پایگاه خبری جماران: یک مدرس خارج فقه و اصول گفت:
مشروح گفت‌وگوی خبرنگار جماران با حجت الاسلام و المسلمین محمدحسن صافی گلپایگانی در پی می آید:
ایام شهادت سید و سالار شهیدان را تسلیت عرض می‌کنیم. علاقه‌مندیم فرمایشات شما را در باب مناقب سیدالشهدا(ع) و فضیلت این روزها بفرمایید تا اینکه مردم و جوان‌ها برای حضور در مراسم عزاداری ایام محرم بیشتر تشویق شوند.
بسم الله الرحمن الرحیم
«إِنَّ یَوْمَ الْحُسَیْنِ أَقْرَحَ جُفُونَنَا وَ أَسْبَلَ دُمُوعَنَا وَ أَذَلَّ عَزِیزَنَا یَا أَرْضَ کَرْبَلَاءَ أَوْرَثْتِنَا الْکَرْبَ وَ الْبَلَاءَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَلْیَبْکِ الْبَاکُونَ فَإِنَّ الْبُکَاءَ عَلَیْهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظَام»
آقا امام رضا(ع) می‌فرمایند که وقتی محرم می‌شد دیگر کسی پدرم را خندان نمی‌دید. امام موسی کاظم(ع) از روز اول محرم مراسم عزا داشتند، گریه می‌کردند و محزون بودند. همه حضرات معصومین علیهم‌السلام این چنین بودند و در این زمان مسلماً وجود مبارک آقا امام زمان(عج) هم در مراسم عزاداری پدر بزرگوارشان محزون، نالان و گریان هستند و به عزاداران جد بزرگوارشان توجه زیادی دارند.
ما از بعضی از روایات می‌توانیم این نکته را استفاده کنیم که خداوند متعال و حضرات معصومین علیهم السلام به عزاداران سیدالشهدا(ع) در مجالسی که اقامه عزا می‌شود، نظر خاصی دارند. امروز به ویژه وجود مبارک امام عصر(عج) به این مجالس و وضعیت خاصی که در جهان ایجاد شده و مردم برای حضرت سیدالشهدا(ع) عزادار هستند، توجه ویژه‌ای دارند. اگر توجه حضرت نبود چطور می‌شود که این همه عظمت و شکوه در عزاداری سیدالشهدا(ع) را ببینیم و هر سال، شکوه و عظمت بیشتر می‌شود. همانطور که پیامبر اکرم(ص) درباره آقا امام حسین(ع) فرمودند: «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَدا» هرگز این حرارت و آتش تا روز قیامت خاموش نخواهد شد. جان‌ها برای امام حسین(ع) می‌سوزند، دل‌ها برای ایشان آتش گرفته و این آتش هرگز خاموش نمی‌شود. همچنین اشک‌ها برای امام حسین(ع) جاری است. شما ببینید در طول ۱۴۰۰ سال چه خبر بوده و جهان چقدر برای امام حسین(ع) عزاداری کرده و شعرا به زبان‌های عربی، فارسی، هندی و ... چقدر شعر گفته‌اند و چقدر مؤلفین درباره سیدالشهدا(ع) کتاب نوشته‌اند.
شاید بتوانیم بگوییم یکی از موضوعات مهمی که درباره آن کتاب‌های زیادی نوشته شده، مسئله حماسه عاشورا و قیام سیدالشهدا(ع) است. مرحوم والد معظم ما آیت‌الله العظمی صافی(رض) درباره آقا امام حسین(ع) و قیام ایشان کتاب‌های بسیار مفیدی دارند؛ از جمله کتابی به نام «پرتوی از عظمت امام حسین(ع)» است که بسیاری از دانشمندان مثل مرحوم استاد جعفری به دیگران سفارش می‌کردند که این کتاب را مطالعه کنید. این کتاب از بهترین کتاب‌هایی است که درباره امام حسین(ع) نوشته شده است که درباره اهداف و نتایج قیام ایشان است و بیشتر از منابع اهل سنت استفاده شده است.
مرحوم والد، کتاب دیگری به نام «شهید آگاه» دارند. همان طور که می‌دانید قبل از انقلاب در برهه‌ای از زمان، یکی از علما کتابی نوشته بود که می‌توان گفت حماسه‌ی عاشورای امام حسین(ع) را زیر سوال برده بود و عقیده‌ای که شیعیان درباره قیام امام حسین(ع) داشتند و عزاداری که در طول سال می‌کردند، تضعیف کرده بود. جریان خاصی است که اگر بخواهیم وارد شویم، بحث طولانی می‌شود. لذا بهترین جوابی که به آن کتاب داده شد، کتاب «شهید آگاه» بود. مولف آن کتاب گفته بود که از بهترین جواب‌هایی که به کتاب من داده شده، کتاب «شهید آگاه» آیت‌الله صافی است.
مرحوم والد کتابی به زبان عربی به نام «الشعائر الحسینیه» دارند. همچنین مقالات متعددی درباره وجود مقدس امام حسین(ع) نوشتند. ایشان کتاب شعری به نام «آفتاب مشرقین» درباره وجود مقدس امام حسین(ع) دارند. مرحوم آیت‌الله العظمی صافی علاقه خاصی به اقامه عزاداری سیدالشهدا(ع) داشتند و در عزای امام حسین(ع) از خود بی‌خود می‌شدند و به خصوص در دهه عاشورا خودشان را نمی‌شناختند. همانطور که ائمه(ع) در گریان و عزادار بودند ایشان هم گریه می‌کردند. قرائت زیارت عاشورای ایشان ترک نمی‌شد. در ایام دهه عاشورا زیارت عاشورا را با صد لعن و سلام می‌خواندند. با اینکه در دوران مرجعیت کارهای زیادی داشتند و علی‌رغم کهولت سن، مقید بودند و تا سال آخر حیات، قرائت زیارت عاشورا را به خاطر شدت علاقه‌ای که به امام حسین(ع) داشتند، ترک نمی‌کردند.
بعضی‌ها می‌گفتند که چه سرّی است که آیت‌الله العظمی صافی در حرم سیدالشهدا(ع) مدفون شدند؟ الان می‌بینید که آنجا مزار است و مومنین از اقصی نقاط ممالک اسلامی که به زیارت سیدالشهدا(ع) می‌روند مقید هستند که مرقد مرحوم آیت‌الله العظمی صافی را هم زیارت کنند. این چه سری بود که باعظمت تشییع شوند و در آن مکان مقدس جای بگیرند؟ شاید به خاطر خدماتی بود که ایشان به آقا امام حسین(ع) داشتند. مرحوم والد در ایام محرم مبلغین زیادی را با هزینه خودشان به مناطق محروم می‌فرستادند؛ جاهایی که وضعیت اهالی آنجا برای عزاداری سیدالشهدا(ع) خیلی مناسب نبود ولی ایشان برای اقامه عزای سیدالشهدا(ع) مبلّغ می‌فرستادند تا پرچم سیاه امام حسین(ع) در آن مکان‌ها برافراشته شود.
بعد از رحلت ایشان ما تا اندازه‌ای که توانستیم این راه را ادامه می‌دهیم و در مناسبت‌های محرم، ایام فاطمیه و ماه مبارک رمضان، به مناطق محروم مبلغ می‌فرستیم. نکته مهم این بود که ایشان بیش از نزدیک ۳۰ سال این کار را ادامه دادند و به آقایان مبلغین و به خصوص مسئولین آن‌ها می‌فرمودند: «بروید و برای مردم مبلّغ اسلام و احکام باشید و اقامه عزای سیدالشهدا(ع) کنید اما راضی نیستم اسم من را بگویید.» حتی یک مرتبه شنیدم که یکی از آقایان به خاطر شدت علاقه‌ای که به آقا داشتند عکس مرحوم والد را برده بود و نام ایشان را ذکر کرده بود. آقا متوجه شدند و گفتند به این آقا زنگ بزنید تا برگردد چون من راضی به این کار نیستم.
عمده فعالیت‌های مستمر دفتر، بعد از فوت آیت‌الله العظمی صافی در ایام محرم در قم و خارج از قم چیست؟
ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که فعالیت‌های دفتر مثل زمان خود آقا پررنگ است ولی تا اندازه‌ای که توانسته‌ایم، به فضل الهی و به عنایت آقا امام زمان(عج) برنامه‌های سابق ادامه دارد. مستحضرید مرحوم والد مقلدینی داشتند که بعضی از آن‌ها جزء خیرین بودند و به ایشان علاقمند بودند. لذا بعضی از مقلدین آقا، برای اقامه عزاداری سیدالشهدا(ع) کمک می‌کنند. در حسینیه‌ای که منسوب به ایشان است، ملاحظه می‌فرمایید که مجلس بسیار باعظمت و باشکوهی برگزار می‌شود.
مرحوم ابوی در زمان حیاتشان به هیئت‌های مذهبی قم کمک می‌کردند و بعد از رحلت ایشان این رویه‌ی مبارک ادامه دارد. مسجد امام حسن عسکری(ع) قم مرکز فعالیت‌های مذهبی و کانون فرهنگی برای جهان اسلام شده است. شب‌ها هیئت «بهشت عباس» در این مسجد برنامه عزاداری دارد که اکثریت شرکت‌کنندگان آن جوانان هستند. شاهدیم نزدیک ۱۰ هزار نفر زن و مرد با شور و علاقه، در این مسجد عزاداری می‌کنند. طبقه همکف برای خانم‌هاست و طبقه منفی ۱ که بسیار زیبا و باشکوه ساخته شده است را برای هیئت عزاداری آقایان آماده کرده‌ایم. البته می‌توان گفت که در طول سال، مراسم و مجالس عمده شهر قم و حوزه علمیه، در مسجد امام عسکری(ع) برگزار می‌شود.
ناگفته نماند که آیت‌الله العظمی گلپایگانی(رض) در خرید زمین‌های اطراف مسجد قدیم همت بالایی داشتند و آن‌ها را آماده کردند اما بعد از رحلت ایشان، با اشراف مرحوم آیت‌الله العظمی صافی، این مسجد بنا شد که حدود ۲۶ هزار متر زیربنای آن است. تمام قرآن کریم با خط و کاشی‌کاری بسیار زیبا بالای مسجد امام حسن عسکری(ع) نوشته شده است. کل قرآن ۸ کیلومتر می‌شود و این کار در جهان اسلام سابقه ندارد که همه‌ی قرآن را در بالای مسجد کاشی‌کاری کرده باشند.
بنابراین به فضل الهی و عنایات آقا امام زمان(عج) فعالیت‌های مذهبی دفتر ادامه دارد.
مهم‌ترین چالش‌های پیش روی مجالس عزاداری سید الشهداء(ع) را چه می‌دانید؟
مرحوم آیت‌الله العظمی صافی(رض) در این باره توصیه‌های مهمی داشتند و بعضی از این‌ها چاپ شده و به آقایان طلاب داده‌ا‌یم. شما اگر کتاب‌های ایشان درباره سیدالشهدا(ع) را ببینید، پاسخ سوال حضرتعالی کاملاً روشن می‌شود. ایشان به آقایان طلاب می‌فرمودند: سعی کنید مطالبی که می‌گویید مستند باشد و از کتاب‌هایی که مورد تایید علمای بزرگ است نقل کنید.
یکی از عوامل مهم بقای اسلام، عزاداری برای سیدالشهدا(ع) است. اول انقلاب وضعیت خاصی پیش آمد؛ یادم است که برخی درباره عزاداری سیدالشهدا(ع) از تعبیر «راهپیمایی» روز تاسوعا یا روز عاشورا استفاده کردند و «عزاداری» نگفتند. مرحوم آیت‌الله حاج آقا علی صافی(ره) خدمت مرحوم امام رفتند و به ایشان گفتند که این وضعیت یعنی چه؟ ما عزاداری سنتی را رها کنیم؟ حضرت امام خیلی ناراحت شدند و گفتند: «عزاداری همان عزاداری سنتی باید باشد و محرم و صفر است که اسلام را حفظ کرده است.» این روضه‌ها و عزاداری‌های سنتی، سینه‌زنی، زنجیرزنی و اقامه عزا در همه مناطق کشور حتی در روستاها برگزار می‌شود و در ایام محرم همه حال خاصی دارند.
این نکات خیلی مهم است. ملاحظه می‌فرمایید که دشمن متوجه شد که روز به روز بر عزّت، عظمت و رونق تشیع افزوده می‌شود و یکی از عوامل مهم آن مسئله عاشورا و قیام امام حسین(ع) است. دشمن از اول عاشورای امام حسین(ع) را هدف قرار داد و در بعضی از زمان‌ها، عزای حسینی را تعطیل کردند و اساساً اجازه نمی‌دادند کسی عزاداری کند. مرحوم والد ما می‌فرمود وقتی که ما در گلپایگان بودیم، در زمان پهلوی آمدند و گفتند که هیچ کسی حق ندارد برای سیدالشهداء(ع) اقامه‌ی عزا کند. حتی مأمورین به خانه‌ها می‌آمدند و اگر متوجه می‌شدند که در آن خانه مراسم عزاداری سیدالشهداء(ع) برگزار می‌شود، رفتاری می‌کردند که نامناسب بود. ایشان فرمودند: روز عاشورا که می‌شد ما با عده‌ای از مردم شهر به طرف کوه‌ها و بیابان‌ها می‌رفتیم تا مأموران متوجه نشوند و آنجا عزاداری می‌کردیم.
معلوم است که یکی از عوامل مهم پیشرفت اسلام و مکتب نورانی تشیع، عاشوراست لذا سعی کردند عاشورا را از ما بگیرند. گاهی مثل پهلوی اقدام می‌کردند و گاهی با الفاظ وعبارت‌های خاص و اندیشه‌های روشنفکری وارد می‌شوند که خلاف دیدگاه مکتب تشیع است و سخنانی می‌گویند که زشت است انسان آن‌ها را به زبان بیاورد.
آقا به مبلغین سفارش می‌کردند که وقایع عاشورا را آن طوری که هست، برای مردم بیان کنید. سعی کنید عزاداری سنتی مردم حفظ شود و کاری نکنید که عزاداری سنتی مردم تضعیف شود. شاعر می‌گوید:
تا خداوندی خدا برپاست/ پرچم شاه کربلا برجاست
این امر سماوی است. در روایات آمده است که وقتی امام زین العابدین(ع) دیدند که اجساد پدر بزرگوارشان و اصحاب و اولاد روی زمین افتاده است، خیلی نگران و ناراحت شدند، اما حضرت زینب(س) ایشان را با این جملات دلداری دادند که تا روز قیامت مردمی خواهند آمد که پرچم عزاداری سیدالشهدا(ع) را برافراشته می‌کنند. لذا روز به روز بر عظمت عزاداری سیدالشهدا(ع) افزوده شده و افزوده می‌شود. کسی هم نمی‌تواند با این امر مخالفت کند، و الّا خودش را از بین برده است. چون خدا خواسته نام امام حسین(ع) زنده بماند و زنده بودن اسلام و حیات تشیع به عاشورای امام حسین(ع) است.
با توجه به اینکه مداحان در ایام محرم نقش ویژه‌ای دارند، دیدگاه مرحوم والد و حضرتعالی درباره مداحان چیست؟
مداحان در تاریخ تشیع همیشه مورد تشویق ائمه معصومین علیهم السلام بودند. مداحان خدمت حضرت امام صادق(ع) می‌آمدند، مداحی می‌کردند و اشعاری در عزای سیدالشهدا(ع) می‌سرودند. مداحانی مثل «کمیت» و دیگران خدمت حضرات معصومین می‌آمدند، عرض ادب می‌کردند و شعر می‌خواندند. مداحان مورد تایید بودند و مقام مداح، مقام بالایی است.
مداحی مداحان عزیز، سربازی آقا امام حسین علیه السلام است. بعد از رحلت مرحوم والد عده‌ای از مداحان برای تسلیت‌گویی پیش من آمدند. من از آن‌ها تشکر کردم و گفتم که این مقام مقدسی که شما دارید را با هیچ چیز عوض نکنید. شما دیدید امام حسین(ع) با حضرت آیت‌الله صافی چه کرد و ایشان را در آغوش گرفت. این به دلیل اخلاص و خدماتی بود که مرحوم والد به سیدالشهدا(ع) داشت.
لذا این مقام را با هیچ چیز دنیوی عوض نکنید. اگر مداح بداند شغل و مقامش این است که عنایت حضرات معصومین شامل آنان می‌شود، حاضر نخواهد بود خودش را به چیزی بفروشد. دنیا نباید پیش مداح ارزشی داشته باشد. اگر همین فکر را مداحان داشته باشند، متوجه می‌شوند که مقام بالایی دارند. ما وظیفه داریم به مداحان احترام کنیم و دست مداحان می‌بوسیم اما آن‌ها باید مقام و جایگاه خودشان را بدانند و مطالبی که می‌گویند مستند باشد. همچنین در مداحی هدف داشته باشند.
عده‌ای از مداحان تهران خدمت مرحوم والد آمده بودند، ایشان فرمودند: «در مداحی‌تان باید هدف داشته باشید. هدف شما در مداحی این باشد که امر به معروف و نهی از منکر کنید، جوانان را به دین، اسلام و امام حسین(ع) راهنمایی کنید. در این صورت، مداحی اثرات و برکات زیاد خواهد داشت.» شاید اثر یک شعر درباره وجود مقدس امام حسین(ع) از چند سخنرانی بیشتر باشد. چون شعر آثار خاص خود را دارد. مقام مداح، مقام محترمی است و مداحان هم باید ارزش کار خودشان را بدانند.
«کامل الزیارات» کتاب معتبری است به گونه‌ای که مرحوم آقای خوئی معتقد بود همه‌ی روایات این کتاب اعتبار دارد. کامل الزیارات مشحون از روایات زیارت و اقامه عزا برای امام حسین(ع) است و الحمدلله به زبان فارسی ترجمه است. پیشنهاد می‌کنم آقایان مداح و وعاظ از همین کتاب استفاده کنند چون بسیار ارزشمند است.
چقدر جهت‌گیری‌های سیاسی و جناحی در مداحان مضر است؟
مطالبی عرض کردم، لازم است خودشان بدانند. بالاخره ما یک سیاست داریم و یک سیاست‌زدگی؛ باید مداحان، وعاظ و روحانیون متوجه باشند که این مسائل زودگذر است و آن‌که باقی می‌ماند حقیقت اسلام، حقیقت تشیع و مکتب نورانی اهل بیت(ع) است. امام رضا(ع) فرمودند: « فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ کَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا» اگر مردم محاسن کلام ما را می‌دانستند از ما تبعیت می‌کردند.
ما وظیفه داریم محاسن و ظرایف بیانات ائمه معصومین (ع) را به گوش جهانیان برسانیم؛ مداح به گونه‌ای و واعظ به طریقی دیگر. هر کسی وظیفه‌ای دارد تا نوکری خود را در دستگاه اباعبدالله الحسین(ع) ابراز کند.
