به گزارش ایرنا ، مسجد جامع ورامین با وجود آن که در طول سال های متمادی مورد آسیب های متعددی قرار گرفته ولی هیچگاه از ابهت و بزرگی آن کاسته نشد و همواره مورد توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی بوده است.
مادام دیولافوا جهانگرد و ایرانگرد مشهور فرانسوی که بسیاری از شهرها و مناطق مختلف ایران را از نزدیک بازدید کرده و در سفرنامه ای نتایج مشاهدات خود را منتشر کرده است، در زمان ناصرالدین شاه به منطقه ری سفر کرد و در سفرنامه خود از مسجد جامع شهرستان ورامین به عنوان یکی از بناهای تاریخی و بی نظیر یاد می کند.
مدخل مسجد دروازه ای ورودی است که تشکیل ایوان را می دهد که سرتاسر ضلع شمالی مسجد می باشد و صحن مسجد حیاطی مستطیل شکل است وسط آن حوضی است که شبیه حوض های وسط قلعه های مسکونی و رباط ها است.
ایوان شبستان بلند و زیبای مسجد جامع دارای کتیبه هایی ارزشمند است، کتیبه های سوره جمعه در متن و در حاشیه کتیبه های کوفی آن از نمونه های خوب گچ بری این عصر است، انواع طرح های اسلیمی و خط های عربی، کوفی و فارسی را داراست.
مادام دیولافوا در سفر نامه خود از گنبد مینایی مسجد جامع یاد کرده و می نویسد که این مسجد دارای چند کتیبه جالب است اولین کتیبه در سردر صحن مسجد قرار دارد.
کتیبه کاشیکاری شده سردر حرم یا شبستان اصلی مسجد با آیه یا ایها الذین امنو اذا نودی للصلاه من یوم الجمعه و کتیبه بالای محراب دور تا دورحرم یسبح لله ما فی السموات و ما فی الارض... نگاشته شده است.
در قسمت سردر اصل مسجد، در زیر قوس اصلی سردر مسجد، همچنین دو ستون تزیینی که از دو طرف قوس تا بالا و راس آن ادامه پیدا کرده و درسر در حرم نیز زیر قوس نیم گنبد کاشیکاری از پایه قوس تا راس آن از دو طرف به طور کامل و همانند سردر اصلی مسجد وجود دارد.
بالای محراب، تا گوشواره ها هیچ کاشیکاری وجود ندارد.
شگرف ترین گچبری های این مسجد در بالا و اطراف محراب آن وجود دارد که با نقش های اسلیمی گل و بوته به شکل برجسته و کاملا زیبایی ایجاد شده اند. پیچیدگی این طرح ها به قدری است که انسان به راحتی نمی تواند باور کند که قدرت دست یک هنرمند، خالق آن بوده است.
در زمان حاضر به دور ساختمان دیواری کشیده شده که نقش حفاظ را به عهده دارد البته در گذشته این حصار وجود نداشته است. پس از گذشتن از این در، دو راه برای ورود به صحن مسجد وجود دارد.
سر در اصلی مسجد در ایوان شمالی مسجد که طی دهلیزی به صحن می رسد واقع شده است.
صحن مربع شکل مسجد مانند یک فضای تقسیم عمل می کند به طوری که فردی که وارد صحن می شود پس از وضو ساختن در حوض وسط صحن می تواند محل نشستن خود را در هر یک از چهار ایوان انتخاب کند.
محور طولی مسجد جامع ورامین منطبق بر عکس مسیر خیابانی به همین نام است که به میدان قدیمی شهر منتهی می شود.
در کنار این میدان که همگان قدمت آن را تصدیق می کنند برج علاءالدوله با قدمت 800 ساله خودنمایی می کند.
ایوان های شرقی و غربی دارای پنجره هایی هستند و با توجه به جغرافیای ورامین و بادهایی که در این ناحیه از شرق به غرب و یا عکس آن می وزند هوا به راحتی از بیرون توسط پنجره ها به داخل هدایت شده و پس از تماس با کف ایوان که فرشی از آجر است و در سایه خنک ایوان قرار گرفته، گرمای خود به کف داده و خنک می شود و در فضای مسجد شروع به گردش می کند.
این عمل از داخل صحن مربع شکل مسجد نیز تکرار می شود و تمامی ایوان ها دارای هوای خنک و تازه هستند.
به طور کلی به این دلیل که مساجد جامع تنها در روز مورد استفاده بوده اند، آن هم در روشن ترین زمان روز، بیشترین استفاده از نور طبیعی در آنها به کار رفته و در ایوان های شرقی و غربی پنجره هایی وجود دارد.11 پنجره در ایوان غربی و 10 پنجره در ایوان شرقی مسجد تعبیه شده است.
از جمله مصالح به کار رفته در ساختمان مسجد جامع ورامین، آجر و ملات و ساروج است.
آجر از مصالح با ارزش دوره مغول و تیموری است، این نوع آجرها از گل رس معمولی تهیه می شده اند و نکته حایز اهمیت استفاده از مصالح محلی در این دوره و در مسجد جامع ورامین است که ابعاد آنها 22×22×5/5 است.
ساروج ملاتی است کندگیر و تشکیل شده از 10 پیمانه گرد آهک شکفته به علاوه هفت پیمانه خاکستر الکی ، یک پیمانه خاک رس ،یک پیمانه ماسه بادی ، سه تا پنج کیلوگرم گل لجن ( لویی) و آب می باشد .
مخلوط کردن لویی (گل جگن) برای آن بود که، ملات پس از به مصرف رسیدن، هنگام گرفتن جمع نشود و نترکد.
در مناطق مختلف بعضی از مواد که نقش تقویت کننده را ایفا می کنند با توجه به دسترسی آن، به آن ملات اضافه و بعضی از مواد کمیاب از آن حذف می شده است.
در ملات ساروج مسجد جامع ورامین از وجود شیره انگور و تخم پرندگان استفاده شده است و با توجه به این که در قرن هشتم ، ورامین دارای باغ های انگور فراوان بوده ، این محصول به راحتی دراختیار معماری قرار گرفته است.
همچنین تهیه هزاران تخم پرنده از پرندگان مهاجری که در اطراف کویر سیاه کوه و مسیر رودخانه شور نجف آباد و دیر کویر تا قصر بهرام وجود داشته اند، کار مشکلی نبوده است.
مسجد جامع ورامین از نمونه های کامل مسجد چهار ایوانی است که ساخت آن در زمان سلطان محمد اولجایتو ( خدابنده ) آغاز ، و در دوره فرزندش ابوسعید بهادرخان تکمیل شده و تاریخ 722 و 726 هجری قمری در شبستان و گنبد اصلی دیده می شود.
این بنا در سال 815 هـ . ق در عهد شاهرخ تیموری مرمت شد.
عرض دهانه ایوان شرقی دو برابر دهانه بقیه طاق نماها و برابر دهانه ایوان ورودی است. از سوی دیگر عرض و ارتفاع آن به سختی ، دو سوم عرض و ارتفاع ایوان جنوبی می شود. به این ترتیب ایوان جنوبی ایوانی مقصوره ( سرای حصاردار ، جای ایستادن امام و خلیفه در مسجد ) است که با سادگی و عظمت بر تمامی صحن تسلط می یابد. تسلط گنبد با قدرت و تناسب زیبا ، بر تمامی ساختمان و ارتباط با ایوان جلوی آن ، از ویژگی های این مسجد است.
سر در خارجی این مسجد بسیار جالب است و روی دیوارهای جانبی سر در با طرح های اسلیمی و گره چینی و رنگ های آبی فیروزه ای و لاجوردی کاشی کاری شده و از طراحی استادانه و پرکار برخوردار است. این سر در از نظر طرح و اجرا شبیه سر درهای مسجد جامع نطنز و مسجد جامع مظفری کرمان است. این مسجد دارای دو مناره است که روی پایه های طرفین استوار شده است.
این بنا به شماره 176 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
ورامین با 300 هزار نفر جمعیت در 35 کیلومتری جنوب شرق تهران واقع شده است.
ورامین بیش از 400 اثر تاریخی دارد که بیش از یکصد اثر در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
تهرام/7254//1348
انتهای پیام مادام دیولافوا جهانگرد و ایرانگرد مشهور فرانسوی که بسیاری از شهرها و مناطق مختلف ایران را از نزدیک بازدید کرده و در سفرنامه ای نتایج مشاهدات خود را منتشر کرده است، در زمان ناصرالدین شاه به منطقه ری سفر کرد و در سفرنامه خود از مسجد جامع شهرستان ورامین به عنوان یکی از بناهای تاریخی و بی نظیر یاد می کند.
مدخل مسجد دروازه ای ورودی است که تشکیل ایوان را می دهد که سرتاسر ضلع شمالی مسجد می باشد و صحن مسجد حیاطی مستطیل شکل است وسط آن حوضی است که شبیه حوض های وسط قلعه های مسکونی و رباط ها است.
ایوان شبستان بلند و زیبای مسجد جامع دارای کتیبه هایی ارزشمند است، کتیبه های سوره جمعه در متن و در حاشیه کتیبه های کوفی آن از نمونه های خوب گچ بری این عصر است، انواع طرح های اسلیمی و خط های عربی، کوفی و فارسی را داراست.
مادام دیولافوا در سفر نامه خود از گنبد مینایی مسجد جامع یاد کرده و می نویسد که این مسجد دارای چند کتیبه جالب است اولین کتیبه در سردر صحن مسجد قرار دارد.
کتیبه کاشیکاری شده سردر حرم یا شبستان اصلی مسجد با آیه یا ایها الذین امنو اذا نودی للصلاه من یوم الجمعه و کتیبه بالای محراب دور تا دورحرم یسبح لله ما فی السموات و ما فی الارض... نگاشته شده است.
در قسمت سردر اصل مسجد، در زیر قوس اصلی سردر مسجد، همچنین دو ستون تزیینی که از دو طرف قوس تا بالا و راس آن ادامه پیدا کرده و درسر در حرم نیز زیر قوس نیم گنبد کاشیکاری از پایه قوس تا راس آن از دو طرف به طور کامل و همانند سردر اصلی مسجد وجود دارد.
بالای محراب، تا گوشواره ها هیچ کاشیکاری وجود ندارد.
شگرف ترین گچبری های این مسجد در بالا و اطراف محراب آن وجود دارد که با نقش های اسلیمی گل و بوته به شکل برجسته و کاملا زیبایی ایجاد شده اند. پیچیدگی این طرح ها به قدری است که انسان به راحتی نمی تواند باور کند که قدرت دست یک هنرمند، خالق آن بوده است.
در زمان حاضر به دور ساختمان دیواری کشیده شده که نقش حفاظ را به عهده دارد البته در گذشته این حصار وجود نداشته است. پس از گذشتن از این در، دو راه برای ورود به صحن مسجد وجود دارد.
سر در اصلی مسجد در ایوان شمالی مسجد که طی دهلیزی به صحن می رسد واقع شده است.
صحن مربع شکل مسجد مانند یک فضای تقسیم عمل می کند به طوری که فردی که وارد صحن می شود پس از وضو ساختن در حوض وسط صحن می تواند محل نشستن خود را در هر یک از چهار ایوان انتخاب کند.
محور طولی مسجد جامع ورامین منطبق بر عکس مسیر خیابانی به همین نام است که به میدان قدیمی شهر منتهی می شود.
در کنار این میدان که همگان قدمت آن را تصدیق می کنند برج علاءالدوله با قدمت 800 ساله خودنمایی می کند.
ایوان های شرقی و غربی دارای پنجره هایی هستند و با توجه به جغرافیای ورامین و بادهایی که در این ناحیه از شرق به غرب و یا عکس آن می وزند هوا به راحتی از بیرون توسط پنجره ها به داخل هدایت شده و پس از تماس با کف ایوان که فرشی از آجر است و در سایه خنک ایوان قرار گرفته، گرمای خود به کف داده و خنک می شود و در فضای مسجد شروع به گردش می کند.
این عمل از داخل صحن مربع شکل مسجد نیز تکرار می شود و تمامی ایوان ها دارای هوای خنک و تازه هستند.
به طور کلی به این دلیل که مساجد جامع تنها در روز مورد استفاده بوده اند، آن هم در روشن ترین زمان روز، بیشترین استفاده از نور طبیعی در آنها به کار رفته و در ایوان های شرقی و غربی پنجره هایی وجود دارد.11 پنجره در ایوان غربی و 10 پنجره در ایوان شرقی مسجد تعبیه شده است.
از جمله مصالح به کار رفته در ساختمان مسجد جامع ورامین، آجر و ملات و ساروج است.
آجر از مصالح با ارزش دوره مغول و تیموری است، این نوع آجرها از گل رس معمولی تهیه می شده اند و نکته حایز اهمیت استفاده از مصالح محلی در این دوره و در مسجد جامع ورامین است که ابعاد آنها 22×22×5/5 است.
ساروج ملاتی است کندگیر و تشکیل شده از 10 پیمانه گرد آهک شکفته به علاوه هفت پیمانه خاکستر الکی ، یک پیمانه خاک رس ،یک پیمانه ماسه بادی ، سه تا پنج کیلوگرم گل لجن ( لویی) و آب می باشد .
مخلوط کردن لویی (گل جگن) برای آن بود که، ملات پس از به مصرف رسیدن، هنگام گرفتن جمع نشود و نترکد.
در مناطق مختلف بعضی از مواد که نقش تقویت کننده را ایفا می کنند با توجه به دسترسی آن، به آن ملات اضافه و بعضی از مواد کمیاب از آن حذف می شده است.
در ملات ساروج مسجد جامع ورامین از وجود شیره انگور و تخم پرندگان استفاده شده است و با توجه به این که در قرن هشتم ، ورامین دارای باغ های انگور فراوان بوده ، این محصول به راحتی دراختیار معماری قرار گرفته است.
همچنین تهیه هزاران تخم پرنده از پرندگان مهاجری که در اطراف کویر سیاه کوه و مسیر رودخانه شور نجف آباد و دیر کویر تا قصر بهرام وجود داشته اند، کار مشکلی نبوده است.
مسجد جامع ورامین از نمونه های کامل مسجد چهار ایوانی است که ساخت آن در زمان سلطان محمد اولجایتو ( خدابنده ) آغاز ، و در دوره فرزندش ابوسعید بهادرخان تکمیل شده و تاریخ 722 و 726 هجری قمری در شبستان و گنبد اصلی دیده می شود.
این بنا در سال 815 هـ . ق در عهد شاهرخ تیموری مرمت شد.
عرض دهانه ایوان شرقی دو برابر دهانه بقیه طاق نماها و برابر دهانه ایوان ورودی است. از سوی دیگر عرض و ارتفاع آن به سختی ، دو سوم عرض و ارتفاع ایوان جنوبی می شود. به این ترتیب ایوان جنوبی ایوانی مقصوره ( سرای حصاردار ، جای ایستادن امام و خلیفه در مسجد ) است که با سادگی و عظمت بر تمامی صحن تسلط می یابد. تسلط گنبد با قدرت و تناسب زیبا ، بر تمامی ساختمان و ارتباط با ایوان جلوی آن ، از ویژگی های این مسجد است.
سر در خارجی این مسجد بسیار جالب است و روی دیوارهای جانبی سر در با طرح های اسلیمی و گره چینی و رنگ های آبی فیروزه ای و لاجوردی کاشی کاری شده و از طراحی استادانه و پرکار برخوردار است. این سر در از نظر طرح و اجرا شبیه سر درهای مسجد جامع نطنز و مسجد جامع مظفری کرمان است. این مسجد دارای دو مناره است که روی پایه های طرفین استوار شده است.
این بنا به شماره 176 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
ورامین با 300 هزار نفر جمعیت در 35 کیلومتری جنوب شرق تهران واقع شده است.
ورامین بیش از 400 اثر تاریخی دارد که بیش از یکصد اثر در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
تهرام/7254//1348
کپی شد
