لاهیجان از شب هفتم محرم با عزاداری های معروف و پر ازدحامش وارد مرحله جدیدی شده و تمامی مساجد و خیابان های شهر شاهد حضور مردم عزادار و سینه زن است که در کمتر شهری سوگواری هایی با چنین ویژگی هایی دیده می شود.
براساس برخی مستندات تاریخی؛ مردم این شهر کهن از گذشته های دور رسم های عزاداری را انجام می دادند و از اولین ها در سوگواری های امام حسین (ع)به شمار می روند و هنوز هم به همان شکل این رسم ها را حفظ کرده اند و شب های محرم برای آنان پر از خاطره های معنوی است.
آیین های ویژه کرب زنی ، کرنی زنی ، چهل منبر و دسته گردانی هفت محله عزاداری هایی است که شهر لاهیجان را از سایر شهرهای گیلان متمایز می کند .
عزاداری های معروف هفت محل
عزاداری ها در لاهیجان فقط مختص مساجد و تکایا نیست بلکه از شب هفتم تا شانزدهم محرم، خیابان های لاهیجان شاهد دسته های پرشور عزاداری است و این سوگواری ها با نزدیک شدن به شب های تاسوعا و عاشورای حسینی شور و حالا دیگری پیدا می کنند.
براساس رسم دیرینه نخستین دسته عزاداری هفت محله در شب هفتم از محله امیر شهید آغاز می شود که این گروه پس از پیمودن تکایای هفت محله معروف اردوبازار ، خمیرکلایه ، کاروانسرابر ، پرده سر ، گابنه ، میدان محله(چهارپادشاهان) و شعربافان در نیمه های شب دوباره به محله و مسجد خود باز می گردند و شام را میهمان آن محله هستند.
عزاداری ها در هفت محله در هرسال با همان ترتیب و نظم و از همان بقعه و تکیه و به همان ترتیبی که در سال های قبل اجرا می شد، تکرار می شود و همه مردم می دانند شب اول تا شب هفتم از چه مکانی این دسته ها شروع به حرکت می شوند.
کرب زنی ویژه محله شعربافان ، چهل منبر ویژه غروب تاسوعا و کرنی زنی نیز در گیلان فقط در شهر لاهیجان رواج دارد.
کرب زنی
دسته های کرب زن چوب استوانه ای یا سنگ مخصوصی در ابعاد مساوی به شکل مربع با حرکت موزون در زیر پا و پشت سر در حالیکه خم و راست می شوند، با ضرب آهنگی خاص و یکنواخت به هم می زنند و ضرب آهنگ توسط مرثیه خوان تنظیم شده و گروه باید براساس آن حرکات خود را انجام و به مرثیه پاسخ دهد.
آیین های عزدارای عزاداران لاهیجانی هر چه به شب عاشورا نزدیکتر می شود ، غمگین تر و سوگواری از شور و اندوه بیشتری برخوردار می شود.
مراسم کرب زنی مسجد شعربافان لاهیجان در سال ۱۳۹۱ در فهرست میراث ناملموس (معنوی) و به عنوان یک نماد عزاداری محرم به ثبت ملی رسیده است.
چهل منبر
در غروب نهمین روز ماه محرم در عصر تاسوعای حسینی در محله های قدیمی و تاریخی شهر لاهیجان، آیین ویژه ای با برافروختن شمع ها برپا می شود که مورد توجه روستاییان، مردم شهرهای اطراف و پژوهشگران قرار دارد.
چهل منبر یکی از زیباترین آیین های محرم به شمار می رود که مردم با در دست داشتن شمع فروزان در دل تاریکی شب، نمادی از شام غریبان بازماندگان صحرای کربلا را به نمایش می گذارند و این آیین قدیمی با توجه به بافت سنتی شهر لاهیجان در نوع خود مراسم بی مانندی است و بسیاری از گردشگران، عکاسان و خبرنگاران را به این شهر می کشاند. از چند روز مانده به تاسوعا شمع های چهل تایی آماده می شوند و در کنار بسته های چهل تایی خرما ، بر طبق ها چیده و به کسانی که می خواهند در مراسم چهل منبر شرکت کنند، فروخته می شود.
بنا به برخی روایت ها این آیین از زمان صفویه وجود داشته و تاکنون هر سال در عصر تاسوعا با شور و حالی روحانی و معنوی در لاهیجان برگزار می شود.
کرنی نوازی
سازهایی به طول سه متر و با سر خمیده از نی ساخته شده که هنگام نواختن باید به جایی تکیه داده شوند ، این ساز که نوعی مارش عزا محسوب می شود بویژه زمانی که با چاوشی خوانی همراه باشد، مراسم عزاداری حسینی را بسیار غمناک می کند.
نواختن آن در یک گروه ۲۵ نفره در برخی روستاهای لاهیجان رهبری می شود که از قدیم بویژه در روستای بالارودپشت و پایین رودپشت ، اکبر آباد و شیشکل وجود داشته و هنوز آوای آن توسط عده ای نوازنده چیره دست اجرا می شود و جلوه دیگری به محرم می دهد. گروه کرنی نوازی به صورت پیش خوان دسته عزادار عمل می کنند و وقتی وارد بقعه و یا مسجدی می شوند به احترام این ساز سلام و علیک را سر می دهند و در شب عاشورا این ساز چه نینوا و چه کربلا است امشب ، سر حسین مظلوم از سر جداست امشب ، سر داده و وقتی دسته به قبرستانی وارد می شوند، برای تمام اموات مرثیه معروف زاره زاره را با سوز و گداز خاصی می نوازند.
هنوز پیران زبردستی در نواختن آن وجود دارند تا از این وسیله موسیقایی برای آهنگین کردن مراسم سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) استفاده کنند.
رئیس شورای هیات های مذهبی شهرستان لاهیجان در باره عزداری های حسینی می گوید: در عزاداری های هفت محله، علاوه بر سینه زنی ، زنجیر زن هم از سوی دسته های سوگواری دعوت می شوند چون شهر لاهیجان فاقد دسته های زنجیر زنی مستقل است، این دسته ها معمولا از روستاها دعوت می شوند تا بتوانند دسته های سینه زنی را همراهی کنند.
مصطفی فولادرگه افزود: علم بندی تا هفتم محرم در مساجد و تکایا و بقاع شهر لاهیجان ادامه می یابد و در کاروانسرابر تمام می شود که در این علم بندی ها ، نهایت رفت و برگشت به مسجد مجاور است اما از شب هفتم به بعد دسته های عزاداری هر شب از یک محله آغاز می شود و پس از طی هفت محله، به محل خود باز می گردند .
وی خاطرنشان کرد: عزاداری های هفت محل هر شب از دسته خاص از یک محل شروع می شود و شب اول از محله پمپ بنزین شروع می شود و شب بعد در امیرشهید و بقیه نیز در سایر هفت محله به ترتیب سال های قبل ادامه می یابد.
وی یادآور شد: برخی رسم های ویژه محرم مانند مراسم دست بریدن که شبیه به تعزیه خوانی بود و مراسم قوم بنی اسد که شب دوازدهم در خمیرکلایه اجرا می شد، پس از انقلاب منسوخ شده است.
فولادرگه گفت: هشت تکیه در لاهیجان از قدیم وجود داشته که در واقع هشت تکیه یا محل است که به دلیل اینکه هر تکیه بصورت گردشی به هفت محل دسته می برد و بعد به محل خود باز می گشت، به هفت محل معروف شده است.
از شهرهای دیگر از جمله بندرانزلی دسته های سینه زنی در مراسم های هفت محله لاهیجان شرکت می کنند و از دهم ماه به بعد هم برخی شهرهای اطراف در عزاداری های لاهیجان حضور می یابند.
علم واچینی از جمله آثار معنوی استان است که در فهرست میراث ناملموس کشور جای گرفته است. در همین ارتباط بیشتر بدانید
لاهیجان در شرق استان گیلان واقع است.
۶۰۲۹/۲۰۰۷
