احترام به حقوق دیگران نه‌تنها یک اصل اخلاقی، بلکه پیش‌شرطی برای توسعه اجتماعی و سیاسی است. حکمرانی اخلاقی با تأکید بر این اصل می‌تواند جامعه‌ای عادلانه، پایدار و انسانی‌تر ایجاد کند.
مقدمه
حکمرانی اخلاقی یکی از مفاهیم بنیادین مدیریت جوامع انسانی است که بر اصولی مانند عدالت، شفافیت و احترام به حقوق دیگران استوار است. با توجه به پیچیدگی‌های اجتماعی و تنوع فرهنگی، احترام به حقوق دیگران به‌عنوان یکی از ارکان اصلی حکمرانی اخلاقی، نقشی محوری در تقویت همبستگی اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی دارد. در این یادداشت، به بررسی اهمیت احترام به حقوق دیگران در چارچوب حکمرانی اخلاقی و ضرورت آن برای جامعه می‌پردازیم.
حکمرانی اخلاقی و اصول آن :
حکمرانی اخلاقی، به معنای اداره جامعه بر اساس ارزش‌هایی مانند صداقت، عدالت، مسئولیت‌پذیری و احترام است. این نوع حکمرانی، فراتر از قوانین رسمی، به تعادل میان حقوق فردی و منافع جمعی می‌پردازد. در چنین سیستمی، تصمیمات و رفتارها نه‌تنها بر اساس مقررات بلکه با در نظر گرفتن ارزشهای انسانی اتخاذ می‌شود.
دکتر مسعود پزشکیان، در دوران انتخابات ریاست جمهوری و پس از آن، بر اهمیت احترام به حقوق مردم تأکید داشتند. او با استفاده از کلیدواژه‌هایی مانند:
• پرهیز از تحقیر و توهین، • لزوم رعایت عدالت و انصاف، • وحدت و انسجام، • پرهیز از تعصبات قومی و جناحی، • شایسته‌سالاری و همدلی، به لزوم رعایت این اصول در حکمرانی اشاره کرد.
در اختتامیه پانزدهمین جشنواره فارابی، ایشان اظهار داشتند:
“اختلافات موجود در جامعه ناشی از عدم احترام به حقوق دیگران است. ما باید حقوق قومیت‌ها، جنسیت‌ها، و اندیشه‌های مختلف را به رسمیت بشناسیم و از تحمیل دیدگاه‌های خود بر دیگران پرهیز کنیم.”
اهمیت احترام به حقوق دیگران :
احترام به حقوق دیگران، به معنای ارزش قائل شدن برای آزادی‌ها، کرامت انسانی و عدالت است. این اصل، آثار و فواید بسیاری برای جامعه دارد:
1. تقویت اعتماد اجتماعی: ایجاد اعتماد متقابل و زیربنای همکاری‌های اجتماعی.
2. کاهش تعارضات: احترام متقابل موجب کاهش اختلافات و تقویت همبستگی اجتماعی می‌شود.
3. پایداری اجتماعی: ایجاد احساس امنیت و آرامش، زمینه‌ساز ثبات اجتماعی است.
شاخص‌های احترام به حقوق دیگران :
برای تحقق احترام به حقوق دیگران، باید شاخص‌های زیر در حکمرانی مورد توجه قرار گیرد:
1. حاکمیت قانون: همه افراد باید برابر قانون باشند و قوانین شفاف و عاری از تبعیض اجرا شود.
2. پاسخگویی و شفافیت: مسئولان باید عملکرد خود را به‌صورت شفاف و پاسخگو ارائه دهند.
3. مشارکت مردم: مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌ها و انتخابات آزاد تضمین شود.
4. عدالت و برابری: توزیع عادلانه حقوق و فرصت‌ها، و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر از اولویت‌ها باشد.
5. احترام به حقوق بشر: تضمین آزادی‌های اساسی، حفظ حریم خصوصی و دسترسی به عدالت.
6. کارآمدی و اثربخشی: ارائه خدمات عمومی باکیفیت و مبارزه با فساد.
7. پایداری محیط‌زیستی: حفاظت از منابع طبیعی و برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار.
8. امنیت و ثبات سیاسی: تأمین امنیت مردم و حل اختلافات به‌صورت عادلانه.
چالش‌ها و راهکارها:
چالش‌ها:
• تضاد منافع: رقابت میان گروه‌ها ممکن است منجر به نقض حقوق دیگران شود.
• فقدان آگاهی: بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی از حقوق خود و دیگران، حقوق دیگران را نقض می‌کنند.
• ساختارهای ناعادلانه: ساختارهای سیاسی یا اجتماعی ناعادلانه می‌تواند مانع احترام به حقوق دیگران شود.
راهکارها:
1. آموزش حقوق شهروندی: ترویج آگاهی عمومی از حقوق و مسئولیت‌ها.
2. تدوین قوانین شفاف: ایجاد قوانین عادلانه و قابل‌اجرا.
3. ترویج فرهنگ گفت‌وگو: تشویق تعامل سازنده میان گروه‌ها.
4. مبارزه با تبعیض: حذف هرگونه تبعیض در تمامی سطوح جامعه.
5. تقویت حس تعلق ملی: تقویت احساس مسئولیت و تعلق به ایران.
وتلاش برای تحقق شعار "ایران برای همه ایرانیان " .
نتیجه‌گیری :
احترام به حقوق دیگران نه‌تنها یک اصل اخلاقی، بلکه پیش‌شرطی برای توسعه اجتماعی و سیاسی است. حکمرانی اخلاقی با تأکید بر این اصل می‌تواند جامعه‌ای عادلانه، پایدار و انسانی‌تر ایجاد کند.
پیشنهادها:
1. تدوین سیاست‌هایی برای تضمین حقوق تمامی اقشار جامعه.
2. اجرای حقوق ملت مطابق فصل سوم قانون اساسی.
3. ترویج فرهنگ مدارا و احترام به تنوع فرهنگی.
4. برگزاری دوره‌های آموزشی برای آشنایی مسئولان با حقوق مردم.
5. ایجاد نهادهای نظارتی برای تضمین رعایت حقوق شهروندی.
• امید است که با به‌کارگیری اصول حکمرانی اخلاقی و احترام به حقوق دیگران، شاهد جامعه‌ای عادلانه‌تر و انسانی‌تر باشیم .
---------------------------------------------------------------------------------
*عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان
