شهربانو امانی: امام در برابر خانه نشینی زنان مقاومت کرد

جماران: 25ذی الحجه آیات مبارکی بر جان پیامبر اکرم وحی شد آیاتی درباره موفق ترین و معنوی ترین خانواده جهان یعنی خانواده کوچک علی و فاطمه. خدای محمد(ص) این بار از فضیلت کسانی گفت که سه روز تمام را خود گرسنه می مانند و طعام خود را به دیگران می بخشند. «و یُطعِمونَ الطّعامَ علی حُبّهِ مِسکیناً وَ یَتیماً وَ اَسیراً * إنّما نُطعِمُکُم لِوَجهِ اللهِ لا نُریدُ مِنکُم جَزاءً وَ لا شکوراً * إنّا نخاف من رًّبِّنا یوماً عبوساً قمطریراً» تنها در سال 86 بود که شورای فرهنگ عمومی این روز بزرگ را روز خانواده نامید و آن را به تقویم رسمی کشور وارد کرد. اهمیت نهاد خانواده در جهان نیز از دیده ها دور نیست بطوری که سازمان ملل 15 می (24 اردیبهشت) را روز جهانی خانواده نامیده است. نهاد خانواده بنیاد جامعه اسلامی و شرقی ما است. اکنون این نهاد با مصائب و مسائل جدی بسیاری روبرو است. امام خمینی به تبعیت از دین مبین اسلام تاکیدات بسیاری به حفظ و اعتلای نهاد خانواده دارند. "جماران" به بهانه این روز بزرگ، مسائل و مصائب نهاد خانواده را به شور و نظر کنشگران و اندیشمندان گذاشته است.

آنچه می آید گفتگوی نخست جماران در این پرونده ویژه است که با شهربانو امانی فعال امور زنان انجام شده است. نماینده مجلس پنجم و ششم بر این باور است که امام در محیط خانواده آزادی زیادی به فرزندان خود می‌دادند و به آن‌ها اجازه می‌دادند که خود همسرشان را انتخاب کنند. وی تصریح دارد که امام به حضور اجتماعی زنان اعتقاد راسخ داشت و برای همین در برابر تمام کسانی ایستاد که می‌خواستند زنان را خانه‌نشین کنند.

برخی در حال حاضر با تمسک به اسلام در صدد هستند تا برای زنان در عرصه اجتماعی محدودیت ایجاد کنند به نظر شما به عنوان یک زن فعال اجتماعی آیا می‌توان چنین برداشتی را ازاسلام به جا دانست؟
به هیچ وجه. حضرت رسول(ص) در محیطی به رسالت مبعوث شد که مردان، دختران خود را زنده به گور کرده و تولد دختر موجی از نفرت و کینه را ایجاد می‌کرد. حضرت رسول در چنین فضایی دختر خود را تکریم کرد و گرامی داشت و حتی در برابر کسانی که دختران خود را زنده به گور می‌کردند، قیام کرد. حضرت رسول به قدری دختر خود را گرامی می‌داشت که دخترش آخرین نفری بود که از وی خداحافظی می‌کرد و اولین فردی که به دیدارش می‌رفت‌، فرزندش زهرا بود. فارغ از این اسلام و قرآن کریم همواره بر مساوات بین زن و مرد تاکید داشت به گونه‌ای عنوان خلیفة‌الله را به کار می‌برد و حتی در توصیه به این‌که به فرزندان خود شنا‌، تیر اندازی و اسب سواری یاد بدهید هرگز تفکیکی بین دختر و پسر قائل نمی‌شود. چنین برداشت‌هایی به افراد متحجری محدود می‌شود که موافق حضور زنان در جامعه نیستند و برای توجیه رفتار خود از اسلام هزینه می‌کنند در حالی که اسلام با این برداشت‌ها فرسنگ‌ها فاصله دارد.

به نظر شما می‌توان رگه‌هایی از این باور را در اندیشه‌های امام یافت؟
بله، دقیقا. امام خمینی نیز این باور را به رسمیت می‌شناخت و به همین خاطر در برابر تمام کسانی که می‌خواستند زنان را خانه نشین کنند، می‌ایستاد. بعد از پیروزی انقلاب یک تفکری به وجود آمد که رسالت زنان به پایان رسیده است و بهتر است زنان در خانه بمانند اما همان زمان، امام جلوی این تفکرات ایستاد. از سوی دیگر، به خاطر دارم خبرنگاری در نوفل لوشاتو از امام پرسید که شما به زنان آزادی می‌دهید‌؟ همان زمان از امام خمینی نقل کردند که خدا به زنان آزادی داده من چه کار دارم که آزادی زنان را بگیرم. به همین دلیل زنان بعد از پیروزی انقلاب نیز توانستند در عرصه حضوری موفق داشته باشند و تنها نقش آن‌ها به این خلاصه نشود که وظیفه داشتند که زمینه را برای پیروزی انقلاب فراهم کنند و در این مسیر جان ببازند.

به نظر شما این تفکر در خانواده امام هم اجرایی می‌شد؟
امام خمینی از معدود مبارزان سیاسی بودند که به آنچه می‌گفتند عمل می‌کردند. خاطراتی که از نوع رفتار ایشان با همسر و فرزندان‌شان روایت می‌کنند در واقع این مسئله را تایید می‌کند.

نوع برخورد با فرزندان دختر چگونه بود و چقدر فرزندان در ازدواج آزادی داشتند.
من به خاطر دارم که خانم زهرا مصطفوی در همایشی، از سیره رفتاری حضرت امام این‌گونه نقل می‌کرد حضرت امام زمانی که مخالف رفتن ما به خانه برخی از اقوام بود و ما این کار را می‌کردیم چوبی را بر زمین می‌زد و می‌گفت مگر من نگفتم که شما نباید اینجا بروید یا این‌که در خاطرات دوستان و نزدیکان امام آمده است که ایشان یک بار هم به همسرشان نگفتند که به من آب بدهید. من به خاطر دارم که در مجلس پنجم که من به عنوان نماینده ریاست مجلس در شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور پیدا می‌کردم یک بار بحثی با آقای حسینی اخلاق در خانواده پیش آمد که ایشان به ازدواج در سن پایین اصرار داشتند اما من به عنوان نماینده بهزیستی تاکید داشتم که فردی در این سن نمی‌تواند از عهده زندگی برآید و نسل آینده را تربیت کند. همان زمان خانم فریده مصطفوی نقل کرد زمانی که برای خواهر بزرگم خواستگار آمده بود امام ضمن پرسیدن نظر خواهرم تصریح داشت که ازدواج نباید در سن پایین صورت بگیرد. فارغ از این، ایشان توجه زیادی به همسرشان داشتند‌. خانم فریده مصطفوی نقل می‌کرد زمانی که مادرم به آرایشگاه می‌رفتند پدرم به سرعت متوجه می‌شدند و از این اقدام همسرشان، تقدیر می کردند. این در حالی بود که ایشان مشغله زیادی داشت اما با این وجود نسبت به این نکات ظریف در خانواده توجه زیادی می‌کرد.