زهرا حیدری آزاد: سه ماه گذشت، از همان شبی که آتش،" سرای ایکی قاپیلار بازار تبریز" را بلعید و معلوم نبود، اگر عده ای زبانه های آتش را از بالای کوه عینالی نمی دیدند و با آتش نشانی تماس نگرفته بودند، چه بر سر این بازار می آمد.
حال از آن شب پر التهاب، جز ردی از یاس، بر چهره سرای "ایکی قاپیلار" باقی نمانده است، کارگرها مشغول کارند و عده ای از کسبه در انتظار مرمت مغازه های خود هستند و عده ای هم که وسعت آسیب به مغازه‌های آنها کم بود، دستی به سر و گوشه دکان خود کشیده و مشغول کار اند.
در سرای ایکی قاپیلار ، یک طرف گرد و خاک و خشت خشت آجر است که بالا می رود و یک طرف کسبه ای است که در انتظارند تا رونق و گرمی به این بازار برگردد.
ظهر یک روز گرم شهریور ماه، سری به بازار ایکی قاپیلار تبریز می زنم، "خانم از آنور نرو، دیوار سست است، بیا اینورتر تا آجر نیفتاده روی سرت"، اینها، اولین پیام‌هایی است که در این سرا می شنوم و فتح بابی می شود برای اینکه گفت‌وگویی با کارگران در حال کار داشته باشم..
از آنها می پرسم چند مدت است که کار مرمت را آغاز کرده اند و پاسخ می دهند که از ۱۳- ۱۴ خرداد ماه سال جاری مشغول به فعالیت هستند.
برآوردی دقیقی از زمان اتمام کار ندارند می گویند شاید تا چند ماه آینده کارشان تمام شود.
در گوشه ای از این سرا در سایه یکی از مغازه‌ها، سه مرد روی نیمکتی نشسته اند و زل زده‌اند به مغازه‌هایی که دیوارهایشان یواش یواش دارند بالا می آیند. به سراغ آنها می روم و حال و روز ایکی قاپیلار بازار را از آنها جویا می شوم.
کسبه سرای «ایکی قاپیلار» بازار بزرگ تبریز که هنوز تلخی حریق یک دهه قبل را فراموش نکرده اند، یاد آتش سوزی اخیر هم رعشه بر جانشان می اندازد. از این سه نفر درباره آن شب می پرسم و آقای سجادی پاسخ می‌دهد که ماه رمضان بود و به سیاق هر شب در خانه بودیم. حدودا ساعت ۱۰ شب آتش سوزی شروع شده و بعد از اینکه یک ساعت می سوزد، به آتش نشانی اطلاع داده می شود، تا جایی که ما متوجه شدیم اتصال ترانس مرکزی بازار موجب این آتش سوزی شده بود.
او با دست ترانس برق را نشانم می دهد و می گوید: در یک لحظه برق زیادی وارد ترانس شده و ترانس نتوانسته کنترل کند و برق را به شبکه و سیم کشی های مغازه ها انتقال داده و مغازه ها آتش گرفته اند. بعضی از مغازه ها در این سرا هستند آسیب کمتری در این آتش سوزی دیده اند، علت این قضیه هم این است که سیم کشی برقی آنها از این ترانس نبود.
آقای نمازی دیگر کسبه بازار ایکی قاپیلار تبریز هم عدم تمدید بیمه ای خود را یکی از اشتباهات خود می داند که باعث شده آتش سوزی اخیر خسارت زیادی به او وارد بکند، او سر انگشتی حساب و کتاب که می کند، علاوه بر تخریب مغازه، در حدود ۱ و نیم میلیارد تومان خسارات مالی به او وارد شده ولی چون تحت پوشش بیمه ای نبوده، چیزی دستش را نگرفته است.
کنجکاو می‌شوم که بعد از زلزله و در مجتمع صدرا مغازه ای در اختیار او گذاشته شده یا نه که می گوید، مغازه هست ولی جنسی ندارم که در آنجا بچینم و به فروش برسانم.
آقای فتح اللهی دیگر کسبه ای است که با او به گفت‌وگو می نشینم، او را در مغازه اش می بینم و به یک لیوان چای میهمانش می شوم. از سایه سیاهی که بر دیوار های مغازه مانده می‌شود فهمید مغازه او نیز دچار حریق شده بود ولی اینکه چطور به این زودی جنس ها چیده شده اند و زندگی به این دکان بازگشته، سئوالی بود آقای فتح اللهی این چنین به آن پاسخ می دهد: ما سرد و گرم روزگار چشیده ایم، چندسال پیش هم آتش سوزی شد، در آن موقع هم برای شروع کار صبر نکردم، الان هم دیدم تعلل و منتظر بودن فایده ای ندارد و باید سریع دست به کار شوم.
وی ادامه می دهد: خوشبختانه در این حادثه مغازه من تخریب نشد، آتش جنس و لوازم مغازه را سوزانده بود، الان هم قفسه بندی مغازه را نونوار کردم و با وسایلی که در انبار باقی مانده، شروع به کار کردم.
اتمام فاز نخست مرمت سرای ایکی قاپیلی بازار تاریخی تبریز تا مهرماه
سری به دالان های دیگر این سرا می زنم ، در حادثه آتش سوزی ۲۵۰۰ متر مربع از این سرا دچار خسارت شده و گفته می‌شود حدود ۲۵ میلیارد تومان هزینه برای مرمت این بازار برآورد شده است.آنطور که اداره کل میراث فرهنگی استان اعلام کرده فاز نخست عملیات مرمت بازار تا پایان مهر ماه سال جاری به اتمام خواهد رسید.
مدیرکل میراث فرهنگی استان در این باره می‌گوید: در حال حاضر مرمت سرای ایکی قاپیلی با پیشرفت بیش از شصت درصد همراه است. اولین مرحله از عملیات مرمت که مربوط به بخش سرای اصلی است تا پایان مهرماه سال جاری به اتمام خواهد رسید و باقی عملیات که به بخش های دالان میانی و سقط فروشان مربوط است ادامه خواهد داشت.
مرتضی آبدار اضافه می‌کند: مرمت این سرا به صورت کامل تحت نظر پایگاه جهانی بازار تبریز و معاونت میراث فرهنگی استان صورت می پذیرد و با اخذ اعتبار لازم مرمت تکمیلی سرای انجام می شود.
آتش سوزی قصه گاه و بیگاه بازار تبریز
آتش سوزی، قصه گاه و بیگاه بازارهای تاریخی است، بافت قدیمی، فرسودگی تاسیسات و رعایت نکردن موارد ایمنی و نابسامانی سیم های برق در بازار تاریخی تبریز از جمله مولفه هایی هستند که کارشناسان آنها را عامل‌های کلیدی برای شعله ور شدن آتش در این بازار ارزیابی می‌کنند. آتش سوی اخیر هم در نتیجه چنین مولفه هایی روی داد .
به گفته حسین دشتی، سخنگوی سازمان آتش نشانی شهرداری تبریز، قدمت بالای بازارهای سنتی و قدیمی موجب شده تا هر لحظه آبستن حوادث مختلفی باشد که به دلایل شرایط مکانی مهار و امدادرسانی به آنها مشکل یا گاه غیرممکن است.
با کمی دقت در محدوده بازار به‌ویژه ساختمان‌های قدیمی‌تر با سیم‌کشی کاملاً غیراصولی و غیرایمن مواجه می‌شویم، انشعاب های غیر اصولی و استفاده از فیوزهای غیر استاندارد تهدیدی جدی برای بازار تبریز است.
دشتی در این باره می‌گوید: بیشتر مغازه‌ها و انبارها به صورت خودسرانه و بدون در نظر گرفتن میزان مجاز باردهی کنتور برق و توان خروجی سیم های برق، اقدام به سیم کشی و انشعابات فراوان کرده‌اند و اغلب به دلیل استفاده از سیم های تکه‌ای و نوارپیچی شده و نامناسب و عدم استفاده از فیوزهای کارآمد و استاندارد، باعث ایجاد حرارت و شعله وری می‌شوند و در صورت بروز آتش سوزی، شعله های آتش از طریق سیم های برق به سادگی به اطراف و سایر مغازه ها نیز سرایت می کند.
تجهیز بازار تبریز به سیستم اعلان حریق، شدنی یا نشدنی؟
پیشتر شهردار تبریز از ضرورت نصب سنسورهای اعلان حریق مخابراتی در بازار تاریخی تبریز سخن گفته و خواستار همکاری شرکت مخابرات و میراث فرهنگی استان برای تحقق این امر گشته بود.
هرچند حوادث و آتش سوزی در چند سال اخیر در بازار تبریز، نصب سیستم های اعلان حریق را ضروری کرده و در چند ماه اخیر و بعد از حادثه تلخ سرای ایکی قاپیلار تبریز این موضوع رسانه ای شده است،اما همچنان خبری از این سیستم و استقرار آن در بازار تبریز نیست.
دشتی، سخنگوی سازمان آتش نشانی شهرداری تبریز در این باره می گوید: تا جایی که اطلاع دارم میراث فرهنگی طی جلساتی که موسسات دانش بنیان برگزار کرده، تصمیم به تجهیز بازار به این سیستم دارد.
وی ادامه می دهد: در بحث ایمنی بازار آموزش و پیشگیری از حوادث، مقدم بر مقابله با حوادث است، بازار تبریز، در سال های اخیر آبستن حوادث مختلف بوده است، به همین منظور ایستگاه ۱۱ آتشنشانی در جوار بازار تبریز راه اندازی شده است و تجهیزات لازم برای مقابله با حوادث در آنجا پیش بینی شده است که در آتش سوزی اخیر بازار تبریز مورد استفاده قرار گرفت.
دشتی می گوید اگر بازار تبریز به سیستم اعلان حریق مجهز شود، وسعت تخریب آتش سوزی ها همانند حادثه اخیر در سرای ایکی قاپیلار تبریز نخواهد بود.
در حالی، سازمان آتش نشانی بر تجهیز بازار تبریز به سیستم اعلان حریق تاکید می کند که مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز، مسئولیت تجهیز این سیستم را متوجه سازمان آتش نشانی می داند.
حسین اسمعیلی در این باره می گوید: هرچند پیشگیری و اطفاء حریق، وظیفه شهرداری و سازمان آتش نشانی است، ولی در اداره کل میراث فرهنگی در مورد این سیستم چندین جلسه برگزار شده و در صورت تامین بودجه، بازار تبریز به این سیستم مجهر خواهد شد.
اصلاحات در شبکه برق بازار تبریز جدی گرفته شود
چاشنی آتش سوزی های اخیر بازار تبریز ، اتصالات الکتریکی است، پیشتر عادل کاظمی در خصوص وضع تاسیسات مشترکان برق داخل مغازه‌های بازار سنتی تبریز در جمع خبرنگاران گفته بود: وضع تاسیسات مشترکان در داخل مغازه ها، نامناسب و غیر استاندارد است و ضرورت دارد شرکت های دارای صلاحیت، تاسیسات داخلی مغازه ها را بررسی و موارد غیر استاندارد و غیر ایمن را شناسایی کرده و صاحبان مغازه ها نسبت به اصلاح تاسیسات اقدام کنند تا از بروز حوادث اخیر مشابه آتش سوزی بازار تبریز پیشگیری شود.
سخنگوی سازمان آتش نشانی تبریز در رابطه با علت یابی حریق اخیر در بازار تبریز می‌گوید: برای اینکه حقی از کسبه بازار تبریز زائل نشود، تیمی از کارشناسان آتش نشانی و کارشناسان رسمی دادگستری درباره علت این حادثه تحقیق کردند، اتصال برق و جریان الکتریکی، علت حادثه اخیر اعلام شد.
قصه آتش سوزی های بازار تبریز به سر می رسد؟
اصلاحات در شبکه برق بازار تبریز از اولویت‌هایی است که باید هر چه زودتر در دستور کار قرار بگیرد. افزون بر این، هوشمندسازی تجهیزات آتشنشانی در حال استفاده در بازار از دیگر اقداماتی است که ضرورت زیادی دارد.
این راهکارها می‌توانند در کوتاه‌مدت در بهبود وضعیت بازار و کاهش ریسک حوادث طبیعی و انسان‌ساخت موثر باشند،به گفته کارشناسان یک راهکار اساسی دیگر این است که برای یکایک واحدهای تجاری در بازار تبریز شناسنامه فنی تهیه شود و تمدید پروانه کسب منوط به تایید شناسنامه فنی شود.
طبعا با این اقدام تمام واحدهای تجاری و ابنیه بازار تبریز ناگزیر خواهند بود به سیستم‌های اعلان و اطفای حریق مجهز شوند.
46
