بر اساس تفسیر امام خمینی(س) از سوره حمد، همه موجودات و اشیاء اسم خداوند هستند

به گزارش جماران، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد احمدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و مدیر و مؤسس سازمان مطالعه و تدوین کتاب‌های علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) اظهار کرد: امام(ره) بیشتر وقت خود را صرف فقه و اصول کردند؛ غور ایشان در فقه آنی شد که جهان دید.

وی افزود: به یاد دارم زمانی که امام(ره) در مسجد اعظم آیه دوم سوره نساء را تفسیر می‌کردند؛ «وَآتُواْ الْیَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَتَبَدَّلُواْ الْخَبِیثَ بِالطَّیِّبِ وَلاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِکُمْ إِنَّهُ کَانَ حُوبًا کَبِیرًا: و اموال یتیمان را به آنان [باز]دهید و [مال پاک] و [مرغوب آنان ] را با [مال] ناپاک [خود] عوض نکنید و اموال آنان را همراه با اموال خود مخورید که این گناهى بزرگ است»، همان‌جا این فکر به دهن من متبادر شد که اگر ایشان به جای فقه و اصول که قسمت عمده زندگی‌شان صرف آنها شده‌ بود، به تفسیر قرآن می‌پرداختند چه اتفاقی می‌افتاد؟ وقتی یک آیه را اینچنین با دقت، موشکافانه و بدون تفصیل بیهوده تدریس می‌کردند، مبهوت شدم و آرزو کردم که ای کاش امام(ره) به جای فقه و اصول به تفسیر قرآن می‌پرداختند؛ چرا که در این صورت بدون شک تفسیر قرآن وارد فاز جدیدی می‌شد.

قیاس تفسیر علامه طباطبایی با امام خمینی(ره)
رئیس سازمان سمت اظهار کرد: اگر بخواهم به طور مشخص بین تفسیر امام خمینی(ره) و «تفسیر المیزان» علامه طباطبایی قیاسی انجام بدهم، باید بگویم علامه یک کار کم‌نظیری در بحث تفسیرکردند؛ علامه به طور کلی زمینه تفسیر را پیش گرفتند و از «بسم الله» قرآن، تفسیر را آغاز کردند و تا انتها پیش رفتند؛ تفسیری که اگر سال‌ها هم بگذرد نمونه آن پیدا نخواهد شد.
احمدی یادآور شد: مرحوم شهید مطهری می‌گفت، بسیار از اوقات که بخواهم برای سخنرانی بروم، قبل از منبر«المیزان» را تورق و مرور می‌کنم و یادداشت‌هایی برمی‌دارم و آنها را می‌پرورانم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: مرحوم علامه طباطبایی یک شأن داشتند و امام شأن دیگری داشتند؛ شأن علامه به عنوان فیلسوفی که اعماق و جوانب قرآن را کاویدند، با امام راحل که به صورت مجزا به تفسیر نپرداخته، متفاوت است، البته امام(ره) هرجا به تفسیر پرداخته‌اند، دقیق بررسی کرده‌اند.
وی در ادامه اظهار کرد: آقایانی که به فقه و اصول می‌پردازند معتقدند ما باید احکام خدا را استخراج کنیم، به همین جهت به علوم دیگر در حد کفایت می‌پردازند و بیشتر وقت و همت خود را به فقه اختصاص می‌دهند. رساله امام(ره) بسیار عمیق است؛ فقیه صرف این‌گونه نمی‌تواند باشد، اما امام در همان 5 و 6 جلسه که تفسیر سوره حمد را از «بسم‌الله الرحمن الرحیم» آغاز کردند ما را بسیار شگفت‌زده کردند.

رئیس سمت یادآور شد: آن روزها کسانی چون من که تفسیر امام(ره) را گوش می‌دادیم، همچون مولانا که شمس را ستایش می‌کرد، ایشان را ستایش می‌کردیم و به نوعی رابطه مرید و مرادی بین ایشان و پیروانشان شکل گرفته بود. بعد از پیروزی انقلاب امام(ره) تفسیر«سوره حمد» را آغاز کردند که البته منقطع می‌شود. آن تفسیر، تفسیر عرفانی است؛ امام در این تفسیر این سؤال را مطرح می‌کند که اسم به چه معناست؟ و پاسخ می‌دهند که همه موجودات و اشیاء اسم خداوند هستند.

وی ادامه داد: اسم با دید عرفانی یعنی علامت و در اینجا هم مراد از اسم لفظ نیست. در دعای کمیل امیرالمومنین علی(ع) می‌فرماید این اسم‌های خداوند ستون فقرات و رکن همه چیز را پر کرده‌است. لفظ این کار را نمی‌کند، پس ما یک حقیقتی داریم به نام ذات پاک حق تعالی که سایر موجودات تجلی و اسم او هستند؛ یعنی در واقع جلوه او هستند.

وی یادآور شد: مرکز بنیاد معارف امام رضا(ع)، مدت‌هاست که تفسیر امام(ره) را جمع‌آوری کرده‌ است.

تلاش امام(ره) برای احیای نظام توحیدی پیامبر(ص) بر مبنای قرآن

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش دیگری از این گفت‌وگو تصریح کرد: به یک معنا امام(ره) دغدغه اینکه از ابتدا تا انتهای قرآن را تفسیر کنند، نداشتند چون فقیه بودند؛ ایشان از سال 41 بعد از فوت مرحوم بروجردی فعالیت سیاسی خود را آغاز کردند و بیشتر وقت خود را هم صرف فقه و اصول می‌کردند. البته بعد اصول را رها می‌کنند و تنها بر فقه متمرکز می‌‌شوند. زمانی که ایشان به ترکیه تبعید شدند، شاگردی نداشتند که کلاس درس در تبعید تشکیل دهند و بعد از اینکه به نجف رفتند، در حوزه مشغولی شدند و در همانجا مبارزات سیاسی خود را ضد طاغوت بیشتر کردند.

وی در پاسخ به این پرسش که انس امام خمینی(ره) با قرآن به عنوان یک رهبر سیاسی چگونه قابل ارزیابی است؟ گفت: قرآن در مدیریت سیاسی امام(ره) بسیار مشهود بود و طبیعی است که ایشان از ابتدا براساس قرآن حرکت کنند؛ اساس کار امام(ره) قرآنی بود و تا آخر هم قرآنی ماندند.

احمدی یادآور شد: امام(ره) بعد از نماز قرآن می‌خواندند و همواره مفاتیح کنار ایشان بود. مبدأ و منتهای حرکت ایشان قرآن بود و هر وقت به قرآن باز می‌گشتند، نکته‌های جدیدی برای ایشان روشن می‌شد؛ امام(ره) در قرآن همه چیز را می‌دیدند به همین خاطر یک نظام سیاسی را بر پایه‌ آموزه‌های قرآنی پی‌ریزی می‌کنند. ایشان خود را موظف می‌دانستند که براساس تعالیم قرآن کریم، نظام توحیدی پیامبر اکرم(ص) را احیا کنند.