دکتر مقصود فراست خواه عضو هیئت‌علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی:
درحالی‌که 27 امین کشور ثروتمند دنیا هستیم اما این ثروت برای ما خوشبختی نیاورده است
رتبه ایران ازنظر شاخص آزادی اقتصاد رتبه 173 بین 175 کشور است
تحقیقاتی در طول سال‌های اخیر سه واحد از ضریب هوشی جامعه کشور کاسته شده است
روی سخنم با کل حکومت است اکنون میان دو بخش یعنی دولت و مردم فاصله افتاده و باید فضای میانی دولت و شهروندان گسترش یابد
دکتر سیروس برادران شکوهی استاد گروه تاریخ دانشگاه تبریز:
درگذشته در تبریز همه اقدامات از روی برنامه بود حتی گورستان‌ها نیز مشخص و با برنامه‌ریزی ساخته‌شده بود
امروز جز نام و خاطره‌ای از باغ صفای تبریز باقی نمانده است
عضو هیئت‌مدیره خانه توسعه آذربایجان:
با تجدیدقوا و همفکری اعضا امیدواریم بهتر از گذشته در راستای اهداف خانه توسعه آذربایجان فعالیت نماییم
سلسله سخنرانی‌ها و همایش خانه توسعه آذربایجان مردادماه سال جاری با برگزاری دو سخنرانی علمی از سوی دکتر سیروس برادران شکوهی استاد گروه تاریخ دانشگاه تبریز پیرامون معرفی باغ صفا تبریز و دکتر مقصود فراست خواه عضو هیئت‌علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی درزمینهٔ توسعه ایران و بررسی موانع آن دنبال شد
در آغاز این نشست که با حضور اعضای خانه توسعه آذربایجان، فرهیختگان ، نخبگان علمی و فرهنگی آذربایجان تشکیل‌شده بود ابتدا صمد حسن‌زاده یکی از اعضای هیئت‌مدیره این نهاد مدنی در سخنانی به بیان تاریخچه فعالیت و تبیین اهداف خانه توسعه آذربایجان پرداخت و با اشاره به سابقه درخشان تبریز و آذربایجان در تاریخ ایران گفت: تبریز و این خطه به‌عنوان مهد علم ،تمدن و ادب و شهری دانشگاهی با صدها عالم در جای‌جای صفحات تاریخ ایران درخشیده که این به‌واسطه وجود انسان‌های غیرتمند بافکر و عمل بوده است.
مشاور استاندار آذربایجان شرقی بابیان اینکه در امتداد این تاریخ آذربایجان شاهد رویدادها و روزهای به یاد ماندگاری بوده که تأثیرگذاری و خدمات بزرگ آن برای ایران از نهضت مشروطه از سال 1285 بنام روز آذربایجان تا 29 بهمن 56 به‌عنوان روز تبریز و در پس آن در روزهای انقلاب، جنگ ، تحریم و مقاومت به‌خوبی دیده‌شده است اظهار داشت: اما با این وجود کم‌لطفی‌ها در خصوص آذربایجان دیده‌شده است.
وی تشکیل خانه توسعه آذربایجان در سال 1384 به‌عنوان اتاق فکر استان برای بیان قابلیت‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های سرشار این خطه درراه اعتلا و توسعه عنوان کرد و گفت: خانه توسعه آذربایجان در سال 84 با حضور جمعی از فرهیختگان به‌عنوان موسسه‌ای مردم‌نهاد غیرسیاسی و غیرانتفاعی در گستره شمال غرب پس از طی مراحل قانونی، تصویب اساسنامه ، برگزاری 7 دوره مجمع عمومی و انتخاب اعضای هیئت‌مدیره و بازرسان اکنون فعالیت خود را در راستای اهداف خود به‌عنوان ایجاد مرکزیتی برای گردآوری اطلاعات، شناسایی، تحقیق و تبادل اندیشه برای ارائه نظریات کاربردی و جمع‌بندی آن‌ها جهت اتخاذ استراتژی توسعه برای آذربایجان در ابعاد مختلف با تأکید بر جلب مشارکت همگانی مردم دور از جهت‌گیری‌های سیاسی، جناحی و حزبی دنبال می‌کند.
حسن‌زاده برگزاری سخنرانی‌ها و همایش‌های علمی، برپایی میزگردهای کاربردی ، ارائه مقالات تحلیلی، راه‌اندازی کمیته‌های تخصصی برای بررسی مسائل و دریافت پیشنهادها ، طرح و برنامه برای توسعه که موردتوجه مسئولین استان قرارگرفته است را ازجمله اقدامات خانه توسعه آذربایجان خواند و گفت: اینک 11 کمیته تخصصی درزمینهٔ مای مختلف در این نهاد فعال بوده که به نظر می‌رسد این تعداد کافی نیست و امیدواریم با تجدیدقوا و همفکری اعضا بتوانیم بهتر از گذشته در راستای اهداف خانه توسعه آذربایجان فعالیت نماییم.
کتر فراست خواه در آغاز سخنان خود با اشاره به تغییرات صفات جمعیتی ایران گفت: جامعه ایران به‌سرعت در حال دگرگونی و تحول است اما این تغییرات نامتجانس بوده و یکپارچگی زیادی در آن وجود ندارد و باید گفت طرح توسعه ایران ناتمام است.
عضو هیئت‌علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با تشریح وضعیت کنونی ایران اظهار داشت: جامعه شهرنشینی در ایران اکنون به 75 درصد رسیده و این تغییرات سریع جمعیتی در ایران وحشتناک است چراکه ایران این مسیر را طی چند ده سال گذشته پیموده درحالی‌که اروپا طی چند سده به آن رسیده است.
وی با اشاره به تغییرات بعد خانوار ایران گفت: ترکیب نهاد خانواده در ایران به‌عنوان یکی از نهادهای دیرین بادوام در کشورمان از 5 عضو در سال 1375 اکنون به 5 / 3 عضو رسیده و آثار خود را با تغییر در مناسبات پدرسالار و دیگر نتایج نشان می‌دهد.
دکتر فراست خواه به میانگین سنی جمعیت کشور اشاره کرد و گفت: سال 57 انقلاب اسلامی ایران جمعیتی شکل داد که میانگین سنی آن‌ها 22 سال بود، این رقم اکنون به 30 سال رسیده است.
وی بابیان ویژگی مای میانگین کنونی سنی جمعیت کشور گفت: اکنون بیشترین جمعیت کشور در گروه سنی 15 تا 65 قرار دارد و این‌یک فرصت استثنایی است که ما از آن بی‌خبریم این ترکیب بیانگر آن است که ما اکنون بیشترین افراد را کار، مشارکت و تولید داریم اما متأسفانه از این فرصت بهره نگرفته و این گروه یا بیکارند و یا بدکار می‌کنند.
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران به باسوادی 85 درصد جمعیت بالای 6 سال کشور اشاره کرد و گفت: این رقم باسوادی در شهرها به 90 درصد هم می‌رسد در سال 1979 و زمان وقوع انقلاب اسلامی مطابق اعلام یونسکو جمعیت 15 سال به بالای کشور به‌طور متوسط 2.6 کلاس درس‌خوانده بود اما اکنون این رقم در سال 2019- 2018 به بیش از 8 کلاس و به سمت 9 کلاس و در برخی جاها به 10 کلاس رسیده است . برخی تغییرات جامعه ما را قطبی و پلاریزه کرده است مثلاً ما در یک‌سو 14 میلیون جمعیت تحصیل‌کرده و در یک‌طرف 8 تا 10 میلیون بی‌سواد مطلق داریم مهم‌تر از آن با یک نابرابری آموزشی گسترده در ایران مواجه هستیم به‌طوری‌که شاخص نابرابری آموزشی در ایران 37.3 درصد است اما این رقم برای کشورهای هم‌گروه ما در شاخص توسعه انسانی متوسط به بالا 16.7 درصد و برای کشورهای اروپایی 8 درصد است درواقع ایران هرچند در متوسط تحصیلی رشد داشته ولی این رشد به‌صورت برابر نبود و از حیث برابری فرصت یادگیری در ایران فاصله زیادی داریم و این هنوز جدای از موضوع کیفیت آموزشی هست که همه از وضعیت ناکارآمد و پایین آن باخبریم
عضو گروه جامعه‌شناسی علم انجمن جامعه‌شناسی از شیوه آموزش مدارس در کشور نیز انتقاد کرد و با تأکید بر اینکه تغییرات نیز در حوزه آموزش نامتجانس است گفت: مدارس ما اکنون خلاقیت را یاد نداده و در این مسیر مهم گام نمی‌نهند و دانشگاه‌ها ما هم مدرک گرا هستند.
دکتر فراست خواه بابیان اینکه یکی از شاخصه مای مهم توسعه انسانی بحث امید به زندگی است خاطرنشان کرد این رتبه برای کشورمان 80 در بین123 کشور است اما برای نمونه باید دید برابری قدرت خرید با این رتبه دهی متناسب است
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران بابیان اینکه ضریب جینی به‌عنوان شاخصی برای سنجش میزان نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت بر اساس اسناد بانک جهانی در پیش از انقلاب اسلامی ایران در کشورمان عدد ۵۰ شده بود گفت: این رقم اکنون به حدود عدد37 واحد رسیده که بر همین اساس است که جامعه اکنون دوام آورده که البته دولت تلاش دارد آن را به 34 برساند که زیاد هم جالب نیست
وی با اشاره به سایر شخص مای نیکبختی در جهان ازجمله تولید ناخالص ملی(GDP) تصریح کرد: در این حوزه ما از میان 155 کشور جهان، در رتبه 108 قرار داریم این درحالی‌که است که 27 امین کشور ثروتمند دنیا هستیم و این بدان معناست که این ثروت برای ما خوشبختی نیاورده و ما هنوز با مسائل مدیریتی ناکارآمد و سیاست مای غلط روبرو هستیم البته اگر ثروت انسانی و تمدنی را به این ثروت طبیعی اضافه کنیم شرایط بدتری ترسیم می‌شود.
عضو هیئت‌علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی یکی از شاخص مای مهم ارزیابی توسعه‌یافتگی اقتصاد کشورها موضوع شاخص آزادی اقتصاد خواند و گفت: صندوق بین‌المللی پول با در نظر داشتن مؤلفه‌هایی ازجمله رعایت حقوق مالکیت، فقدان فساد، آزادی ابتکارات کسب‌وکار و مخارج دولت شاخص آزادی اقتصاد را اعلام می‌کند که رتبه فعلی ایران از 175 کشور 173 است که این رتبه به‌هیچ‌وجه برازنده کشور ما بااین‌همه ثروت نیست
وی بابیان اینکه بهره‌وری کارگر ایرانی یک یازدهم کارگر ژاپنی است ، به موضوع رسانه‌ها اشاره کرد و گفت: طول تاریخ نشان داده رسانه‌ها عامل اصلی انقلاب‌ها بوده و نقش مهمی در تحولات داشته است از تلگراف‌خانه‌ها برای انتشار فتاوای مراجع در رویداد انجمن مای ایالتی و ولایتی و قیام مشروطه گرفته تا انقلاب اسلامی ایران که حاصل دوران کاست و نوار بود
فراست خواه افزود: کشور ما نیز دهه 80 با دوران توسعه اینترنت و دهه 90 نیز با گسترش شبکه مای مجازی روبرو شده‌اند به‌طوری‌که اکنون مردم ایران در شبانه‌روز بیش از دو ساعت خود را با رسانه طی می‌کنند.
عضو کرسی یونسکو در ارتباطات علمی ایران با تأکید بر اینکه البته باید دانست اینترنت و شبکه مای مجازی در یکجایی رهایی‌بخش و در بخشی ما را گرفتار می‌کند و وهمناک شده است اظهار داشت: باید قبول کنیم تغییرات در جامعه ایران وجود دارد و جامعه الگوهای تازه برای اندیشیدن انتخاب می‌کند و ما باید به فکر آن باشیم و تغییرات صفات جمعیتی را جدی بگیریم.
وی بابیان اینکه طبق تحقیقاتی در طول سال‌های اخیر سه واحد از ضریب هوشی جامعه کشور کاسته شده است گفت: به‌اصطلاح هوش ایرانی آب‌رفته و این ذخیره ژنتیکی ما کم شده که البته این امر را باید در مهاجرت‌های نخبگان ما به خارج کشور دیده شود.
فراست خواه با تأکید بر اینکه تغییرات حوزه فرهنگی و اجتماعی ایران بسیار گسترده است گفت: ما اکنون در ایران با جامعه بی‌قرار و ناهمگنی روبرو هستیم که توسعه مای تغییرات در آن به پایداری نرسیده و البته می‌تواند آن را چپِ کند.
وی یادآور شد: جامعه ما اکنون به‌گونه‌ای توسعه‌یافته که محتوایش عوض‌شده ولی شکل آن تغییر نکرده و به‌اصطلاح ساختار اندام بالباس همخوانی ندارد و به تعبیری مدرنیزاسیون و شهرنشینی با همان شیوه مای سنتی است.
عضو هیئت‌علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی اهمیت این موضوع را مهم خواند و گفت: برای همین است که پس از آغاز حدود 200 سال تغییرات در دوره مای مختلف هنوز به‌جایی نرسیده‌ایم به‌طوری‌که باوجود تغییرات عباس میرزا قائم‌مقام‌ها و امیرکبیرها و میرزا حسین‌خان، امین‌الدوله‌ها ون‌های تا تحول مهمی مانند مشروطه به‌یک‌باره به خودکامگی رضاشاه به‌ویژه در نیمه دوم سلطنتش می‌رسیم و سپس این مهم در دوره مای بعد هم در جریان نهضت ملی ، نهضت مقاومت و موارد دیگر ادامه پیداکرده است
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران یادآور شد: اینک ما از تغییرات 9 درصدی اقتصاد چین متعجبم این درحالی‌که است که کشور ما زمانی حتی تا رشد اقتصادی 16 درصد به‌خوبی تجربه کرده است
فراست خواه با طرح این پرسش چرا باید از همان ایران در حال تغییر در آن دوران گروه مای پارتیزانی مجاهدین خلق و فدایی خارج شوند گفت: به اعتقاد من علت اصلی این است که ما نتوانسته‌ایم تغییرات را مدیریت کنیم و این تغییرات هنوز بعد از 200 سال هنوز درجایی مستقر نشده است .وی با تأکید بر اینکه ما هنوز بر روح سرگردان جامعه حاکم نشده‌ایم افزود: این درحالی‌که است در کشورهایی همانند کره جنوبی و تا حدودی برای نمونه در ترکیه در این زمینه موفق عمل کرده‌اند درحالی‌که ما سرمایه مای اجتماعی بالایی داریم که نتوانسته‌ایم از روحیه مشارکت و همدلی آنان به‌خوبی بهره بگیریم.
فراست خواه درعین‌حال بابیان اینکه یکی از شاخص مای خوب در ایران بر اساس ارزیابی مای انجام‌شده موضوع میزان جهت‌گیری معطوف به موفقیت و میل به زندگی است اظهار داشت: ارزبازی این شاخص به‌خوبی نشان می‌دهد زندگی در کشور جریان دارد و مردم ایران می‌خواهند زندگی کنند و پیشرفت بکنند
وی در ادامه با بررسی برخی دلایل مهم برای نامتجانس بودن تغییرات در ایران گفت: باوجود میل به موفقیت که در ما هست اما شاخص جمع‌گرایی درون‌گروهی در ایران منفی 1.6 پایین‌تر از متوسط جهانی است و این بدان معناست که میل ما به کارگروهی کم بوده و ما برای اجرای پروژه مای مشترک رغبت کمتری داریم درواقع خودمداری در ایران در حال رشد است.
وی افزود: این موضوع حتی در آیین‌نامه مای ارتقاء اعضای هیئت‌علمی هم دیده می‌شود مثلاً در طرح مای مشترک امتیازها تقسیم می‌شود یا در مدارس ما نمره بیست به فعالیت مای فردگرایانه ونِ به تیمی از دانش آموزان داده می‌شود و بدین ترتیب این روحیه تقویت می‌شود درحالی‌که در مدارس موفق دنیا نمره نه به فرد بلکه به گروهی که روحیه مشارکت و همکاری مای جمعی رادارند داده می‌شود.
دبیر علمی میز آینده‌پژوهی به نرخ ریسک‌پذیری در ایران اشاره کرد و گفت: این نرخ در کشور ما منفی 1.1 پایین‌تر از متوسط جهانی است این درحالی‌که است که مردم از یک‌سو می‌خواهند موفق شوند ولی از طرف دیگر حاضر به ریسک‌پذیری نیستند و این تناقضی است که مشکل‌ساز شده است.
وی با یادآوری هشدار مای مجید تهرانیان در دهه پنجاه شمسی گفت: وی آن زمان اعلام کرد شیوه‌ای که کشور می‌پیماید درست نیست و ما باید ظرفیت انسانی و نهادی خود را ارتقا بدهیم. ولی فکر سیاسی غالب و رایج در آن روزبه این حرف‌ها اهمیت نداد؛ نه حکومت به این حرف توجه کرد ونِ مخالفان سیاسی‌اش. اما آزمایش اجتماعی نشان داد که نکات مهمی در این حرف‌ها بود امروز هم باید قبول کنیم این مدل راهکار حل مشکل کشور نیست و می‌تواند کشور را با مشکلات اساسی روبرو کند.
عضو هیئت‌علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در بررسی راه‌حل مای اساسی برای رفع بحران جمعیتی در کشور گفت: بررسی آماری نشان می‌دهد ما ایرانیان در شبانه‌روز یکتا سه دقیقه برای فعالیت مای داوطلبانه وقت گذاریم و به‌طور متوسط 13.5 ساعت ما صرف فعالیت مای نگهداری و مراقبت شخصی می‌شود 40 دقیقه هم از زمان صرف آموزش شده و فعالیت شغلی مردان در حدود 5 ساعت وزنان در حدود 40 دقیقه ساعت ( و زن وارد به‌طور متوسط 2 ساعت و46 دقیقه ) قرار دارد. در عوض زنان ما پنج ساعت و 25 دقیقه ، خانه‌داری می‌کنند این خود به‌خوبی نشان می‌دهد یکی از رموز اساسی موفقیت توسعه ما در افزودن به این یکتا سه دقیقه برای فعالیت مای مشارکتی و داوطلبانه است.
دکتر فراست خواه توسعه نهادهای مدنی را یکی از راهکارهای مهم برای رفع موانع درزمینهٔ بهبود روند توسعه در ایران خواند و افزود: حتی اگر آمار فعالیت 14 هزار NGO در کشور اعلامی مسئولان را که به نظرم بیش از 7 تا 8 هزار نهاد نیست و یک‌میلیون عضو برای این نهادها از جمعیت کشورمان را هم قبول کنیم این شاخص برای جمعیت بالای 15 سال به بالا به یک و نیم درصد می‌رسد که این رقم برای آمریکا به‌عنوان کشوری سرمایه‌دار با حدود 325میلیون نفر 25درصد با 2 میلیون NGO است البته اگر جمعیت بالای 15 سال در نظر گرفته شود این رقم خیلی تغییر پیدا می‌کند یا در کشور فرانسه یک‌میلیون NGO داریم. این درحالی‌که است که در سنت‌های اجتماعی و محله‌ای ما ظرفیت‌های مشارکتی وجود دارد ولی آن‌ها را موردحمایت قرار نمی‌دهیم و اجازه نمی‌دهیم در قالب سازمان‌های مردم‌نهاد کارامل وجدید توسعه پیدا بکنند
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران ضمن بحث در شکاف ملت و دولت با تأکید بر اینکه روی صحبت من با هیچ دولتی نیست و فقط به‌اصطلاح تنها قوه مجریه نیست اظهار داشت: روی سخنم با کل حکومت است اکنون میان دو بخش یعنی دولت و مردم فاصله افتاده و باید فضای میانی دولت و شهروندان به‌صورت نهادهای مدنی سازمان‌های مردم‌نهاد و محلی گسترش یابد و این جز با افزایش روحیه مشارکت و نیز توسعه نهادهای فعالیت داوطلبانه ممکن است
استاد دروس تغییرات فرهنگی تاریخ اجتماعی ایران بابیان اینکه چرا توسعه در ایران مشکل داشته است اظهار داشت: قطعاً یک علت عمده‌اش را باید در شکست عاملان اجتماعی و شکست نهادهایمان جستجو بکنیم.لذا باید زمینه ابتکار عمل مای آزاد مدنی وان جی اویی را فراهم کنیم و این به عقلانیت اجتماعی کمک می‌کند. فراست خواه درعین‌حال تأکید کرد البته در کنار این مهم که باید دولت بستر مای را لازم را برای نهادهای مدنی فراهم کند جز ما نیز به مصداق ایِ شریفه هیچ قومی تغییر پیدا نمی‌کنند جز آنکه خودشان در رفتار و مناسکشان تغییر دهند ما مردم نیز با شرکت در نهادهای مدنی در این مسیر گام نهیم.
در ادامه این نشست پس از برپایی جلسه پرسش و پاسخ با دکتر فراست خواه ، اعضای خانه توسعه آذربایجان به بیان نقطه نظرات خود پرداختند و اعضای هیئت‌مدیره به موضوعات مطروحه پاسخ دادند.
