به گزارش ایرنا برج مقبره سه گنبد در جنوب شرقی ارومیه و در زمره 20 برج مقبره فاخر و تاریخی کشور قرار دارد و همه ساله تعداد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی از این بنای تاریخی که نیازمند ساماندهی و رسیدگی است، دیدن می کنند.
برخی از مورخان معتقدند که این بنا به عنوان یکی از آتشکده های این منطقه در دوران ساسانیان احداث شده اما تاکنون سندی معتبری بر این ادعا یافت نشده و کتیبه موجود در مدخل بنا که به خط کوفی کتابت شده است، تاریخ احداث بنا را قرن 6 هجری قمری معرفی می کند.
در کتاب های بنیاد ایران شناسی کشور برای اثبات تاریخ احداث این بنا مهمتر از همه پلان سه گنبد و فونداسیون آن مطرح شده که تشابهی با آتشکده‌های دوره ساسانی نداشته و معماری آن را به مقبره های دوره سلجوقیان در ایران مشابه دانسته اند.
طبق کتیبه های موجود در داخل بنا، این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام شیث قاطه المظفری ساخته شده و از نظر معماری با مقبره‌های قرن ششم هجری قمری به خصوص مراغه و سایر مقبره‌های دوره سلجوقی شباهت فراوانی دارد.
براساس مستندات موجود بنای سه گنبد در ابتدای ساخت در یک کیلومتری حصار دفاعی ارومیه و در نزدیکی دوازه بازارباش، یکی از دروازه های قدیمی شهر قرار داشت که در گذر زمان و با گسترش شهرنشینی هم اکنون در بافت میانی و نسبتا قدیمی ارومیه واقع شده است.
سه گنبد تا قبل از سال 1332 مهجور مانده بود و توجهی به آن نمی شد تا اینکه در این سال در ردیف آثار ملی کشور به ثبت رسید و به تدریج مرمت و از حریم آن صیانت شد.
وجه تسمیه این بنا موضوعی است که ذهن هر مخاطب و بازدید کننده ای را به خود مشغول می کند زیرا در بالای دخمه و اطاق مقبره گنبد سوم نمایان نیست و بازدید کنندگان همواره به دنبال گنبد سوم در این مقبره می گردند.
2 طاق مجزا از یکدیگر در داخل این برج ساخته شده و در روی گنبد اصلی، گنبد کوچکتری بنا شده و از این رو این اثر تاریخی به سه گنبد شهرت یافته است.
بعضی ها نیز در وجه تسمیه آن به سه گنبد گفته‌اند که 2 بنای دیگر در مجاورت روستای چهریق در نزدیکی سلماس وجود داشته است که مجموع این سه بنا را سه گنبد می خوانده‌اند.
امروزه بعد از گذشته هشت قرن این بنا پابرجاست و گردشگرانی که برای بازدید از این بنا وارد محوطه سه گنبد در خیابان استاد برزگر ارومیه می شوند با ساختمانی 2 طبقه در محوطه ای بیش از 700 مترمربع و با 2 گنبد در ابتدا مواجه می شوند که با سنگ کتیبه هایی باستانی در محوطه جلوه ای تاریخی و باستانی به خود گرفته است.
در بدو ورود به این اثر تاریخی، بنایی استوانه ای و مدور با قطر پنج و ارتفاع 13 متر با یک ساختمان 2 طبقه در پیش روی بازدید کنندگان خودنمایی می کند که در چهار سمت آن دریچه‌هایی وجود دارد.
طبقه اول آن سردابه خوانده می‌شود که دارای پوششی قوس‌دار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا می‌شود؛ درب کوچک طبقه اول 170 سانتی متر ارتفاع دارد.
طبقه دوم که اتاق مقبره خوانده می‌شود، دارای دری به ارتفاع 250 سانتی متر است و به عبارت دیگر بنای استوانه‌ای شکل مدور دارای دخمه‌ای است که قسمت فوقانی آن را به وسیله آجر تبدیل به بنایی شامل اتاق مقبره کرده‌اند و مدخل آن در یک قالب معماری پر نقش و نگار محاط و در بدنه استوانه‌ای برج تعبیه شده است.
برای ورود به طبقه دوم یا همان اتاق مقبره ، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی پله هایی فلزی موقتی تعبیه کرده است زیرا اجازه افزودن هیچ جزئی به بناهای تاریخی وجود ندارد.
سقف اصلی گنبد و دیوارهای بخشی که در اتاق مقبره واقع است کاملا سالم و پابرجا است و طبقه دوم بنا مانند سایر مقابر دوره سلجوقی روی سردابه احداث شده است.
تزئینات سر در ورودی مقبره نیز در نوع خود کم نظیر است و به صورت قطعه های سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه به خط کوفی تزئین شده است.
مصالح قسمت‌های تحتانی بنا تا ارتفاع حدود 3.6 متر از سنگ‌های تراش خاکستری رنگ ساخته شده و از این قسمت به بالا تمام مصالح بنا از آجرهای چهار گوش بوده به نوعی بر زیبایی ظاهری بنا افزوده است.
در سالها 1348 و 1351 شمسی حفاری ها و بررسی هایی در این مکان تاریخی انجام شد که با کشف قبوری در آنجا برج مقبره بودن آن را مستند کرد.
یک گردشگر بازدیدکننده از سه گنبد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: این اثر جذاب به لحاظ تاریخی ارزش بسیار زیادی دارد ولی اقدام خاصی برای ساماندهی و چشم نواز کردن آن انجام نشده است.
سیامک میاندوآبچی اضافه کرد: در ابتدا به خاطر قرار داشتن موزه سنگ ارومیه در این محل، تصمیم گرفتیم از سه گنبد بازدید کنیم ولی هنگام ورود به محوطه، به جز چند سنگ از دوره های مختلف مورد جذاب دیگری ندیدیم.
وی اظهار کرد: این بنای قدیمی با قدمت صدها ساله می تواند در سایه سرمایه گذاری بیشتر و جذب سرمایه های بخش خصوصی، به بنایی جذاب و چشم نواز تبدیل شود؛ از این مکان به عنوان موزه و محلی برای جذب گردشگر با استفاده از نمادهای مختلف شهری و استانی استفاده کرد.
این گردشگر با اشاره به اینکه در برخی از شهرستان های دیگر منطقه آذربایجان، اقدامات خوبی برای جذاب تر کردن مکان های گردشگری انجام شده است، گفت: باید از تجربه های داخلی و خارجی برای بهبود وضعیت مکان های گردشگری و میراث فرهنگی این استان نیز استفاده شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی، و گردشگری آذربایجان غربی درباره بنای سه گنبد گفت: تملک قطعات باقیمانده در اطراف این بنا با هدف قرار گرفتن بنای سه گنبد در کنار خیابان اصلی از مهمترین برنامه های در حال پیگیری است.
محمد فتحی بیان کرد: بر اساس رای کمسیون ماده پنج، شهرداری ارومیه عملیات تملک این بناها را تقبل کرده اما این اقدام اساسی برای آزادسازی اطراف این اثر تاریخی نیمه تمام مانده است.
فتحی با اشاره به رطوبت موجود در محوطه نیز گفت: این موضوع از مسائل و مشکلات سه گنبد است ولی خود بنا زیاد درگیر رطوبت مخرب نیست.
وی با بیان اینکه حفاظت از سه گنبد به مانند سایر بناهای تاریخی نیازمند مرمت دائمی و مستمر است، اظهار کرد: تا سومین روز نوروز سال جاری، 408 نفر از ازاین بنای تاریخی بازدید کرده اند.
آذربایجان غربی دارای بیش از 1500 اثر تاریخی، محوطه و تپه باستانی است که سالانه افزون بر 2 میلیون نفر از این بناها بازدید می کنند.
در کشور افزون بر 20 برج تاریخی با کاربری های متنوع به ثبت رسیده و این استان با دارای بودن 2 برج مشهور سه گنبد یا اوچ گونبز و برج شمس تبریزی خوی از این بناهای تاریخی بی نصیب نمانده و نام 2 شهر ارومیه و خوی را در میان شهرهای تاریخی ایران از منظر برج های تاریخی به ثبت رسانده است.
7125/3072 ** گزارش از: طاهره نوید آرین ** انتشار دهنده: علیرضا فولادی
انتهای پیام برخی از مورخان معتقدند که این بنا به عنوان یکی از آتشکده های این منطقه در دوران ساسانیان احداث شده اما تاکنون سندی معتبری بر این ادعا یافت نشده و کتیبه موجود در مدخل بنا که به خط کوفی کتابت شده است، تاریخ احداث بنا را قرن 6 هجری قمری معرفی می کند.
در کتاب های بنیاد ایران شناسی کشور برای اثبات تاریخ احداث این بنا مهمتر از همه پلان سه گنبد و فونداسیون آن مطرح شده که تشابهی با آتشکده‌های دوره ساسانی نداشته و معماری آن را به مقبره های دوره سلجوقیان در ایران مشابه دانسته اند.
طبق کتیبه های موجود در داخل بنا، این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام شیث قاطه المظفری ساخته شده و از نظر معماری با مقبره‌های قرن ششم هجری قمری به خصوص مراغه و سایر مقبره‌های دوره سلجوقی شباهت فراوانی دارد.
براساس مستندات موجود بنای سه گنبد در ابتدای ساخت در یک کیلومتری حصار دفاعی ارومیه و در نزدیکی دوازه بازارباش، یکی از دروازه های قدیمی شهر قرار داشت که در گذر زمان و با گسترش شهرنشینی هم اکنون در بافت میانی و نسبتا قدیمی ارومیه واقع شده است.
سه گنبد تا قبل از سال 1332 مهجور مانده بود و توجهی به آن نمی شد تا اینکه در این سال در ردیف آثار ملی کشور به ثبت رسید و به تدریج مرمت و از حریم آن صیانت شد.
وجه تسمیه این بنا موضوعی است که ذهن هر مخاطب و بازدید کننده ای را به خود مشغول می کند زیرا در بالای دخمه و اطاق مقبره گنبد سوم نمایان نیست و بازدید کنندگان همواره به دنبال گنبد سوم در این مقبره می گردند.
2 طاق مجزا از یکدیگر در داخل این برج ساخته شده و در روی گنبد اصلی، گنبد کوچکتری بنا شده و از این رو این اثر تاریخی به سه گنبد شهرت یافته است.
بعضی ها نیز در وجه تسمیه آن به سه گنبد گفته‌اند که 2 بنای دیگر در مجاورت روستای چهریق در نزدیکی سلماس وجود داشته است که مجموع این سه بنا را سه گنبد می خوانده‌اند.
امروزه بعد از گذشته هشت قرن این بنا پابرجاست و گردشگرانی که برای بازدید از این بنا وارد محوطه سه گنبد در خیابان استاد برزگر ارومیه می شوند با ساختمانی 2 طبقه در محوطه ای بیش از 700 مترمربع و با 2 گنبد در ابتدا مواجه می شوند که با سنگ کتیبه هایی باستانی در محوطه جلوه ای تاریخی و باستانی به خود گرفته است.
در بدو ورود به این اثر تاریخی، بنایی استوانه ای و مدور با قطر پنج و ارتفاع 13 متر با یک ساختمان 2 طبقه در پیش روی بازدید کنندگان خودنمایی می کند که در چهار سمت آن دریچه‌هایی وجود دارد.
طبقه اول آن سردابه خوانده می‌شود که دارای پوششی قوس‌دار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا می‌شود؛ درب کوچک طبقه اول 170 سانتی متر ارتفاع دارد.
طبقه دوم که اتاق مقبره خوانده می‌شود، دارای دری به ارتفاع 250 سانتی متر است و به عبارت دیگر بنای استوانه‌ای شکل مدور دارای دخمه‌ای است که قسمت فوقانی آن را به وسیله آجر تبدیل به بنایی شامل اتاق مقبره کرده‌اند و مدخل آن در یک قالب معماری پر نقش و نگار محاط و در بدنه استوانه‌ای برج تعبیه شده است.
برای ورود به طبقه دوم یا همان اتاق مقبره ، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی پله هایی فلزی موقتی تعبیه کرده است زیرا اجازه افزودن هیچ جزئی به بناهای تاریخی وجود ندارد.
سقف اصلی گنبد و دیوارهای بخشی که در اتاق مقبره واقع است کاملا سالم و پابرجا است و طبقه دوم بنا مانند سایر مقابر دوره سلجوقی روی سردابه احداث شده است.
تزئینات سر در ورودی مقبره نیز در نوع خود کم نظیر است و به صورت قطعه های سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه به خط کوفی تزئین شده است.
مصالح قسمت‌های تحتانی بنا تا ارتفاع حدود 3.6 متر از سنگ‌های تراش خاکستری رنگ ساخته شده و از این قسمت به بالا تمام مصالح بنا از آجرهای چهار گوش بوده به نوعی بر زیبایی ظاهری بنا افزوده است.
در سالها 1348 و 1351 شمسی حفاری ها و بررسی هایی در این مکان تاریخی انجام شد که با کشف قبوری در آنجا برج مقبره بودن آن را مستند کرد.
یک گردشگر بازدیدکننده از سه گنبد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: این اثر جذاب به لحاظ تاریخی ارزش بسیار زیادی دارد ولی اقدام خاصی برای ساماندهی و چشم نواز کردن آن انجام نشده است.
سیامک میاندوآبچی اضافه کرد: در ابتدا به خاطر قرار داشتن موزه سنگ ارومیه در این محل، تصمیم گرفتیم از سه گنبد بازدید کنیم ولی هنگام ورود به محوطه، به جز چند سنگ از دوره های مختلف مورد جذاب دیگری ندیدیم.
وی اظهار کرد: این بنای قدیمی با قدمت صدها ساله می تواند در سایه سرمایه گذاری بیشتر و جذب سرمایه های بخش خصوصی، به بنایی جذاب و چشم نواز تبدیل شود؛ از این مکان به عنوان موزه و محلی برای جذب گردشگر با استفاده از نمادهای مختلف شهری و استانی استفاده کرد.
این گردشگر با اشاره به اینکه در برخی از شهرستان های دیگر منطقه آذربایجان، اقدامات خوبی برای جذاب تر کردن مکان های گردشگری انجام شده است، گفت: باید از تجربه های داخلی و خارجی برای بهبود وضعیت مکان های گردشگری و میراث فرهنگی این استان نیز استفاده شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی، و گردشگری آذربایجان غربی درباره بنای سه گنبد گفت: تملک قطعات باقیمانده در اطراف این بنا با هدف قرار گرفتن بنای سه گنبد در کنار خیابان اصلی از مهمترین برنامه های در حال پیگیری است.
محمد فتحی بیان کرد: بر اساس رای کمسیون ماده پنج، شهرداری ارومیه عملیات تملک این بناها را تقبل کرده اما این اقدام اساسی برای آزادسازی اطراف این اثر تاریخی نیمه تمام مانده است.
فتحی با اشاره به رطوبت موجود در محوطه نیز گفت: این موضوع از مسائل و مشکلات سه گنبد است ولی خود بنا زیاد درگیر رطوبت مخرب نیست.
وی با بیان اینکه حفاظت از سه گنبد به مانند سایر بناهای تاریخی نیازمند مرمت دائمی و مستمر است، اظهار کرد: تا سومین روز نوروز سال جاری، 408 نفر از ازاین بنای تاریخی بازدید کرده اند.
آذربایجان غربی دارای بیش از 1500 اثر تاریخی، محوطه و تپه باستانی است که سالانه افزون بر 2 میلیون نفر از این بناها بازدید می کنند.
در کشور افزون بر 20 برج تاریخی با کاربری های متنوع به ثبت رسیده و این استان با دارای بودن 2 برج مشهور سه گنبد یا اوچ گونبز و برج شمس تبریزی خوی از این بناهای تاریخی بی نصیب نمانده و نام 2 شهر ارومیه و خوی را در میان شهرهای تاریخی ایران از منظر برج های تاریخی به ثبت رسانده است.
7125/3072 ** گزارش از: طاهره نوید آرین ** انتشار دهنده: علیرضا فولادی
کپی شد
