مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در یک گفتگوی صمیمی، به تشریح وضعیت این شرکت پرداخت.
به گزارش خبرنگار ایلنا به نقل از روابط عمومی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، متن کامل گفتگوی بیژن عالی پور به شرح زیر است:
به‌عنوان نخستین سؤال، با تمام سختی‌های راهبری عملیات تولید، کدام بخش از کار روزانه باعث می‌شود شما خرسند به خانه بروید؟
واقعیت این است که نمی‌توانم خوشوقتی خود را از همکاری با جمعی از نخبگان صنعت نفت و باانگیزه‌ترین اعضای سازمان دیرپای مناطق نفتخیزجنوب پنهان کنم؛ من در طول روز با مدیران مناطق در تماسم، با مدیران ستادی جلسه و بحث و بررسی دارم، با مجریان طرح‌ها گفت‌وگو می‌کنم، اما درمجموع یک حس قدیمی مرا به نقاط دورافتاده صنعت نفت و مجموعه اقلیم‌های نفتی سوق می‌دهد که کارکنان سطوح پایین‌تر سازمان در آنجا به کار مشغول‌اند؛ هریک از مهندسان، کارمندان و کارگران شاغل در اقصی نقاط مناطق، از «کیلورکریم» گرفته تا «لب سفید»، از «آب تیمور تا مارون»، از «برنج و پارسی تا رامشیر و پازنان» و از «شادگان تا سقلاتون»، هر کس دلش برای تعالی این صنعت بزرگ و گردش اقتصاد این سرزمین می‌تپد، من خدمتگزار و دوستدار او هستم و از مصاحبت با او لذت می‌برم و انرژی می‌گیرم .
خوزستان پایتخت نفت جمهوری اسلامی ایران است؛ رابطه نفت و استان خوزستان به‌طور اخص و با استان‌های نفت‌خیز به‌طور اعم، چگونه است؟
اجازه بدهید از استان خوزستان فراتر برویم؛ مناطق نفت‌خیز به‌طور کلی در محدوده‌ای واقع شده که از حیث زیرساخت‌های شهری و تمدنی توسعه نایافته است. در یک چنین محیطی همه نگاه‌ها به نفت معطوف است؛ از طرفی بخش عمده‌ای از تولید ما از میادینی است که در نزدیکی و گاه در درون مناطق شهری واقع شده‌اند؛ پیداست که در یک چنین شرایطی ما نمی‌توانیم به مسئله توسعه متوازن، به موضوع حاکمیتی محیط‌زیست و به توسعه فرهنگی و اجتماعی محیط پیرامون خود بی‌تفاوت باشیم.
در این بین وضع خوزستان تا حد زیادی متفاوت است. هم به سبب مرکزیت صنعت نفت و هم به علت از سر گذراندن 8 سال دفاع مقدس که حضرت امام در این زمینه فرمودند: «خوزستان دین خود را به اسلام ادا کرد»؛ لذا بنده از زمان تحویل مسئولیت مناطق نفتخیزجنوب تلاش کرده‌ام تا حد امکان، رابطه‌ای مستقیم و بی‌واسطه با استانداری به‌عنوان نماینده دولت و مرکز اصلی سیاست‌گذاری امور استان داشته باشم؛ تقریباً در تمام بازدیدهای برنامه‌ریزی شده استاندار، حضور داشته‌ام؛ در تمام نشست‌ها، ( منهای جلساتی که با جلسه تولید همزمان بوده‌اند) حضور یافته‌ام و یا نماینده تام‌الاختیار فرستاده‌ام؛ این همراهی و همدوشی به احترام و حرمت مردمان ساکن در مناطق نفت‌خیز و به‌قصد کمک به پیشبرد برنامه‌های توسعه استان بوده است و انشاء الله ادامه خواهد یافت.
ماحصل و دستاورد این ارتباط کم‌نظیر چه بوده است؟
خوب، شما می‌دانید که نفت هیچ‌گاه از توسعه استان‌های نفت‌خیز غافل نبوده اما تعریف و اجرای پروژه‌های عمرانی بستگی به وضعیت نقدینگی و بودجه نفت دارد؛ بودجه شرکت ملی نفت ایران و در واقع سهم این شرکت از فروش نفت، یک رقم ثابت 14 درصدی است؛ این رقم ثابت با کاهش و تغییر قیمت نفت و یا کاهش مقدار صادرات (نظیر آنچه در دوران تحریم پیش آمد) به‌شدت دچار نوسان می‌شود و تمام پروژه‌ها منهای طرح‌های اولویت‌دار تولید را تحت شعاع قرار داده و گاه ممکن است به ورطه تعطیلی بکشاند، با همه این اوصاف از ابتدای این دولت به‌ویژه در سه سال گذشته، هم در زمینه های اجتماعی - فرهنگی و هم در ارتباط با عمران و آبادانی شهرها و روستاها، شاهد بیشترین میزان مشارکت و همکاری صنعت نفت با دستگاه‌های دولتی و نهادهای مردمی بوده‌ایم. به‌ویژه با سفر وزیر محترم نفت در هفته دولت سال 95 که طی جلساتی متعدد با استاندار محترم، سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی، نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و روحانیت و شخصیت‌های معنوی استان، مهم‌ترین چالش‌های استان مورد بحث و بررسی قرارگرفته و وزارت نفت تعهدات و وظایفی را در این خصوص عهده‌دار شد که از آن جمله می‌توان به تأمین بخشی از اعتبارات موردنیاز برای ساماندهی به زیرساخت‌های شهری اشاره کرد.
این رقم جدای از مجموع کمک‌هایی است که در طول سال و حتی روزانه و هفتگی به شهرهای نفت‌خیز می‌شود؛ به‌گونه‌ای که هیچ رویداد مهم فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در سال گذشته بدون حضور نفت برگزار نشده؛ فقط در جریان ستاد اربعین، ما افزون بر 37 هکتار پارکینگ و جایگاه ساخته‌ایم و تا بازگشت و بدرقه آخرین زائران، در مرز مانده‌ایم.
متعاقب آن، مناطق نفت‌خیز در بزرگ‌ترین رویداد سالانه صداوسیما (جشنواره تولیدات 1395) حامی اصلی و به نوعی میزبان بود. در سال گذشته افزون بر 60 روز، سالن‌های همایش ما در اختیار برنامه‌های فرهنگی استان بوده است.
میزبانی رقابت‌های بین‌المللی وزنه‌برداری جام فجر در اسفندماه سال 95 با حضور ورزشکاران 14 کشور از دیگر خدمات عام‌المنفعه مناطق نفت‌خیز جنوب است. اعتباری که سالانه از قِبَل حضور نفت در اهواز به شهرداری می‌رسد، میلیاردها تومان است. این‌ها جدای از اعتباراتی است که از محل "طرح کمک عمران مناطق نفت‌خیز" از سوی شرکت ملی نفت ایران تخصیص می‌یابد.
به هر روی، برشمردن این خدمات، به معنای منت نهادن بر مردم نیست صرفاً به منزله ابراز اشتیاق و بیان رویکرد مجموعه وزارت نفت به تعامل و خدمت به محیط پیرامون است.
تصور می‌شود دوره مدیریت شما در مهندسی و ساختمان، اوج ساخت‌وساز و کمک به عمران مناطق نفت‌خیز بوده ، این تصور درست است؟
به قبل از آن برمی‌گردد؛ در فاصله سال‌های 78 تا 82 بیشترین پروژه‌های رفاهی و عمرانی هم برای کارکنان و هم به‌صورت عام‌المنفعه کلید خورد و به بهره‌برداری رسید. مجموعه بزرگ فرهنگی- ورزشی امام رضا (ع) اهواز مربوط به همان دوره است. من آن زمان معاون مدیر مهندسی و ساختمان- طرح‌های راه و ساختمان بودم . تنها 14 پروژه عام‌المنفعه در شهرهای پیرامون تأسیسات و میدان‌ها نفتی از شادگان گرفته تا ایذه کلید خورد. و به‌تدریج به بهره‌برداری رسید و هم‌اکنون نیز این روند ادامه دارد.
وارد بحث تولید؛ مهم‌ترین رسالت مناطق نفت‌خیز جنوب شویم. در حال حاضر وضعیت تولید چگونه است؟
به همت و کوشش همکاران خستگی ناپذیرم در بخش‌های ستادی و عملیاتی، تولید نفت خام در بهترین وضعیت در مقایسه با دوران قبل از برجام قرار دارد و در آستانه رکورد 3 میلیون بشکه در روز است. از سال 1390 و با تشدید تحریم‌های غرب، این شرکت مکلف به کاهش شد و تولید در مقطعی به زیر یک‌میلیون بشکه در روز رسید، برخی از تأسیسات از مدار خارج و بخش مهمی از چاه‌ها بسته شدند.
همان‌گونه که آگاهی دارید کاهش تولید و بستن چاه‌ها و تأسیسات فرآورشی نفت و گاز در درازمدت پیامدهای فنی و آسیب‌های خاص خود را دارد؛ برای غلبه بر این آسیب‌ها به‌ویژه در وضعیتی که مدت توقف تولید را نمی‌شود پیش‌بینی کرد، کار صعب و دشواری است که بدون داشتن یک طرح جامع و هماهنگی تمام عوامل اجرایی و عملیاتی نمی‌توان از عهده آن برآمد؛ مهم‌ترین کاری که مناطق نفتخیزجنوب در مدت رکود و دوران تحریم انجام داد "طرح جهادی نگهداشت توان تولید" بود که با درایت کارشناسان فنی و برنامه‌ریزی و اقدام همزمان در بخش چاه‌ها، تأسیسات سطح الارضی، و خطوط لوله تحقق یافت؛ تمهیداتی که تأسیسات و چاه‌ها برای از سرگیری تولید در کوتاه‌مدت مهیا داشته و درعین‌حال به‌تناوب در مدار عملیات قرار می‌داد.
این اقدامات با توجه به حجم کار عملیاتی به‌ویژه در بخش تعمیرات اساسی واحدهای تولیدی و بهره‌برداری تناوبی از چاه‌های فعال، تجربه‌ای جدید و بدون سابقه قبلی بوده است. درمجموع می‌توان ادعا کرد که ما از تحریم بیشترین بهره را برده‌ایم و از فرصت کاهش تکلیفی برای بازسازی و ایمن‌سازی تأسیسات و خطوط لوله استفاده بهینه کرده‌ایم.
در خصوص جزییات این طرح بیشتر توضیح دهید.
این تمهیدات شامل اور هال و تعمیر اساسی کارخانه‌های بهره‌برداری، گاز و گاز مایع، تلمبه‌خانه و تقویت فشار گاز، نوسازی خطوط لوله و بستن تناوبی چاه‌ها بود تا کمترین خسارت به آن‌ها وارد آمده و برای تولید پس از رفع تحریم در آمادگی قرار داشته باشند. برای جلوگیری از پیامدهای منفی ناشی از عدم تولید چاه‌ها طی سال‌های 93 و 94 ، برنامه استفاده تناوبی از 1738 حلقه چاه فعال اجرا و تزریق گاز به مخازن هیدروکربوری با حداکثر توان صورت گرفت.
در این مدت، تعمیرات اساسی بیش از 3800 مورد از تجهیزات فرآورشی، 651 مورد اصلاحیه‌های فرآیندی، 22 هزار مورد اقدامات مهندسی درون‌چاهی با استفاده از دکل و لوله مغزی سیار، 307 مورد تعمیرات اساسی ماشین‌آلات دوار و صدها مورد ضخامت سنجی خطوط لوله انجام شد. انجام بیش از 300 مورد تعمیرات اساسی توربین‌ها و کمپرسورها و بیش از 5 هزار مورد اصلاحیه‌های فرآیندی، از دیگر اقداماتی است که برای آمادگی تولید پس از رفع تحریم صورت گرفت که در نهایت با رکوردگیری آبان ماه 1394، آمادگی مناطق نفت‌خیز جنوب برای بازگشت تولید به میزان پیش از تحریم‌ها به اثبات رسید و سرانجام تولید در ابتدای سال 95 به میزان 3 میلیون بشکه تثبیت شد و تاکنون نیز ادامه داشته است.
درمجموع، آنچه موجب شگفتی کارشناسان خارجی و شرکت‌های بین‌المللی شد، سرعت عمل ایران در افزایش تولید نفت و آمادگی برای حضور در بازارهای جهانی و پس گرفتن جایگاه خود در اوپک بود.
برای افزایش تولید، علاوه بر میزان فعلی چه برنامه‌ای در دست اجرا دارید؟
افزایش تولید افزون بر 3 میلیون بشکه در روز به برنامه ابلاغی شرکت ملی نفت ایران بستگی دارد. اما مناطق نفت‌خیز جنوب از حیث آمادگی و ایجاد ظرفیت، خود را در وضعیتی قرار داده است تا در صورت ابلاغ دستور افزایش تولید و تأمین به‌موقع منابع مورد نیاز، تولید نفت خام را به بالای 3 میلیون بشکه برساند. به این منظور پروژه‌های افزایش ظرفیت فرآورش مانند احداث واحدهای نمک‌زدایی، بهره‌برداری و خطوط لوله و حفاری چاه‌های توسعه‌ای و تعمیری در دست اجراست که به‌تدریج تکمیل و در مدار عملیات قرار می‌گیرند.
با افزایش تعاملات بین‌المللی پس از رفع تحریم‌ها آیا در خصوص سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی اقداماتی انجام داده‌اید؟
در زمینه سرمایه‌گذاری برای توسعه میدان‌ها، پیشنهادهایی ارائه کرده‌ایم که با استقبال شرکت‌های خارجی و داخلی مواجه شده است. از بهمن‌ماه ۹۴ تاکنون بیش از 70 جلسه با حدود 40 شرکت داخلی و خارجی برگزار شده و مدل قرارداد پیشنهادی خود را که به تصویب هیئت‌مدیره شرکت ملی نفت ایران رسیده است برای آن‌ها تشریح کرده‌ایم و در نهایت منجر به عقد تفاهم‌نامه با برخی از شرکت‌ها از جمله کنسرسیوم پرگس، شلمبرژه، قرارگاه خاتم‌الانبیا و شرکت توسعه پرشیا شده است که پس از ارائه پیشنهادها و بررسی‌های فنی- تخصصی با شرکت‌های واجد شرایط، برای توسعه 4 میدان نفتی کرنج، پارسی، رگ سفید و شادگان شامل 9 مخزن، قرارداد منعقد می‌شود.
هر از چندی شاهد حوادثی تلخ در صنعت نفت هستیم که تأثیر منفی آن بر کار و روحیه کارکنان قابل کتمان نیست، ایمنی در نگاه مدیران مناطق نفتخیزجنوب چه جایگاهی دارد؟
ایمنی، بهداشت، محیط‌زیست و این اواخر پدافند غیرعامل مجموعه عناوین و سرفصل‌های اصلی تشکیلاتی است که سلامت جسمی و روحی سرمایه‌های انسانی و صیانت و حفاظت از تأسیسات و سرمایه‌های مادی شرکت را در برابر حوادث تضمین می‌کند؛ ایمنی در تمام مشاغل به‌ویژه در صنعت نفت که به سبب سرو کار داشتن با مواد هیدروکربوری، خطرات بالقوه به تعدد وجود دارند، براین اساس ایمنی یکی از نقش‌های مدیریتی و وظایف جاری تک‌تک مدیران و کارکنان در سطوح مختلف است که باید به آن بیندیشند و عمل کنند. اما وظیفه جاری ساختن آن در قالب و بستر فرهنگی، نظارت بر اجرا، روزآمدی مقررات و دستورالعمل‌ها و فرایندهای اجرایی‌اش با مدیریت اچ. اس. ای است.
پایه و اساس ایمنی از دیرباز مبتنی بر آموزش و فرهنگ‌سازی و قاطعیت در اعمال مقررات بوده است. ما در مبحث ایمنی به سبب آثار زیان‌بار حوادث مجاز به تخفیف و مسامحه و چشم‌پوشی از خطای افراد نیستیم و همسو با آموزش و فرهنگ‌سازی برای کاهش ریسک و تأکید بر بازرسی‌های مستمر و پیاده‌سازی سخت‌گیرانه مقررات ایمنی، با خاطیان و سهل‌انگاران برخورد قانونی خواهیم کرد.
در طرح افزایش تولید نفت این شرکت پس از رفع تحریم‌ها طی یک سال گذشته و استمرار آن تاکنون که در نوع خودکاری کم‌سابقه در تاریخ صنعت نفت کشور محسوب می‌شود؛ وجود ایمنی کامل و نبود کوچک‌ترین حادثه، از نکات برجسته‌ای است که این ارزش دستاورد را دوچندان کرده است.
البته وجود نیروهای توانمند و زبده واحدهای عملیاتی، فنی و ایمنی و آتش‌نشانی، مناطق نفت‌خیز جنوب را در شرایطی از آمادگی قرار داده است تا در هنگام بروز هرگونه حادثه و بحران، با اقدام سریع وارد عمل شود. به‌عنوان نمونه همکاری در مدیریت بحران آتش‌سوزی پتروشیمی بوعلی سینا، مهار آتش خط لوله 42 اینچ انتقال گاز دالان به لخته گیر 1200 گچساران، کنترل نشت گاز مایع از خط لوله 16 اینچ ارسالی به پتروشیمی بندر امام و کنترل نشت نفت خط لوله 20 اینچ انتقال نفت خام در محدوده سه‌راهی فرودگاه اهواز که در سال گذشته به وقوع پیوست قابل‌ذکر است.
سال اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل به پایان رسید؛ به نظر شما کدام بخش از عملکرد مناطق نفتخیزجنوب با موضوع و مفهوم اقتصاد مقاومتی تطابق بیشتری دارد؟
قبل از طرح افزایش تولید و مجموعه تمهیدات و مقدمات مرتبط، با آنکه طی سه سال گذشته عملی شده است در نوع خود طرحی جهادی در راستای مقاوم‌سازی اقتصاد کشور و خنثی نمودن اهداف تحریم بوده است؛ این بدان معناست که کل فعالیت‌های مرتبط با فعالیت‌های محوری این شرکت یعنی ایجاد ظرفیت در زمان تحریم و افزایش حداکثری در دوران پساتحریم تماماً در راستای اقتصاد مقاومتی بوده است. اما در مصادیق و اجزای این طرح نیز مدیریت‌ها و شرکت‌های تابع مناطق نفتخیزجنوب با اتکای به متخصصان داخلی و سازندگان و تولیدکنندگان کالاهای راهبردی نفت توانسته‌اند آن حجم کار را به سرانجام برسانند.
در همین دوره ما شاهد به بار نشستن تلاش‌های فناورانه ساخت داخل برای تولید نخستین توربین گازی در صنعت نفت بودیم که در یکی از واحدهای فرآورشی شرکت نفت و گاز مارون نصب و راه‌اندازی شد و عملکرد 8 هزار ساعته آن با موفقیت همراه بود. ادامه تحقیق و تولید کالاهای راهبردی مورد نیاز صنعت بر اساس فهرست ابلاغی وزیر محترم همچنان در دستور کار بوده و بومی‌سازی آن‌ها با جدیت در دستور کار است؛ ازجمله در بخش مته‌ها و تجهیزات حفاری، شیرآلات و تجهیزات سر چاهی، ماشین‌آلات فرایندی، پمپ‌ها و مجموعه تجهیزاتی که تا پیش از این در انحصار چند کشور خارجی بوده‌اند؛ از سوی دیگر با پیشرفت‌هایی که در زمینهٔ تولید نرم‌افزارهای مورد نیاز برای مطالعات مخازن حاصل شد نشان‌دهنده این است که مناطق نفتخیزجنوب در سال اقتصاد مقاومتی هیچ فرصتی را برای عمل به منویات مقام معظم رهبری و حرکت در مسیر استقلال و بومی‌سازی فناوری‌های موردنیاز صنعت نفت از دست نداده است.
درباره پروژه‌هایی که اخیراً افتتاح‌شده و یا در شُرُف افتتاح هستند بیشتر توضیح دهید.
یکی از اولویت‌های مناطق نفت‌خیز جنوب که نقش اساسی در تحقق برنامه‌های تولید ایفا می‌کند اجرا و راه‌اندازی پروژه‌های نگهداشت و افزایش تولید است. در همین راستا، تسریع در اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام، تکمیل و راه‌اندازی پروژه‌های بالای 90 درصد را اولویت جدی داده‌ایم تا این پروژه‌ها در سال 96 تکمیل و راه‌اندازی شوند.
در این میان پروژه‌های نمک‌زدایی به لحاظ تأثیر مستقیم که در ایجاد ظرفیت تولید دارد پروژه‌های احداث و توسعه واحدهای نمک‌زدایی است که در سال 95 طرح توسعه نمک‌زدایی ٣٠ هزار بشکه‌ای بنگستان اهواز ٢، راه‌اندازی شد و طرح‌های نمک‌زدایی ٥٥ هزار بشکه‌ای رگ سفید ١، ١١٠ هزار بشکه‌ای گچساران ٣، نمک‌زدایی ٢٢٠ هزار بشکه‌ای اهواز متمرکز، نمک‌زدایی ٤٥ هزار بشکه‌ای هفتکل نفت سفید و ٥٥ هزار بشکه‌ای بی‌بی حکیمه در شرف تکمیل و راه‌اندازی هستند.
این پروژه‌ها به‌طور عمده برای نگهداشت تولید، افزایش کیفیت نفت خام و برخی نیز برای افزایش تولید نفت ساخته‌شده‌اند. هم‌اکنون حدود ٣٥ پروژه مرتبط با نمک‌زدایی در مناطق نفت‌خیز جنوب در دست اجراست که اعتبار آن‌ها حدود ١٤ هزار میلیارد ریال است. سال 94 نیز فاز نخست طرح توسعه میدان منصوری که با تلاش و همت شرکت مهندسی و توسعه نفت به سرانجام رسید افتتاح شد. تأسیسات سطح الارضی این پروژه شامل یک واحد مجهز بهره‌برداری و نمک‌زدایی به گنجایش تولید 75 هزار بشکه در روز است که امکان افزایش تولید از این میدان تا سقف یکصد هزار بشکه در روز را فراهم می‌سازد.
واحد بهره‌برداری و نمک‌زدایی 55 هزار بشکه‌ای هفت شهیدان و کارخانه 30 هزار بشکه‌ای نمک‌زدایی لب سفید هر دو در حوزه عملیاتی شرکت نفت و گاز مسجدسلیمان نیز در سال 1394 راه‌اندازی شدند که امکان فرآورش نفت تولیدی میدان‌های مسجدسلیمان، لآلی، پرسیاه، زیلایی و کارون و لب سفید مجموعاً به ظرفیت 85 هزار بشکه در روز را انجام می‌دهند.
فاز دوم و نهایی طرح جمع‌آوری گازهای همراه نفت(آماک) نیز در حال راه‌اندازی است که با راه‌اندازی آن، روزانه 15 میلیون فوت مکعب گاز به پتروشیمی رازی ارسال شده و از سوزاندن روزانه 800 تن گوگرد جلوگیری می‌شود.
همسو با پروژه‌های نمک‌زدایی، پروژه‌های تزریق گاز از اهمیت بسزایی در تثبیت تولید برخوردارند که پروژه‌های احداث ایستگاه جدید تزریق گاز گچساران، احداث ایستگاه جدید تزریق گاز بی بی حکیمه، احداث ایستگاه‌های جدید تقویت فشار گاز بی بی حکیمه 1 و 2 ، احداث فاز دوم تزریق گاز نرگسی، و احداث ایستگاه فاز دوم تزریق گاز مخزن پازنان آسماری، ازجمله پروژه‌های مهم این بخش است که در دستور کار قرار دارند.
همچنین با توجه به برنامه‌های افزایش تولید نفت خام، نوسازی و روزآمدی تلمبه‌خانه‌های نفت خام مناطق نفتخیزجنوب مورد تأکید قرار دارد.
سخن آخر؟
کوتاه‌سخن این‌که مناطق نفت‌خیز جنوب به‌عنوان نگین درخشان صنعت نفت ایران، پیش از آنکه به میدان‌ها بزرگ و ظرفیت تولید خود ببالد، به سرمایه‌های انسانی و اجتماعی خود وابسته و بالنده است.
پیچیدگی کارهای تخصصی و عملیاتی، پراکندگی تأسیسات و دشواری‌های طبیعی زندگی در جنوب ایجاب می‌کند که نیروی انسانی شاغل در این مناطق علاوه بر انگیزه‌های مادی، یک عامل درونی قوی برای ماندن و قبول مسئولیت، در خود بیابند یا ایجاد کنند، این عوامل درونی در بسیاری از موارد همان تشخص اعتباری است که افراد از قبل اشتغال در شرکت‌های صاحب‌نام کسب می‌کنند؛ بی‌تردید مناطق نفت‌خیز جنوب نیز برای حفظ پیشگامی و نیز جذب و بقای سرمایه‌های انسانی، باید به ارتقای جایگاه خود و کسب سرمایه‌های اجتماعی، بیش از پیش اهتمام و توجه داشته باشد.
