نویسنده کتاب «محمد اسماعیلی» است و کتاب را به فرهنگیان شریف و فرهنگ دوست جامعه که در راه رشد و تکامل علمی فرزندان سرزمین خود تلاش کرده‌اند تقدیم کرده است.
کتاب مورد نظر در چهار فصل نگاشته شده و نگاه عمده آن بررسی ابعاد آموزش و پرورش، ساختارها و چالش‌های مدارس نوین تیران و کرون از سال ۱۳۰۶ تا پایان سال تحصیلی ۵۸-۵۷ است.
نکته قابل اشاره در مقدمه کتاب اینکه شهرستان کنونی تیران و کرون در فاصله تاریخی ۱۳۰۶ تا سال ۱۳۵۷(دوره مطالعه کتاب حاضر) یکی از بخش های شهرستان نجف آباد محسوب می‌شده و بسیاری از فرآیندهای موجود تعلیم و تربیت این منطقه با نجف آباد در هم تنیده و مرتبط با یکدیگر است.
هر چند آموزش های کهن و سنتی در جای جای ایران زمین مرسوم و متداول بوده اما فرآیند آموزش‌های رسمی در تیران و کرون از سال ۱۳۰۶ کلید خورده است.
هدف از نوشتار این مجموعه مواردی مانند زمینه‌های پیدایش، زمان آغاز، سیر تکوین و تحول دوره‌های آموزشی، محتوا و شیوه‌های تدریس، نحوه تامین منابع مالی مدرسه‌ها و وضعیت تجهیزات و امکانات آموزش و پرورش بیان شده است.
خطه تیران در قرن سوم هجری جز ۹ بلوک اصفهان بوده و در یک سیر تاریخی بخش و تابعه نجف آباد محسوب می شده تا اینکه در سال ۱۳۷۶ به شهرستان مستقل ارتقا می‌یابد.
از شهر تیران با نام های مختلفی مانند تیگران، تیگلران، دیگراناگرد، تهران، طهران و طیران یاد شده و بیشتر مردم این ناحیه پیدایش آن را به زمان «تهمورث دیوبند» از پادشاهان سلسله پیشدادی نسبت می دهند.
درباره قدمت روستاهای بخش کرون نیز به نقل از مافروخی آمده است: «در حدود گُنهران کرون، قبرهایی پیدا شد که مردگان را در خمره های سفالین ایستاده نهاده و گمان می رود مردم آن از صائبین بوده که به آفتاب و ماه و ستاره احترام می‌نمودند.»
این منطقه در دوره مادها در محدوده ایالت «پارتاکناد» محسوب می شده و در دوران هخامنشیان یهودیانی که توسط بُخت النصر کوچانده شده بودند و سپس توسط کوروش کبیر آزاد شدند در این شهر اسکان یافتند و بعدها به گِی(جی-اصفهان) رفتند.
در اوایل دهه سوم هجری قمری نیز قومی از اعراب «قبیله بنی تمیم» راهی اصفهان شدند که در شهر تیران سکونت گزیدند.
خطه تیران و کرون در دوران امپراطوری مقتدر صفوی همچون سایر نقاط ایران و اصفهان بیشتر مورد توجه واقع شده و شاه عباش اول این ناحیه را به دلیل وجود معادن، حیات وحش، نقاط امن و تفرج گاه ها و رودخانه ها مورد توجه قرار می‌دهد.
سیاحان خارجی مانند «هنریش بروگش» وضعیت ساختمان های تیران در دوران قاجار را عالی دانسته و «امیلیا هنری» مردم این دیار را مهمان نواز و غریبه دوست خطاب می کند.
روحانیون نقش موثری در ایجاد و تثبیت نظام آموزشی تیران دارند و «حسن قاهری» معروف به «نظام الاسلام» اولین فردی از این قشر است که با تحمل مرارت ها و سختی های زیاد در توسعه و ترویج نهادهای آموزشی نوین و تشویق به تربیت و تعلیم تلاش می کند.
فصل سوم کتاب به سیر تحولات تعلیم و تربیت در تیران و کرون بین سال های ۱۳۰۶ تا ۱۳۲۰ اختصاص دارد و در همین بخش نوشته شده که اولین مدرسه ابتدایی پسرانه این خطه در سال ۱۳۰۶ و مدرسه دخترانه در مناطق عسگران و گنهران در سال ۱۳۲۸ افتتاح شده اند.
فعالیت مکتب خانه ها در اوایل دوره قاجار همچون سایر مناطق مملکت متداول بوده و مهمترین کتاب درسی مکاتب تیران و کرون «پنجل الحم» بوده است.
مرحوم «فاطمه بیگم حکیمی» مشهور به خانم مدیر، در سال ۱۳۱۸ بنیانگذار مکتب برای دختران تیرانی است اما در روستاهای بخش کرون تا پایان دوران پهلوی اول از این نوع آموزش ها خبری نیست.
فعالیت اکابر برای تدریس بزرگسالان(۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰)در روستاهای کرون و در تیران با مدیریت «سید علی شهاب» برای مناطق روستایی دهستان و روستای تیران آن زمان ثبت شده است.
کتاب ها از سال ۱۳۰۸ در ایرن چاپی شدند اما یک کتاب چند دست در چند سال در یک خانه یا حتی یک خانواده فامیلی و مدرسه دست به دست می شده و بدون تغییر در محتوا، می چرخیده و استفاده می شده است.
نمره ها بالاتر از ۱۶ و ۱۵ نبوده و در دوره پهلوی اول مقاومت در برابر راه اندازی مدارس جدید حتی به سنگ پرانی و مسخره کردن فراگیران آن مدارس منجر می شده اما در دوران پهلوی دوم دختران نیز به مرور امکان تحصیل پیدا می کنند.
نحوه ایجاد، تثبیت و توسعه موسسه های آموزشی در نقاط مرکزی(تهران و اصفهان) و نواحی حاشیه ای مانند تیران و کرون(نقاط پیرامونی) یکسان نبوده و به همین دلیل دیرتر(دو دهه تاخیر نسبت به اصفهان و یک دهه نسبت به نجف آباد) از مراکز از آموزش های نوین بهره مند می شده اند.
انجمن خانه و مدرسه، تربیت بدنی، اکابر، پیشاهنگی، کودکستان، سپاه دانش و دانشسرا طرح ها و تحول های نوین دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بوده اند که در کشورمان در دهه هایی اجرا می شده اند.
سال ۱۳۳۷ نمایندگی فرهنگ تیران در منزل آیت الله مظاهری افتتاح شده و سال ۱۳۴۳ این نمایندگی به نمایندگی آموزش و پرورش تبدیل می شود که تا سال ۱۳۶۷ زیر نظر شهرستان نجف آباد مدیریت متمرکز داشته است.
وضعیت مدارس از نظر فیزیکی، نور و بهداشت در دوران پهلوی بویژه در مناطق دور از مرکز مناسب نبوده است. اوج فعالیت های مشارکتی و نیکوکارانه مردم هم در سال های دهه ۵۰ برای اهدای زمین و ساخت و ساز در منطقه تیران و کرون به ثبت می رسد.
وضع معیشت معلمان خوب نبوده و حتی در دهه ۳۰ و سال ۱۳۳۷ طرح ترمیم و افزایش حقوق تصویب می شود. سال ۱۳۴۰ نیز معترضان به این وضعیت یک نفر کشته هم می دهند(دکتر خانعلی) تا اینکه بعد از مدتی دریافتی معلمان ترمیم می شود.
نظام تعلیم و تربیت تیران و کرون برترین هایی هم داشته است. «رضا مظاهری کرونی» سال های ۴۶ و ۴۳ از سوی وزیر فرهنگ وقت بعنوان معلم نمونه، مورد تشویق قرار می گیرد. سال ۱۳۵۴ نیز «رضوان دوانی پور» موفقیت هایی در طرح پیشاهنگی کسب می کند و تقدیر می شود.
مطابق سرشماری سال ۱۳۳۵ میزان باسوادی زنان کشورمان تنها ۲ درصد بوده که این عدد در سال ۱۳۴۵ به ۸.۲ درصد می رسد.
درباره تغییر مدیران فرهنگی و آموزشی نیز بین سال های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ هجده بار رییس اداره آموزش و پرورش تغییر کرده که در مقایسه با تغییر وزیران فرهنگ رقم پایین تری از جابجایی ها را نشان می دهد.
همچنین از سال ۱۳۳۷ تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی، به طور متوسط هر سال ریاست نمایندگی آموزش و پرورش تیران و کرون عوض می شده که نشان از بی ثباتی مدیریت در این نهاد دولتی و تاثیرگذار دارد.
انتهای کتاب حاوی تصاویری از نخستین مدارس و فرهنگیان نهاد تعلیم و تربیت تیران و کرون است و در جای جای کتاب ابتدا به وضعیت کلی کشور و استان اصفهان و سپس شهرستان های نجف آباد و تیران و کرون در همان بخش پرداخته شده است.
مولف از ۵۵ کتاب و سند آماری و وزارتی به اضافه مجله ها، سالنامه ها، روزنامه ها و مصاحبه ها برای نگارش این مجموعه بهره برده است.
کتاب «سیر تاریخی آموزش و پرورش تیران و کرون» در ۱۷۰ صفحه توسط انتشارات پویش اندیشه منتشر شده است.
