گردشگری در ایران صنعتی نوپاست که هر روز بیشتر از قبل در گفتمان اقتصادی و فرهنگی و همچنین سیاستگذاریهای کلان کشور مورد توجه قرار میگیرد. در نخستین مناظره کاندیداهای ریاستجمهوری هم رد پای گردشگری به وضوح دیده میشد و پس از پایان این مناظره هم میشد در تحلیلها نقد و بررسی آمارهای مربوط به این حوزه را مشاهده کرد.
احمد مسجدجامعی، نماینده شورای شهر تهران نیز در این همایش با بیان روایتهایی در خصوص میهمان نوازی ایرانیها گفت: «ایرانیت و اسلامیت با هم ترکیب شده که ما اکنون آیین مهماننوازی داریم. مهماننوازی ایرانیان در طول تاریخ شکل متمدنانهای به خود گرفته و در زندگیشان جاری شده است، اصلا اینکه به ایران لقب قلب عالم را دادهاند از همین روحیه نشأت گرفته است. حتی زمانی که تئوری گفتوگوی تمدنها از سوی ایران مطرح شد و جامعه جهانی آن را پذیرفت، آن پیشینه اثر داشته است.»
مسجد جامعی در ادامه سخنانش با اشاره به طرح گفتوگوی تمدنها گفت: «پهناور بودن ایران تنها پهناور بودن به معنای جغرافیایی نیست، پهناوری فرهنگی ایران به مراتب بیشتر از پهناوری جغرافیایی است. اینکه میبینید کشور ما موضوع گفتوگوی تمدنها را مطرح میکند و پذیرفته میشود، به دلیل ریشهدار بودن فرهنگ ایران است. ایران محل تلاقی تمدنها و فرهنگهاست و این تلاقی تمدنها اشکال مختلف از معیشت و مدنیت را با خود همراه کرده است.»
مسجدجامعی در بخش دیگری از سخنانش به موضوع مطروحه در مناظرات انتخاباتی در خصوص کاهش آمار گردشگران بعد از ماجرای سفارت عربستان در مشهد اشاره کرد و گفت: «همزمان با بازگشت آزادگان به کشور تشکلی را به وجود آوردیم که این تشکل یک ساختار گردشگری را تعریف کرد، کاری که در این حوزه انجام شد به صحبت آقای جهانگیری در مناظره اخیر بر میگردد که گفتند اتفاقاتی مانع ورود ٧٠٠ هزار شیعه به کشور شد. براساس تصمیم تشکلی که آن روزها شکل گرفت قرار شد با عربستان وارد مذاکره شویم تا در مقابل عمرهگزاران ایرانی تسهیلاتی برای سفر مردم عربستان به ایران فراهم کنیم، اعتباری که دولت آقای خاتمی داشت باعث شد مذاکراتمان با عربستان در سطح بالایی برگزار شود و ما خواستیم که به ازای افرادی که از ایران برای مناسک حج به عربستان میآیند، انها هم تسهیلاتی را فراهم کنند که پروازهایی به ایران شروع شود، در شروع کار روزانه سه پرواز به ایران انجام میشد و شروع سرمایهگذاریهای عربستان در ایران از همین جا شروع شد. حتی سرمایهگذاریها و الگوپذیریهایی نیز اتفاق افتاد، مثلا الگوی تاسیسات بین راهی را از آنها گرفتیم. این ظرفیتها متقابل است، اما به قول آقای جهانگیری وقتی با سفارت کشوری اینطور برخورد میکنند، نمیتوان کاری از پیش برد.»
رحمانیموحد در گفتوگو با «اعتماد»
رحمانیموحد، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور در حاشیه این همایش در خصوص انتقاداتی که پس از مناظره انتخاباتی روز جمعه مطرح شده و آمار ارایه شده توسط رییسجمهور در سال ٩٢ را به چالش کشیدهاند به «اعتماد» گفت: «برخوردی که اخیرا با موضوع سخنان رییسجمهور در زمینه گردشگری شده است نوعی «سفسطه آماری» و «جهل آماری» است. بعضی افراد با استناد به سخنان آقای روحانی، ارقامی را دستمایه تناقض آماری کردهاند. صحبت آقای روحانی مربوط به سال ٩٢ است؛ سالی که هنوز برجام تصویب نشده بود، هنوز مشکلات ما در سطح جهانی وجود داشت و مشکلات اقتصادی کاملا مدیریت نشده بود. در چنین شرایطی یکی از شاخصها و اعتباراتی که به اشتغال زایی میانجامید، موضوع گردشگری بود. آقای روحانی در سال ٩٢ گفتند درصورتی که ما ١٠ میلیون گردشگر- بدون احتساب ٤ میلیون گردشگری که در آن سال وارد ایران میشدند – داشته باشیم (٤ میلیون گردشگر موجود به اضافه ١٠ میلیون گردشگر مطلوب) ٤ میلیون شغل ایجاد خواهد شد. چنانچه در سال این ١٠ میلیون گردشگر وارد کشور شوند، به طور نرمال شاهد رونق کسب و کارها و زیرساختها خواهیم بود. باید توجه داشت که این موضوع در مسیر همراهی تمام بخشها اتفاق میافتد. آماری که پس از تعطیلات نوروز اعلام شد (تعداد ٢٠ میلیون گردشگر) جمع آمار گردشگران ورودی در چهار سال دولت یازدهم بود. در این آمار ما تاکید داشتیم که گردشگران براساس تعریف سازمان جهانی از گردشگری تهیه شده است (گردشگر کسی است که بیش از ٢٤ ساعت در محلی اقامت داشته باشد و شغلی را اشغال نکند.) اما نکتهای که وجود دارد این است که آیا تمام گردشگرانی که در این تعریف میگنجند، منجر به ایجاد اشتغال میشوند؟ البته ورود این گردشگران به رونق و پایداری مشاغل جاری میانجامند. اما الزاما ایجاد اشتغال نمیکنند. در صورتی که اگر گردشگری دچار رکود و ناامیدی شود، مشاغل جاری هم از بین خواهند رفت. در این چهار سال ما مشاغل موجود در این حوزه را حفظ کردیم، ضمن اینکه ضریب حضور مردم بومی را در مشاغل مرتبط با گردشگری افزایش دادیم.» گردشگری مذهبی یکی از مواردی است که همواره مسوولان این حوزه روی آن تاکید دارند و با توجه به ظرفیتهای موجود در این زمینه در کشور، فعالان این حوزه حساب جداگانهای روی گردشگران مذهبی باز میکنند، اما آمار این قسم از گردشگران در سالهای اخیر کاهش چشمگیری داشته است، رحمانی موحد در این خصوص میگوید: «حلقه اول ما در حوزه گردشگری خارجی، بازار همسایگانمان است. بیش از ٨٤ درصد از گردشگران ورودی ما از کشورهای همسایه هستند. کاهش آمار ورودی ما از حوزه خلیج فارس نتیجه چالشهایی است که ما در روابط با همسایگانمان ایجاد کردیم. گردشگرانی که هم مذهب ما بودند و مستمر به ایران سفر میکردند و مدت زمانهای زیادی هم اقامت داشتند. ما در حال حاضر این امکان را از دست دادهایم. بعد از ماجرای سفارت عربستان ما ٩١ درصد از گردشگرانی که از عربستان به ایران میآمدند را از دست دادیم. ٥٠ درصد از گردشگران حوزه خلیج فارس را از دست دادهایم. گاهی پیش میآید که ما از امنیت و هویت ملی و اقتدار کشور خود دفاع میکنیم، اما در مورد سفارت عربستان، عدهای بیارتباط و بدون مسوولیت، هزینهای را برای کشور ایجاد کردند. فقط در حوزه گردشگری که ما آمار آن را داریم این مقدار خسارت وارد شده است.» اقامتگاههای بومگردی یکی از مواردی است که در سالهای اخیر مورد توجه بسیار فعالان گردشگری قرار گرفته و دولت هم حمایتهای مناسبی از موسسین این اقامتگاهها داشت، رحمانی موحد در خصوص توسعه این اقامتگاهها با اشاره به اینکه در هر اقامتگاه بومگردی حداقل ٥ نفر مشغول به کار میشوند، میگوید: «در سال در منطقه خور و بیابانک داشتم، ٢٢ اقامتگاه بومگردی و چند اقامتگاه در مناطق دیگر داشتیم، اما در حال حاضر بالغ بر ٥٠٠ اقامتگاه بومگردی در سراسر کشور فعال هستند. بالغ بر ١٨ میلیارد تومان از طریق صندوق کارآفرینی امید تسهیلات ویژه در قالب وام ٤ درصد، در اختیار این اقامتگاهها قرار گرفته است و نوروز امسال حدود ٥٣ هزار نفر در اقامتگاههای بومگردی سراسر کشور اقامت داشتند. این آمار با توجه به شرایط جوی نوروز و مدت زمان کوتاه تعطیلات نوروز آمار قابل توجهی است. بومگردی ما تبدیل به یک جاذبه جهانی شده است، بسیاری از گردشگرانی که از خارج کشور میآیند سراغ اقامتگاههای بومگردی را در شهرهای مختلف میگیرند و تمایل دارند زندگی در این اقامتگاهها را تجربه کنند. جریانی که در حوزه بومگردی اتفاق افتاده است را کسی نمیتواند متوقف کند.»