قلعه اس پی ار (S.P.R) بنایی حدود صدساله است که از سنگ و ساروج ساخته شده و در سال 1379 به شماره 3287 در فهرست ملی به ثبت رسیده است. بنایی که در زمان جنگ جهانی اول و به علت سوق الجیشی بودن منطقه نی ریز و قرارداشتن بر سر راه های کرمان، یزد، بندرعباس، شیراز و اصفهان در این محل و توسط نیروهای انگلیسی و هندی به فرماندهی ژنرال سایکس پس از تصرف نی ریز ساخته شد. قلعه ای که به پایگاه پلیس جنوب یا قلعه S.P.R برگرفته از سپاه انگلیسی ها معروف بوده است.
طبق اسناد تاریخی موجود، این قلعه در سال 1296 شمسی در نزدیکی نی ریز احداث شده است، قلعه ای با 4 برج نگهبانی و بسیار مستحکم که حتی زمانی پناهگاه افسران انگلیسی در جنگ با سربازان نی ریز و فارس بوده است. این بنای سنگی طی دهه های اخیر به متروکه ای تبدیل شد به طوری که بیشترین آسیب ها و تخریب ها در این بنا در دهه های 30 و 40 شمسی رخ داد و طبق اظهار نظر برخی از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی فارس، 50 درصد از این بنای تاریخی تخریب شده که عمده آسیب ها عامل طبیعی داشته است.
در حال حاضر دیوارها و برج های قلعه (S.P.R) دچار آسیب های جدی شده و فرو ریخته است. حتی با ورود به این قلعه می توان تاسیسات تخریب شده آن را به وضوح دید. با این حال 17 سال قبل این اثر به دلیل ارزش های معماری و تاریخی اش در فهرست ملی به ثبت رسید، اما با توجه به شواهد موجود به نظر می رسد که ثبت اثر در این فهرست هم نتوانست جلوی تخریب آن را بگیرد.
به گفته تنی چند از فعالین حوزه میراث فرهنگی فارس، این قلعه تاریخی نی ریز در حال حاضر در تملک آموزش و پرورش است و با وجود دارابودن مالک و حتی ثبت در فهرست ملی، مورد بی مهری و بی توجهی قرار گرفته و چنانچه این روند ادامه یابد، قلعه در آینده ای نزدیک نابود خواهد شد.
در این رابطه حمیدرضا هادی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نی ریز بر لزوم ساماندهی ، حفاظت و مرمت قلعه S.P.R تاکید کرد و گفت: طبق برنامه ریزی های به عمل آمده مقرر شده که این قلعه تاریخی با همکاری شهرداری نی ریز به مجموعه ای گردشگری تبدیل شود.
به گفته هادی، طرح مرمت قلعه نیز در دست تهیه است.
در ادامه این گفت وگو، حامد فرغت شهردار نی ریز نیز به خبرنگار ما گفت: زمین های اطراف این قلعه تملک شده و بودجهای هم برای ساماندهی محوطه، مرمت، بازسازی و احیای دیوارهای قلعه درنظر گرفته شده که امیدواریم عملیات اجرایی آن در سال آینده آغاز شود.
وی ادامه داد: اجرای طرح ساماندهی قلعه تاریخی S.P.R با همکاری و نظارت میراث فرهنگی انجام خواهد شد و قرار است به زودی از سوی این اداره نیز طرح مطالعاتی و جامع مرمتی بنا تهیه گردد.
شهردار نی ریز با اشاره به اینکه قلعه در تملک آموزش و پرورش است و از سال 79 در فهرست ملی به ثبت رسیده، گفت: با توجه به اینکه قلعه یک بنای ملی محسوب می شود، دخل و تصرف خاصی در آن صورت نگرفته، اما گذشت زمان آن را تخریب کرده است.
فرغت در ادامه افزود: متاسفانه آموزش و پرورش توان مالی حفاظت و مرمت این بنا را ندارد و از آنجایی که بنا جزئی از تاریخ و فرهنگ مردم نی ریز محسوب می شود، مرمت و احیای آن در دستور کار قرار گرفته است و سال آینده قلعه و محیط پیرامونی آن ساماندهی خواهد شد.
46
