جزئیات ماجرای تک‌زبانه بودن برجام و غیبت ولایتی!

به گزارش جماران؛ علی اکبر ولایتی در حالی اکنون از مصائب برجام سخن می گوید و به مجلس نهم بابت تصویب آن می تازد که هنگام بررسی برجام در کمیسیون ویژه مجلس، بر خلاف برنامه از حضور در این کمیسیون خودداری کرده است.

با این حال او اکنون، سه سال بعد از تصویب و اجرایی شدن برجام می گوید: «آیا مجلس باید چنین چیزی که این میزان مهم است را در عرض 20 دقیقه تصویب کند؟ مشخص است که مجلس نیز کار خود را به خوبی انجام نداده است. برخی می گویند که در کمیسیون های مجلس به اندازه کافی بررسی شده بود، اگر درست بررسی شده بود که ما این مصائب را امروز نداشتیم!»

7 کشور و 6 زبان!

هفت کشور با شش زبان متفاوت، طرفین معاهده برجام هستند ولی این معاهده تنها به زبان انگلیسی تدوین و ارائه شده است. کارشناسان حقوق و روابط بین الملل معتقدند نبود نسخه فارسی برجام یک نقص حقوقی نیست، ولی با این حال علی اکبر ولایتی عضو هیأت نظارت بر اجرای برجام، عدم ارائه برجام به زبان فارسی را نقصی می داند که حتی قرارداد ترکمانچای هم از آن بری بوده است.

معاهدات تک زبانی و چند زبانی

کنوانسیون 1969 وین که درباره حقوق معاهدات است در ماده 33 به زبان معاهدات اشاره کرده و نوشته: وقتی که اعتبار معاهده ای به دو یا چند زبان تصدیق شده باشد، متن آن در هر یک از زبان ها به نحو یکسان معتبر خواهد بود مگر آنکه معاهده مقرّر نماید، یا طرفهای معاهده توافق کنند که در صورت اختلاف، متن معیّنی ملاک خواهد بود.

همچنین در بند دوم این ماده آمده است: متن معاهده به زبانی غیر از زبانهایی که اعتبار معاهده به آنها تصدیق شده است تنها در صورتی معتبر محسوب خواهد شد که معاهده آن را پیش بینی کرده باشد، یا طرفهای متعاهد آنگونه که توافق کرده باشند.

توافق برای زبان معاهده

هیبت الله نژندی منش استاد حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی در این باره می گوید: کنوانسیون وین 1969 راجع به حقوق معاهدات هیچ مقرره ای در این خصوص ندارد که معاهده به چه زبانی نگاشته شود. زبان نماد حاکمیت کشورهاست. از نظر حقوقی حاکمیت ها با هم برابر هستند. بر این اساس، طرفهای یک معاهده که دارای زبان های مختلفی می باشند، این حق را دارند که متن معاهده به زبان شان نوشته شود. برای نمونه اگر جمهوری اسلامی ایران، عراق و روسیه موافقت نامه ای را تنظیم نمایند، اصولا معاهده می تواند به زبانهای فارسی، عربی و روسی باشد.

او معتقد است: با این حال، بنا بر ملاحظات عملی، کشورها بنا بر رضایت در خصوص زبان یا زبان های معاهده توافق می نمایند. معمولا به یکی از شیوه های زیر توافق می شود: الف: معاهده به زبان هر یک از طرف های معاهده نگاشته می شود و همه زبان ها برای تفسیر دارای اعتبار برابر هستند. ب: معاهده به همه زبان ها هست، اما متن نگارش یافته به یک یا چند زبان توافق شده برای تفسیر معتبر است .ج: این امکان وجود دارد که معاهده به زبانی غیر از زبان طرفها نگاشته شود و همان متن هم مبنای تفسیر باشد. د: یک معاهده ممکن است به زبان های رسمی ملل متحد باشد و متن آن به همه زبان های مزبور دارای اعتبار برابر باشد.

نژندی منش همچنین می گوید: از حیث تفسیر، اصولا متنی که از نظر طرفها معتبر است، مبنای تفسیر قرار می گیرد. در مورد برجام باید گفت که در خصوص زبان سکوت شده است. با این حال، متن به زبان انگلیسی تدوین شده است. بر این اساس آن چه که مبنای تفسیر می باشد، متن انگلیسی است. 

او تأکید می کند: هر چند از نظر حقوقی این یک نقص نیست، اما بدیهی است که فهم و درک عبارات مساله دیگری است. طبیعی است که وقتی متن به زبان انگلیسی باشد، طرفی که بیشترین تسلط را نسبت به آن زبان دارد، می تواند بهره مندی بیشتری داشته باشد. تفسیر عبارت است از درک قصد واقعی تدوین کنندگان یک سند و یا موضوع و هدف آن. این مهم از طریق درک معنای عادی واژگان در پرتو موضوع و هدف و در سیاق عبارات و با حسن نیت انجام می شود. بنابراین، شناخت زبان نقش تعیین کننده ای دارد. 

برجام در مقام قطعنامه سازمان ملل متحد

یوسف مولایی استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران درباره علت عدم تدوین نسخه فارسی برجام می گوید: معاهدات بین الملی بر اساس همه زبان ها تنظیم و ارائه نمی شوند و الزامی ندارد که اگر یک معاهده چندجانبه باشد، به زبان همه طرف ها تنظیم شود. گاهی ذکر می شود یک معاهده چندجانبه باید به زبان های رسمی سازمان ملل تنظیم شود که آن هم پنج زبان و مشخص است. 

مولایی تأکید دارد که برجام به صورت قطعنامه 2231 هم از جانب شورای امنیت صادر شده است و تا به حال دیده نشده که قطعنامه ها حتما به زبان کشورهای مختلف باشد.

این استاد روابط بین الملل معتقد است: مسلم است که ما ترجیح می دهیم برجام به زبان فارسی هم باشد، چرا که نسخه فارسی می تواند در مقام اختلاف و در تفسیر به کمک ما بیاید. ولی برجام به عنوان قطعنامه صادر شده است و طبق مقررات سازمان ملل متحد نیز عمل می کند. جدای این باید در نظر گرفت که این معاهده در چه شرایطی به دست آمد؛ در شرایطی که کار با سرعت زیادی پیش می رفت و طرف های مختلفی هم درگیر آن بودند و این امکان و فرصت که برای تنظیم زبان فارسی آن زمان صرف شود، نبود. 

چرا ولایتی در کمیسیون ویژه برجام حاضر نشد؟

جدای از این برجام پیش از اجرایی شدن زیر ذره بین نمایندگان مجلس قرار گرفت تا با رأی آنان به تأیید نهایی برسد. برای این کار مجلس نهم کمیسیون ویژه برجام را تشکیل داد و به بررسی همه ابعاد این معاهده پرداخت. نمایندگان برای بررسی هرچه دقیق تر برجام، از کارشناسان مختلفی از جمله از اعضای تیم مذاکره کننده پیش از ظریف و همچنین همکاران ظریف در این کمیسیون دعوت کردند. طبق آنچه در اخبار آمده ولایتی نیز به این کمیسیون دعوت شده بود. 

نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون ویژه بررسی برجام 24 شهریور سال 94 گفته بود :‌ آقای ولایتی طبق برنامه قرار بود در بخش اول جلسه نوبت صبح فردای کمیسیون برجام حضور پیدا کنند اما به کمیسیون اعلام شد که ایشان تشریف نمی آورند.

عباسعلی منصوری آرانی نماینده مجلس نهم و عضو کمیسیون ویژه برجام هم در این باره می گوید به خاطر ندارد که ولایتی به این کمیسیون آمده باشد. او همچنین می گوید به خاطر ندارد که در ایام بررسی برجام در مجلس، علی اکبر ولایتی نکته ای را درباره زبان و یا دیگر ابعاد این معاهده به نمایندگان مجلس متذکر شده باشد. 

اما حالا ولایتی سه سال بعد از تصویب و اجرایی شدن برجام می گوید: آیا مجلس باید چنین چیزی که این میزان مهم است را در عرض 20 دقیقه تصویب کند؟ مشخص است که مجلس نیز کار خود را به خوبی انجام نداده است. برخی می گویند که در کمیسیون های مجلس به اندازه کافی بررسی شده بود، اگر درست بررسی شده بود که ما این مصائب را امروز نداشتیم!