تغییر فصل در مهاباد همواره با زیبایی‌های همراه است اما زیبایی پاییز متفاوت‌تر از دیگر فصول بوده و شاهکار خلقت هرچه در توان دارد برای دلنشینی و زیبا جلوه دادن این فصل به کار گرفته است؛ با شروع سرمای پاییزی برگ درختان تغییر رنگ داده و در بسیاری از مناطق به ویژه مناطق جنگلی رنگ برگ درختان از سبز پرنگ به ارغوانی، سرخ آجری و زرد طلایی تغییر پیدا کرده است.
این تنوع رنگ و آراستگی طبیعت به گونه‌ای دلنشین است که هر مسافر و رهگذری را ناچار به توقف و تماشای این شاهکار خلقت وادار می‌کند و چه اهل هنر و زیبایی و باشی یا نباشی ناخودآگاه محو تماشای این تابلوی هزار رنگ می‌شوی و هرچه بیشتر به تماشای کوه و دشت بپردازی، نه چشم از دیدن سیر می‌شود و نه هیچ صحنه و چشم‌انداز تکراری خواهد بود.
وجود بیش از ۱۹۷ هزار هکتار مراتع روستایی و ییلاقی و یکهزار هکتار جنگل و ذخیره‌گاه جنگلی در مهاباد، این شهرستان را به یکی از غنی‌ترین مناطق جنوبی آذربایجان‌غربی به لحاظ دارا بودن گونه‌های گیاهی و جنگلی تبدیل کرده است.
برداشت میوه‌های پاییزی در مهاباد به زیبایی‌های این فصل افزوده است و بسیاری از باغداران با شروع فصل پاییز چیدن میوه‌ها را شروع می‌کنند و میوه‌های پاییزی از جمله انگور سیاه، سیب، گلابی و گردو تازه برداشت شده وارد بازار می‌شود که رونق و زیبایی خاصی به بازارهای میوه و تربار این منطقه می‌بخشد.
بخش عمده‌ای از باغات مهاباد به سیب اختصاص یافته است؛ در این شهرستان هشت هزار هکتار باغ سیب وجود دارد که ۶ هزار و ۴۰۰ هکتار آن بارور بوده و امسال به طور میانگین ۱۹ تُن محصول از هر هکتار آن برداشت می‌شود و پیش‌بینی شده که بیش از ۱۲۲ هزار تُن سیب در مهاباد تولید شود.
علاوه بر میوه‌های باغات پاییز در جنگل‌های مهاباد فصل برداشت انواع گونه‌های جنگلی از جمله زالزالک، گلابی وحشی «هه‌رمی کروزی»، نسترن «شیلان»، سماق، بلوط «برو»، بادام و... بوده و در این فصل این میوه‌های پاییزی و کاملا طبیعی در بازارها و دکه‌های کنار جاده‌ها به فروش می‌رسد.
طبق باورهای محلی باید برداشت زالزالک پس از اولین بارش پاییزی صورت گیرد و خوردن این میوه که در چند رقم زرد، قرمز و آلبالویی «موره» وجود دارد، باعث ناراحتی و دلدرد می‌شود اما سایر گونه‌های جنگلی چنین محدودیتی ندارند و قبل و بعد از بارش‌های پاییزی قابل برداشت است.
برداشت گونه جنگلی که بیشتر در مناطق سخت‌گذر و کوهستانی قرار دارد، با همکاری و همکاری اهالی روستاها انجام می‌شود و دسته‌های چند نفری صبح زود برای برداشت محصول به دامن طبیعت می‌روند اما این محصولات ارگانیک به دلیل نبود بازاریابی مناسب توسط واسطه‌ها از اهالی روستا خریداری می‌شود و با قیمت چند برابر در مناطق شهری به فروش می‌رسد.
پاییز تنها طبیعت این منطقه را تغییر نداده است، بلکه زندگی اهالی روستاها نیز تحت تاثیر این فصل قرار می‌گیرد و بسیاری از دامداران برای تامین آذوقه زمستانی دام‌های خود، اقدام به دپوی علوفه‌ها در انبارهای بزرگ می‌کنند و برخی نیز در انبارهای روباز در حاشیه دامداری خود این کار را انجام می‌دهند.
ترمیم بام و دیوارهای کاهگلی خانه‌های روستایی با همکاری و همیاری همدیگر، تهیه رب گوجه‌فرنگی، لپه و رشته محلی توسط زنان روستایی، چیدن کدو تنبل و ذخیره آن برای زمستان، درست کردن جاروهای دستی از گونه‌های دست کاشت و کوهی «گسکه‌سپیلکه» و درست کردن آشیانه زمستانی برای مرغ‌ها و سایر ماکیان محلی از دیگر فعالیت‌های پاییزی اهالی روستاهای مهاباد است.
کشت پاییزی غلات از جمله گندم و جو نیز قبل از شروع بارش‌های پاییزی و حتی بعد از آن نیز در مزارع ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود امسال در مجموع ۴۹ هزار هکتار از اراضی آبی و دیم این شهرستان به کشت گندم اختصاص پیدا کند.
سبز شدن گندم در مزارع پس از بارش نخستین باران پاییزی، در میان مراتع زرد رنگ جلوه‌های زیبای دیگری به طبیعت این منطقه می‌بخشد و پس از این نخستین بارش‌ها، آب رودخانه‌ها و چشمه‌های فصلی دوباره جاری می‌شود و حیات طبیعت در حاشیه این رودخانه‌های با سبز شدن گیاهان کنار رودخانه‌ای و ورود پرندگان مهاجر به رودخانه‌ها و تالاب‌های تازه سیراب شده بسیار تماشایی است.
حضور کلنی‌های چند هزار قطعه‌ای پرندگان مهاجر شامل غازهای خاکستری، خوتکا، پلیکان و فلامینگو در تالاب بین‌المللی «کانی‌برازان» مهاباد با وسعتی افزون بر ۹۱۰ هکتار و تالاب قوپی‌باباعلی با مساحت ۵۰۰ هکتار بر زیبایی‌های پاییزی این شهرستان افزوده است.
وجود نخستین سایت پرنده‌نگری در حاشیه این تالاب و امکان رصد و تماشای پرندگان مهاجر و بومی تالاب، پتانسیل فراموش شده حوزه گردشگری این شهرستان به شمار می‌رود که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
مسافران و گردشگران هنگام سفر به مهاباد می‌توانند از غار سهولان در ۴۲ کیلومتری این شهر در مسیر جاده «برهان» (مهاباد – بوکان) نیز به عنوان یکی از مهمترین غارهای آبی طبیعی ایران که در تمام طول سال دمای آن ثابت است، دیدن کنند.
در کنار این سفر زیبا و به یادماندنی در مهاباد، علاقه‌مندان به خرید می‌توانند از بازارچه‌ها مهاباد نیز بازدید کنند؛ در این فصل که به استقبال سرمای آخر آذر و زمستان می‌رویم بازار تاناکورای مهاباد به پاتوقی برای تمام اقشار تبدیل می‌شود و در آن انواع پوشاک زمستانی کیف و کفش خارجی نو و مستعمل به فروش می‌رسد.
این بازار پرطرفدار با سه هکتار مساحت دارای ۹۲۵ باب مغازه است که در ایام تعطیل به دلیل تنوع محصول و اجناس خارجی و مارک‌دار به یکی از بهانه‌های حضور مسافران و گردشگران در مهاباد تبدیل شده است.
علاوه بر این جاذبه‌ها، این شهرستان دارای مناطق گردشگری دیگری از جمله مقبره فخریگاه، تالاب‌های قشلاق، داشخانه، گروس، سد انحرافی یوسفکند، موزه مردم شناسی واقع در حمام میرزا رسول، بازارهای سنتی، آثار تاریخی و قدیمی، مسجد جامع، زیارتگاه بداغ سلطان و ... است.
برگزاری آیین‌های خاص در فصل پاییز و مسابقات بومی محلی مانند دامه، «جورابین» و «هه‌لوکین» در کنار مهمان‌نوازی و دیگر آداب و رسوم مردم این دیار خود جاذبه‌های وصف ناشدنی است که تنها با حضور و دیدن از نزدیک می‌توان به عمق باورها و اعتقادهای ساکنان آن پی برد.
با توجه به اینکه مهاباد از لحاظ آثار، جاذبه‌های گردشگری و امکانات اقامتی دارای چهار هتل با ۱۳۳ اتاق، سه مهمانپذیر با ۴۹ اتاق و یک هتل آپارتمان با ۱۱ سویت از ظرفیت بسیار بالایی برای جذب مسافر و گردشگر دارد، لازم است قابلیت‌های کم نظیر پاییزی این شهرستان بیشتر مورد توجه مسوولان برای جذب گردشگران قرار گیرد.
در کنار این پتانسل خوب اقامتی، با توجه به افتتاح ایستگاه قطار مهاباد و امکان سفر ایمن ریلی و جاده‌ای به این شهرستان وجود دارد و مهاباد با داشتن ۹ کیلومتر بزرگراه، ۶۳ کیلومتر راه اصلی، ۱۵۳ کیلومتر راه فرعی و ۵۹۶ کیلومتر راه روستایی امکان دسترسی آسان به تمامی مناطق روستایی نیز فراهم شده است.
علاقه‌مندان و گردشگران برای دیدن و بازدید از جاذبه‌های توریستی این شهرستان، نیازمند دایر شدن تورهای گردشگری با حمایت مسوولان هستند تا بتوانند با خیال راحت ضمن لذت بردن از طبیعت زیبای مهاباد از غذاهای محلی و بویژه نان‌ها تنوری و کلانه‌های منحصر به فرد این شهر استفاده کنند و حتی را با خود به سوغات ببرند.
