری این نوع نگرش به انتظار را نمی پذیرد چرا که نمی‌شود و نباید انتظار را به انتقام جویی در نظر بگیریم.
سروش محلاتی یادآور شد: تفسیر منفی دیگر این است که انتظار را به معنای نجات مذهب و مذهبیون بدانیم. استاد مطهری این نگاه را هم تخطئه می کند، بله مظلوم باید نجات پیدا بکند ولی آیا فقط مظلوم ما هستیم و هر کس که با ما نیست ظالم است؟
وی گفت: طبق نظر شهید مطهری حضرت حجت مربوط به همه عالم است. اینکه بگوییم حضرت حجت که بیاید اول شیعه را نجات می‌دهد، دروغ است. امام زمان تنها حامی شیعیان نیست و مصلح کل است.
سروش محلاتی در تبیین یکی دیگر از شاخصه های انتظار منفی گفت: برخی فکر می‌کنند اگر امام زمان بیاید همه زندگی را به هم می‌زنند و ما را به عقب برمی‌گرداند و این صنعت و تمدن و پیشرفت‌های علمی همه آنها را باید نابود کرد و از بین برد و سلامت زندگی انسان به همین است که به زندگی گذشته برگردد و همه این آثار علم از بین برود تا ما بتوانیم یک جامعه سالم داشته باشیم. آیا انتظار و سلامت معنی‌اش این است؟ آیا بناست چنین تغییری به وجود بیاید؟
وی گفت: بحث‌هایی که استاد مطهری در این زمینه دارند نافی این تلقی است. از جمله روایتی است که استاد مکرر در آثار خود دارند حضرت فرمودند پس از ظهور همه موانع در ارتباطات بین انسانها برداشته می‌شود و انسانها مستقیم با همدیگر در هر کجای عالم که هستند صحبت می‌کنند که ارتباط برقرار می‌کنند هیچ عسر و حرجی وجود نخواهد داشت همه عالم حرف‌های حضرت را خواهند شنید و این فیلترهایی که این روزها هست هم قاعدتا نیست.
این پژوهشگر دینی با بیان اینکه حکومت امام زمان یک الگوست، گفت: اوج تکامل فردی و اجتماعی بشر در آن نظام اتفاق می‌افتد و ما که منتظر هستیم برای اینکه به آن شرایط نزدیک شویم، باید بدانیم در آن حکومت قرار است چه اتفاقی بیفتد؟
وی ادامه داد: انسان در زمان ظهور معصوم نخواهد بود انسانها هم در آن موقع هم خطا و گناه و اشتباه خواهند کرد چون انسان هستند و بنا نیست انسان در آن دوره تبدیل به فرشته و ملائکه بشود. ما هیچ روایتی نداریم که بگوید امام زمان که آمد مثلا یک تار موی زنی در عالم پیدا نخواهد شد. بلکه تعبیرات دیگری داریم و آن این است که عدل و داد همه جای عالم را فرا خواهد گرفت، امنیت همه جای عالم را خواهد گرفت و آبادانی و عمران تمام جهان را خواهد گرفت. البته فساد کاهش پیدا خواهد کرد، اما انسان ها که معصوم نخواهند شد. بلکه یک تحول انسانی و اخلاقی و معنوی اتفاق خواهد افتاد و ایمان تقویت خواهد شد.
سروش محلاتی با اشاره به روایات ظهور و مسایلی چون از میان رفتن فقر گفت: در زمان ظهور کمیته امداد تعطیل می شود، چون نیازی به آن نیست، اما وزارت کشاورزی و عمران تعطیل نمی شود و عالم در اوج رفاه، عدل و داد خواهد بود.
وی با بیان این که انتظار را نباید به عنوان یک وعده شخصی تلقی کرد گفت: مسئله انتظار مسئله شخصی نیست امام زمان یک تغییر و تحول جهانی را مدیریت می‌کنند و نه یک امر شخصی را
او یکی از مشکلات تاریخی در قبال مساله انتظار را برقرار کردن پیوندهای دروغین با مسئله مهدویت دانست و افزود: سوء استفاده از مساله ظهور مربوط به 10، 15 سال اخیر نیست، بلکه در طول هزار سال انواع افراد از این موضوع برای خود دکان باز کرده اند. حتی منصور دوانیقی نام فرزندش را مهدی گذاشت تا او را جای آن مهدی که پیامبر وعده داد، جا بزند. از مسئله انتظار نه‌تنها شیادان و حکومتها سوءاستفاده کردند، بلکه برخی علمای ساده‌دل هم تحت تاثیر قرار گرفتند و این واقعه ناشی از ضعف بینش سیاسی و اجتماعی آنان بود. از جمله در دولت صفویه که برخی علما چون علامه مجلسی نیز آن را دولت برحق و حکومت متصل به ظهور و از علایم ظهور دانستند و استاد مطهری هم با احتیاط به موضوع اشاره کرده است.
سروش محلاتی همچنین با تجلیل از همسر آیت الله هاشمی که در جمع حاضر بود، گفت: استقامت ایشان در زمان مبارزه، ترور، جنگ و تا امروز از ایشان یک استوانه صبر ساخته ، و ما نیمه دوم عمر آیت الله هاشمی و حضور ایشان در حدود 40 سال بعد از انقلاب را مدیون فداکاری ایشان هستیم.
*محسن هاشمی: بهترین رته ترویج یک اندیشه نقد آن است
وی با نام بردن از آیات مطهری، بهشتی، هاشمی، باهنر، خامنه ای و موسوی اردبیلی به عنوان شخصیتهای طراز اول انقلاب گفت: شهید مطهری را به عنوان نظریه پرداز انقلاب اسلامی می توان مطرح کرد که تمام عمرش را گذاشت تا انقلاب اسلامی منحرف شود و به همین دلیل از سوی یک گروه انحرافی ترور شد.
انتشار افکار کافی نیست، بلکه باید فضایی برای نقد ایجاد کرد و اگر بخواهیم افکار کسی را ترویج کنیم، بهترین راه آن است که اجازه دهیم افکارش به نقد گذاشته شود. این کاری است که علمای ما هم در حوزه انجام می دهند.
وی با مهم توصیف کردن جلوگیری از انحراف در اهداف انقلاب اسلامی گفت: طبق اندیشه هاشمی، ایران آباد و آزاد با اعتدال شکل می گیرد و یکی از شاخصه های اعتدال این است که مردم را به زحمت و فشار نیندازیم و همه مشکلات را با روش اعتدالی بهتر می توان حل کرد و مانع گسیختگی وحدت مردم هم شد.
وی همچنین از زحمات دکتر علی مطهری و خانواده استاد مطهری در نشر آثار این شهید تشکر کرد و گفت: این خانواده پای انقلاب ایستاد و از آنها جای قدردانی دارد.
در این نشست، علی مطهری، محسن هاشمی، معاون فرهنگی شهرداری تهران و مدیرعامل انجمن اندیشه وقلم از استاد سروش محلاتی به عنوان مطهری پژوه برگزیده در روز معلم تقدیر کردند.
