خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها، رسول رستمی*: از زمان ورود مهمان ناخوانده به کشور و درگیر کردن تمامی پهنه سرزمینی ایران روزانه نقشه جغرافیایی گسترش کرونا ویروس به تفکیک استان‌ها در رسانه‌های رسمی و مجازی منتشر می‌شود. سرعت انتقال و قابلیت مخفی بودن، دو مشخصه اهریمنی ویروس کووید ۱۹ است که مرز بیش از ۱۶۰ کشور را تا کنون درنوردیده و تبدیل به یک بحران جهانی شده است.
هر چند تراکم جمعیت و جابجایی جمعیت انسانی مهم‌ترین عامل گسترش این ویروس محسوب می‌شود و بهترین راه برای کنترل آن در واقع قطع زنجیره انتقال است، موضوعی که بر اساس نقشه‌های انتشار آن در استان‌ها یک امر اثبات شده است؛ انتشار آن در کشور و از شهر قم به تهران و استان‌های پرتراکم مجاور نیز از این الگو پیروی می‌کند، اما در میان مدت و بلندمدت برای مدیریت این بحران مؤلفه‌های دیگری تأثیر خود را نمایان می‌کنند.
در این یادداشت قصد داریم به نقاط قوت استان بوشهر در مواجهه با کرونا ویروس بر اساس شاخص‌های توسعه انسانی، شاخص‌های کلان اقتصادی از جمله نرخ بیکاری و اشتغال ناقص، ضریب جینی، شاخص رفاه اجتماعی و سرمایه اجتماعی بپردازیم و نقش مردم استان بوشهر را در مبارزه با این بحران تبیین کنیم.
استان بوشهر هر چند از نظر جغرافیایی از مرکز کانون انتشار دور بوده، اما وجود چهار فرودگاه عملیاتی، بیش از ۱۳ بندر رسمی، مجاورت با استان‌های متراکم در شمال و غرب و دارا بودن مراکز بزرگ، متراکم کارگری و بازارهای بزرگ تجاری از جمله استان‌های با قابلیت بالا برای گسترش کرونا ویروس محسوب می‌شود. با برشمردن شاخص‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی و امنیتی این استان بیشتر می‌توان قرارگیری این واحد تقسیمات کشوری را در تعداد مبتلایان درگیر کرونا ویروس را تبیین کرد.
شاخص توسعه انسانی یا HDI شاخصی مرکب از طول عمر(امید به زندگی در بدو تولد)، آگاهی (میزان باسوادی) و درآمد سرانه است. در این شاخص مردم استان بوشهر در رتبه سوم و بعد از استان تهران و سمنان قرار دارند (محمدجواد صالحی، ص ۳۲، ۱۳۹۷).
بر اساس آخرین آمار منتشره در خصوص نرخ بیکاری استان‌ها، استان بوشهر در پاییز سال ۱۳۹۸ دارای نرخ بیکاری تک رقمی است و نکته مهم‌تر پایین بودن نرخ اشتغال ناقص به نسبت شاخص ملی است (گزارش مرکز آمار ایران) که این شاخص در شرایط بحرانی کرونا تأثیر بیشتری بر میزان آسیب پذیری جامعه و نیروی کار دارد.
رفاه اجتماعی بیانگر قدرت خرید و توانایی در کسب تسهیلات و امکانات زندگی است. در این زمینه احساس سلامت، امنیت، آرامش و اطمینان بیشتر افراد جامعه از ویژگی‌های رفاه اجتماعی است.
برای محاسبه میزان رفاه اجتماعی از ترکیب متغیر تولید سرانه ناخالص داخلی و ضریب جینی برای محاسبه رفاه اجتماعی استفاده می‌شود. بر اساس آخرین آمار و پژوهش‌های صورت گرفته در کشور استان بوشهر بعد از استان کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان در رتبه سوم رفاه اجتماعی قرار دارد و استان تهران در رتبه بعدی قرار دارد (الهام رفاهی و همکاران، ص ۳۶ ،۱۳۹۷).
سرمایه اجتماعی تأثیر اقتصادی مؤلفه‌های فرهنگی یک سیستم اقتصادی است، بنابراین با سرمایه اقتصادی، فیزیکی و انسانی یک جامعه در ارتباط است.
سه شاخص کلان میزان مشارکت، اعتماد و انسجام اجتماعی و زیرشاخص‌های آنها که بیش از ۱۵ مؤلفه (شامل جرایم امنیتی و غیرامنیتی و آسیب‌های اجتماعی) را در بر می‌گیرد سرمایه اجتماعی را شکل می‌دهد. براساس آخرین مطالعات صورت گرفته در کشور استان بوشهر پس از استان‌های زنجان، کهگیلویه و بویراحمد، یزد و خراسان رضوی پنجمین استان از لحاظ دارا بودن سرمایه اجتماعی در کشور است (مصاحبه محمد منصور، مدیریت، ص ۶۰، ۱۳۹۷).
اینکه علمای دینی در استان همان رسالت مستمر تاریخی خود را انجام می‌دهند و مانند برپایی اولین‌های نظام آموزشی در کشور (مدرسه سعادت) اولین استانی بود که نماز جمعه‌ها و جماعات را تعطیل اعلام کردند، اینکه بازاریان و اصناف استان از شمال تا جنوب، از دیلم و گناوه تا دشتستان، بوشهر و دلوار و جنوب استان در پررونق‌ترین ایام سال خودجوش بازارها را تعطیل کردند، اینکه تجار و بازرگانان پویش نفس راه انداختند و با جمع آوری کمک‌های نقدی و غیرنقد مایه دلگرمی ایثارگران عرضه سلامت شدند، اینکه ظرف ۲ هفته صنعتگران و دانشگاهیان استان حدود ۱۰ شرکت صنعتی و دانش بنیان و ده‌ها کارگاه مردمی کار تولید ماسک و مواد ضدعفونی کننده مورد نیاز مردم را تولید می‌کنند، تمامی هتلداران و مراکز اقامتی و توریستی اقدام به تعطیلی کار کسب خود کرده‌اند و فعالان اجتماعی و جامعه مدنی و رسانه‌های استان زمینه مدیریت را در این شرایط سخت برای مسئولان و خدمتگزاران دولتی فراهم کردند، دارای ریشه‌های تاریخی و زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی است.
البته مدیریت بحران کرونا بدون قطع زنجیره گسترش و یک حرکت منسجم ملی میسر نیست. وحدت و انسجام و ایجاد همدلی در شرایط سخت بحرانی از خصوصیات ملی ما ایرانی‌ها است که بارها در کوران حوادث خود را نشان داده است. ملتی که بیش از ۲۳۰ بار مورد هجوم خارجی قرار گرفته است و جز ۱۰ کشور بلاخیز جهان قرار دارد، همواره مقاوم بحران‌ها را گذرانده است.
*مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری بوشهر
