گیاهان تالابی آزولا و سنبل آبی، گونه های مهاجم بیگانه وارد شده به کشورمان توسط انسان ها هستند که علاوه بر سرعت بالا در تکثیر و گسترش آلودگی نقاط مختلف ، تهدیدی برای تنوع زیستی، توسعه اقتصادی و رفاه بشر محسوب شده و مشکلات عدیده ای را نیز در بخش کشاورزی ایجاد کرده اند.
سنبل آبی از گونه های مهاجم بیگانه است که زادگاه اصلی آن برزیل یا حوزه آمازون بوده و به عنوان مهمترین علف هرز آبزی و پر هزینه ترین علف هرز دنیا معروف است و به دلیل زیبایی و معرفی به عنوان گل زینتی به سرعت تکثیر شده است.
علاوه بر این، علف هرز آن به دلیل ایجاد مشکلات فراوان یکی از مهمترین چالش های آینده در بخش کشاورزی است زیرا به تنهایی می تواند تمام مشکلات قابل تصور سایر علف های هرز در کشاورزی را به صورت یکجا ایجاد کند. سنبل آبی می تواند در دوره 10 تا 15 روزه، رشد دو برابری داشته باشد و طول عمر 15 تا 30 سال، بذردهی و جوانه زنی طی سال های متمادی، زیست توده 10 تا 100 برابری نسبت به گیاهان زراعی که حدود 400 تا 500 تن زیست توده در هکتار است و هدردهی 13 برابری آب نسبت به سطح آزاد آب از دیگر ویژگی های انحصاری و خطرناک سنبل آبی است.
گیاه آزولا از دیگر گیاهان مهاجم وارد شده به تالاب های گیلان است که زیستگاه اولیه آن، آمریکاست. این گیاه سرخس شناور آزادی است که معمولاً در آب های راکد و آرام نهرها، تالاب ها و شالیزارها از نواحی معتدل گرفته تا نواحی گرمسیری یافت و مانع رسیدن نور به اعماق آب می شود و همچنین پیدا کردن غذا برای پرندگان را با مشکل مواجه می کند.
این گیاه با ریشه های نازکی که دارد، همانند فرشی است که روی سطح آب گسترده شده و می تواند در مدت دو تا سه روز، به دو برابر حد معمول برسد و پراکنش سریع آن در دنیا و رشد سریع و تثبیت نیتروژن آن توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است.
بر این اساس، مدتهاست کارشناسان حوزه های مختلف بویژه محیط زیست و نیز محققان دانشگاهی، به دنبال یافتن راهی برای زدودن این گیاهان مهاجم از تالاب های گیلان هستند و طی سال های اخیر، گروه های مردمی و سمن ها نیز، فعالانه، برای حذف این گیاهان مهاجم از پیکر تالاب های استان وارد عمل شده اند.
این دوستداران طبیعت داوطلبانه به یاری محیط زیست شتافته اند و با توجه به شکننده بودن اکوسیستم های تالاب، اقدامات موثری همچون جمع آوری فیزیکی را جایگزین روش های شیمیایی کرده اند. بر این اساس؛ کارشناس سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان، مدیر آموزش اداره کل حفاظت محیط زیست استان و مدیرعامل یکی از سازمان های مردم نهاد فعال در حوزه محیط زیست گیلان در میزگرد خبری ایرنا، تهدیدات تالابی را از مهمترین چالش های محیط زیستی استان دانسته و با اشاره به لزوم توجه به تجربه موفق کشورهای توسعه یافته از مشارکت سمن ها، خواستار بهره گیری از ظرفیت مشارکت های مردمی شدند.

** تهدیدات تالابی، از مهمترین چالش های محیط زیستی گیلان
کارشناس سازمان مدیریت و برنامه ریزی بودجه گیلان در این میزگرد خبری اظهار کرد: رویکرد این سازمان برای تامین و تخصیص اعتبار به مشکلات محیط زیستی استان شامل مجموعه ای از مسائل در حوزه محیط زیست و زندگی انسانی در جامعه از جمله پسماندها ، فاضلاب ها و آلودگی های به وجود آمده انسانی از یک سو و از سوی دیگر آسیب ها و بلایای طبیعی مانند گیاهان مهاجمی چون آزولا ، سنبل آبی و سایر تهدیداتی است که به صورت طبیعی به وجود می آید.
مهدی خیاطی با اشاره به اینکه گیاهان مهاجم در سراسر دنیا و حتی کشورهای توسعه یافته به عنوان تهدید شناخته می شوند، اضافه می کند: تفاوت ما با سایر کشورها و خصوصا کشورهای توسعه یافته در این است که آنها موفق به مهار و کنترل این گیاهان شده اند و ما هنوز در ابتدای راه هستیم.
وی ادامه داد: برای تمام فعالیت های زیست محیطی مخصوصا مبارزه با گیاهان مهاجم و حتی خرید دستگاه های مورد نیاز که نیاز به اعتبارات ملی دارد، از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی، ردیف بودجه تعریف شده و با تامین اعتبار ، مستقیما از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان هزینه می شود.
خیاطی اظهار امیدواری کرد خوشبختانه علاوه بر دستگاهی که از کشور کانادا توسط محیط زیست استان خریداری شده و همچنین ساخت رباتی که در دانشگاه گیلان توسط دانشجویان همین استان ساخته شده، گام های اساسی به عنوان عوامل تسهیل کننده مبارزه با گیاهان مهاجم برداشته شود.
مدیر آموزش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان نیز در این میزگرد خبری گفت: در بررسی مشکلات محیط زیست استان و آلودگی های ناشی از محیط طبیعی، چالش هایی داریم که مهمترین آنها، تهدیدات تالابی است.
علی اصغر روشنی ادامه داد: آسیب های طبیعی و انسانی حوزه جنگل ها ، مراتع و بسترهای رودخانه ها نیز از دیگر آسیب های جدی هستند ولی تالاب های گیلان طی سال های اخیر با بحران هایی مانند گیاهان مهاجم آزولا و سنبل آبی مواجه شده اند که متاسفانه، منشأ انسانی دارد.
وی با اشاره به خرید و فروش گیاه مهاجم سنبل آبی توسط مردم و در بازارهای محلی افزود: سنبل آبی که به هیولای نیلگون نیز معروف است، با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی توسط سازمان های مردم نهاد و محیط زیست، جمع آوری شد اما تاثیر خود را بر محیط زیست گیلان گذاشت چراکه با انتشار آن در تالاب ها و آب بندان ها ، هزینه های بسیاری را برای جمع آوری و مبارزه با این گیاه مهاجم به ما تحمیل کرد.
روشنی در خصوص گیاه مهاجم آزولا نیز اظهار کرد: گیاه آزولا که منشأ آن از کشور آمریکا بود، به عنوان یک پروژه تحقیقاتی و با کاربری تثبیت کننده ازت در کودهای برنج مورد استفاده قرار گرفت و بعنوان گونه مهاجمی که از خشکی وارد آب شد، رشد سریع آن در طبیعت و سمی بودن این گیاه و همچنین تولید دی اکسید کربن فراوان ، تلفاتی را در آبزیان ایجاد کرد.
وی به تشکیل کارگروه های متعدد در ستاد پدافند غیرعامل استان برای مبارزه با گیاهان مهاجم اشاره و خاطرنشان کرد: کارگروه های متعددی برای آزولا و سنبل آبی تشکیل شده و همچنان نیز پایش های مستمر وجود دارد و با دریافت گزارش ، به فوریت برای جمع آوری و مقابله اقدام می شود.
مدیرعامل سازمان مردم نهاد سرزمین ایده آل ما نیز در این میزگرد خبری، سرمایه های اجتماعی را مردمی می داند که داوطلبانه در امر فعالیت های اجتماعی مشارکت دارند و اظهار کرد: اولین رسالت یک سمن، توجه ویژه به این سرمایه گرانبهای اجتماعی است.
پیمان بازدیدی پاکسازی تالاب عینک از گیاه مهاجم سنبل آبی را مهمترین افتخار سمن تحت مدیریت خود می داند و می گوید: متاسفانه برخی نهادها، دید ابزاری نسبت به این سمن ها دارند و به همین دلیل این سازمان ها ، براساس شرایط به وجود آمده، از آنها فاصله گرفته و اجرای برنامه های مشترک کمرنگ می شود.
وی با یادآوری پاکسازی زباله های خیابان ها در روزهای تاسوعا و عاشورای سال 93 افزود: پس از پاکسازی زباله در آن روز ، در ایام محرم امسال شاهد کاهش چشمگیر زباله در سطح شهر و افزایش چشمگیر حضور مردم برای پاکسازی خیابان ها بودیم و این هم، یکی دیگر از افتخارات سازمان های مردم نهاد است.

** لزوم توجه به تجربه موفق کشورهای توسعه یافته از مشارکت سمن ها
خیاطی کارشناس سازمان مدیریت و برنامه ریزی بودجه گیلان در ادامه این میزگرد خبری، با اشاره به تجربه های موفق کشورهای توسعه یافته در استفاده از مشارکت مردم و سازمان های غیردولتی تاکید کرد: مردم همواره مسئولیت پذیر بوده و خواستار ایفای نقش و سهمی برای جامعه و محیط زندگی خود هستند و باید از این ظرفیت، به بهترین شکل و با رعایت همه حساسیت هایی که وجود دارد، استفاده شود.
وی ادامه داد: این امر بمعنای مسئولت پذیری یک شهروند در قبال جامعه و ایفای نقش برای تعالی آن است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به رتبه خوب گیلان از نظر تعداد سازمان های غیردولتی فعال گفت: باید در نظر داشته باشیم که سمن ها با هدف ارائه خدمات به صورت داوطلبانه و با مشارکت مردم برای گریز از بروکراسی اداری در خصوص رفع معضل های اجتماعی به میدان آمده و در قالب گروه هایی با درک و باور و آرمان مشترک برای دستیابی به ایده آل های جامعه فعالیت می کنند.
روشنی مدیر آموزش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان نیز در ادامه این میزگرد خبری، مهمترین بخش مقابله با معضلات زیست محیطی را آگاهی و اطلاعی رسانی به مردم عنوان و خاطرنشان کرد: مردم ما همواره ثابت کرده اند چنانچه از مشکلی آگاه شوند، خودشان در جهت رفع آن پیشگام خواهند بود.
وی با اشاره به اولویت روش های فیزیکی بجای روش های شیمیایی در مقابله با گیاهان مهاجم به تالاب های گیلان، نقش سازمان های مردم نهاد را در این ارتباط مهم ارزیابی کرد.
همچنین پیمان بازدیدی مدیرعامل یکی از سمن های فعال استان گفت: فعالیت اجتماعی، سرمایه اجتماعی، حقوق شهروندی و توسعه پایدار مهمترین هدف ما در خدمت رسانی داوطلبانه است.
وی ادامه داد: فعالیت های اجتماعی توسط سرمایه های اجتماعی سازمان های مردم نهاد که همان مردم داوطلب هستند، در راستای تحقق حقوق شهروندی و برای توسعه پایدار این حقوق در جامعه انجام می شود.
به گفته بازدیدی، وظیفه سازمان های مردم نهاد برنامه ریزی برای سرمایه های اجتماعی خود در راستای تحقق حقوق شهروندی است و این کار، با صداقت و شفافیت و به دور از هرگونه سیاسی کاری صورت می گیرد.

** ضرورت توجه به ظرفیت مشارکت های مردمی
خیاطی کارشناس سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان در ادامه این میزگرد خبری خاطرنشان می کند: باید نقش دولت از طریق تصویب و اجرای قوانین تسهیل کننده سمن ها دیده شود و اگر قرار است کمکی به این سازمان های مردم نهاد صورت گیرد، این کار می تواند در شکل های مختلف همچون تامین ابزارهای مورد نیاز، تسهیل در فعالیت سازمان ها با همتایان بین المللی خود و چنین مواردی باشد و صرفا کمک مالی در دستور کار قرار نگیرد.
وی افزود: با توجه به گستردگی حوزه های زیست محیطی و لزوم حفاظت و صیانت از آنها برای انتقال به نسل های آینده، اعتباراتی فراتر از توان سازمان های استان مورد نیاز است و در این راستا نقش نمایندگان گیلان در مجلس شورای اسلامی برای تامین و تخصیص اعتبارات ملی، پررنگ تر است.
وی یادآور شد: علاوه بر ضرورت استفاده از ظرفیت نمایندگان مجلس، باید با استفاده از مشارکت های مردمی همه حوزه های پسماند، فاضلاب، جنگل ها، منابع طبیعی و ... که می توانند نقش تاثیرگذاری داشته باشند، به بهترین شکلی استفاده کنیم.
روشنی مدیر آموزش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان نیز به وجود مهاجمان زیست محیطی دیگر در گیلان اشاره و اضافه کرد: مگس زیتون ، پروانه سفید اشجار و گونه ای از ماهی کپور به نام کراس و همچنین راکون که به عنوان جونده ریشه درختان، آسیب های جدی به درختان وارد کرد؛ از جمله جانوان و گیاهانی بودند که به عنوان مهاجم و توسط عوامل انسانی و حتی به صورت چمدانی وارد کشور شده اند.
وی ادامه داد: تجربه نشان داده با ارائه آموزش های لازم و بهره گیری از ظرفیت مشارکت های مردمی، می توان برنامه ریزی های درستی برای حفاظت از محیط پیرامونی داشت.
پیمان بازدیدی نیز با تاکید بر ضرورت تغییر دیدگاه ها و لزوم ارائه راهکار در کنار طرح انتقاد گفت: از تمام فعالان اجتماعی انتظار داریم در کنار یکدیگر فعالیت کنند چراکه همبستگی تنها راه خروج از بن بست است.
وی شهروند مسئولیت پذیر را موضوعی مهم در جامعه امروز خواند و افزود: امیدواریم قوانین در آینده به گونه ای تدوین شوند که نهادها و اداره های دولتی نیز بدون محدودیت های موجود در کنار سازمان های مردم نهاد فعالیت کنند.
به گزارش خبرنگار ایرنا، تالاب های گیلان نه تنها از منظر زیبایی شناسی بلکه به لحاظ ارزش های اکولوژیکی از سرمایه های ارزشمند استان محسوب می شوند؛ دو تالاب استیل و آق در آستارا، تالاب جوکندان در تالش، پارک ملی بوجاق کیاشهر نخستین پارک ملی استان گیلان در مصب رودخانه سفیدرود در حاشیه دریای خزر و در محدوده بخش کیاشهر، تالاب بین المللی امیرکلایه در شهرستان لاهیجان که از مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست و دارای درجه پناهگاه حیات وحش است و نیز تالاب انزلی نگین بی بدیل تالاب های گیلان.
با توجه به وجود چنین ظرفیت هایی، لازم است نسبت به حفاظت از آنها برنامه ریزی های درست و اصولی صورت گرفته و در کنار این امر، از پتانسیل سازمان های مردم نهاد و گروه های داوطلب حافظ محیط زیست استفاده شود.
طبق تقسیم بندی کنوانسیون رامسر 42 نوع تالاب در سه دسته اصلی تالاب های ساحلی - دریایی، تالاب های داخل خشکی و تالاب های مصنوعی در جهان وجود دارد و در ایران بیش از 84 تالاب با اهمیت بین المللی شناسایی شده که از بین آنها ، تاکنون 33 تالاب در قالب 22 عنوان با مساحت یک میلیون و 481هزار و 147 هکتار در کنوانسیون رامسر ثبت شده اند.
خبرنگاران: امیرحسین کبیری - رضا اکبری
7471/2007
انتهای پیام
این مطلب برایم مفید است
0 نفر این پست را پسندیده اند

موضوعات داغ

نظرات و دیدگاه ها

مسئولیت نوشته ها بر عهده نویسندگان آنهاست و انتشار آن به معنی تایید این نظرات نیست.