دومین نایب از نواب چهارگانه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، محمد بن عثمان، فرزند نایب نخست است. وی حدود چهل سال در این مقام خدمت کرد و سرانجام، طبق دیدگاه مشهور، در سال ۳۰۵ ق در آخر ماه جمادی الاولی رحلت کرد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این مطلب به زندگی محمد بن عثمان بن سعید عمری، دومین نایب خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اختصاص دارد. وی که پس از پدر و به سفارش امام حسن عسکری علیه السلام و امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به این مقام نایل آمده بود، پس از حدود چهل سال نیابت، در آخرین روز از ماه جمادی الاخر رحلت کرد. با هم این مطلب را مرور می کنیم.
زندگینامه محمدبن عثمان بن سعید عمری
محمد بن عثمان بن سعید عمری، دومین نایب خاص امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و فرزند نایب نخست حضرت بود. مدت نیابت وی حدود چهل سال به طول انجامید، از این رو توانست مسائل فقهی، کلامی، اجتماعی و ... بیشتری از حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بپرسد.
محمد بن عثمان دارای منزلت خاصی در نزد شیعیان بود و با وجود مخالفت هایی که از سوی مدعیان دروغین نیابت با وی صورت می گرفت، توانست جایگاه نیابت را به گونه ای شایسته محافظت کند.
در همین رابطه بخوانید:
معرفی اجمالی
دومین نایب از نواب چهارگانه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، محمد بن عثمان، فرزند نایب نخست است. وی پیش از آن، در زمان زندگی پدرش، از سوی امام عسکری (علیه السلام) به نیابت امام غایب معرفی شده بود. بدین صورت که آن حضرت، هنگامی که گروهی از شیعیان یمن در شهر سامرا به حضورش شرف‌یاب شدند، عثمان بن سعید را نزد خود فرا خواندند و بر وکالت و وثاقت او تصریح کردند. سپس فرمودند:
گواه باشید عثمان بن سعید عمری، وکیل من است و فرزندش محمد بن عثمان وکیل فرزند من، مهدی شماست. [۱]
عثمان بن سعید هنگام مرگ خود، به دستور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیابت را به فرزند خود، محمد سپرد. افزون بر آن، حضرت ولی عصر (علیه‌السلام) نیز در توقیعاتی، به نیابت او تصریح فرمودند. [۲][۳]
در بخشی از یکی از آن توقیع ها چنین می خوانیم:
... و اما محمد بن عثمان عمری، (خداوند سبحانه و تعالی از او و پدرش خشنود و راضی باشد!) همانا او مورد وثوق من و نوشته او، نوشته من است. [۴]
ثبوت وثاقت
محمد بن عثمان، با وجود مخالفت هایی که از سوی مدعیان دروغین نیابت با وی صورت می گرفت و با وجود فشارهایی که از حاکمان و خلفای آن دوران بر وی وارد می شد، توانست جایگاه نیابت ولی‌عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به گونه ای شایسته نگه داشته، امور واگذار شده را به شایستگی انجام دهد، او نگذاشت غالیان با ترفندهای دروغین، شیعیان را متوجه خود سازند و نیابت او را متزلزل کنند، از این رو دوست‌داران امامان (علیهم السلام) هیچ‌گاه درباره نیابت و وثاقت وی شک و تردید نکردند.
مدت نیابت
مدت نیابت نایب دوم حدود چهل سال به طول انجامید، از این رو توانست مسائل فقهی، کلامی، اجتماعی و ... بیشتری از حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرسیده، پاسخ ها را در اختیار مردم قرار دهد.
ویژگی‌های محمد بن سعید عمری
نایب دوم امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ویژگی هایی دارند که عبارت است از:
۱. وی فرزند نخستین نایب بود، از این رو از موقعیت نیابت به طور کامل آگاهی داشت.
۲. همانند پدرش، از سوی دو امام به نیابت امام زمان (علیه السلام) نصب شده بود.
۳. در مقایسه با دیگر نایبان، زمان بیشتری نایب حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بود.
۴. وی مرجع و پناهگاه شیعیان در مسائل کلامی، فقهی، اجتماعی و ... بود.
افزون بر رسیدگی به امور شیعیان، از حساس‌ترین وظایف او در دوران نیابت، مبارزه با مدعیان دروغین نیابت بود.
وفات
ابوجعفر محمد بن عثمان، طبق دیدگاه مشهور، در سال ۳۰۵ ق در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت.
مرقد
آرامگاه وی کنار قبر مادرش، بر سر راه کوفه در محلی که خانه اش آن‌جا بود، واقع است، این محل در سمت غربی بغداد است. [۵][۶]
مرقد باشکوه نائب دوم امام زمان (عجّل الله فرجه الشریف)، در خیابان باب الکوفه شهر بغداد و در منطقه رصافه واقع شده و بسیار مورد توجه اهالی است. این مرقد اکنون در محله خلانی واقع شده و آرامگاه محمد بن عثمان بارها مورد ترمیم و بازسازی واقع شده است. در سال ۱۳۴۹ ه. ق مرقد و مسجد آن بازسازی شد. در سال ۱۳۹۴ ه. ق به همت سید محمد حیدری، کتابخانه بزرگی در کنار مقبره و مسجد جامع خلانی تاسیس شد.[۷]
در طول سه دهه قبل، ملحقات زیادی به مجموعه آستان محمد بن عثمان انجام شد که شامل صحن وسیع و دیوارکشی آن، گلدسته و آئینه‌کاری داخل حرم است. تمام دیوارهای خارج بقعه، کاشی‌کاری شده و گنبد بنا نیز به قطر ۱۰ و ارتفاع بیش از ۱۲ متر است که سراسر آن با کاشی های فیروزه ای پوشش یافته است.
بر اثر انفجار خودروی بمب گذاری شده در کنار مسجد خلانی که در میدانی به همین نام در محله قدیمی سنکِ بغداد واقع است و به قصد آسیب‌رسانی به مقبره نائب دوم بوده، چهل تن کشته شدند و ده ها زخمی برجا نهاد و بخشی از مسجد ویران شده است.
پانویس
۱. طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی)، کتاب الغیبة، ص۳۵۶، ح۳۱۷.
۲. ابن‌بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۵۱۰، ح۴۱.
۳. طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۳۶۱.
۴. طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۳۶۲، ح۳۲۶.
۵. غفارزاده، علی، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (علیه السلام)، ص۲۳۰، به نقل از الغیبه شیخ طوسی.
۶. طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۳۶۶.
۷. حرزالدین، محمد، مراقد المعارف، ج۲، ص۲۷۸.
منبع
• فرهنگ نامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۳۸۱، برگرفته از مقاله «محمد بن عثمان بن سعید عمری».
• زیارتگاه های عراق، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، برگرفته از مقاله «مرقد محمد بن عثمان بن سعید عَمروی»، ج ۱، ص۳۵۲.
