سه تالاب گنبدکاووس در دوم فوریه 1971 میلادی برابر با 13 بهمن 1349 با حضور نمایندگانی از 18 کشور در شهر 'رامسر' استان مازندران و انعقاد معاهده ای جهانی که سال ها بعد به کنوانسیون رامسر مشهور شد، اهمیتی بین المللی یافتند.
تالاب های آلاگل، آلماگل، آجی گل گنبد اگرچه براساس کنوانسیون رامسر جزو تالاب های نیمه خشک دسته بندی شده اند اما به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب خوبی که بویژه در گذشته داشتند، علاوه بر اینکه پناهگاه خوبی برای رشد و نمو گونه های مختلف جانوری و گیاهی منطقه بوده و به آن حیات می بخشند، هرساله میزبان صدها هزار پرنده مهاجر از منطقه سیبری کشور روسیه نیز هستند.
این تالاب ها در مواقعی که پر آب هستند، استراحتگاه بسیار خوبی برای تفریح اهالی مرزنشین، مسافران و گردشگران در چهار فصل سال محسوب می شوند اما اکنون بر اثر خشکسالی، حال و روز خوشی ندارند و نیازمند توجه و تدبیر ویژه برای بازگشت به دوران خوش گذشته اند.
بدون تردید وجود سه پهنه آبی طبیعی که مجموعا بالغ بر سه هزار هکتار وسعت با عمیق تقریبی 2 تا 4 متر در منطقه گرم و خشک بخش مرزی داشلی برون گنبدکاووس که میانگین بارش سالانه آن کمتر از 250 میلی متر و تبخیر سالانه آن نیز سه تا پنج برابر میزان بارش است، یک موهبت الهی به شمار می رود.
اما کنون به دلیل خشکسالی های متوالی و سراسری ایران اسلامی در یک دهه اخیر و متعاقب آن تبخیر بالا و نیز احداث چند سد در بالادست رودخانه مرزی اترک، آب موجود دراین تالاب ها رو به پایان است.
به گفته رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس به رغم آنکه وسعت تالاب آلاگل بر اساس کنوانسیون رامسر، 920 هکتار ثبت شده اما در سال هایی که تنش آبی وجود ندارد از وسعت 2500 هکتاری برخوردار می شود، ولی اکنون به دلیل خشکسالی و تبخیر بالا، وسعت آن به حدود 900 هکتار مصوب در کنوانسیون رامسر با عمق 30 سانتی متر تا یک متر و نیم رسیده است.
غلامرضا کریمی گفت: دو تالاب دیگر منطقه شامل آلماگل با وسعت تقریبی 220 هکتار و آجی گل با وسعت تقریبی 300 هکتار از نظر آبی ضعیف تر هستند و اکنون کمتر از یک سوم از وسعت آنان آبی با عمق 20 تا 50 سانتی متر دارد.
وی اضافه کرد: احتمال خشک شدن دو تالاب آجی گل و آلماگل در صورتی که باران کافی مرداد ماه جاری چه در منطقه گنبدکاووس و چه در منطقه بالادست رودخانه اترک یعنی استان خراسان شمالی نبارد، بسیار بالا است.
کریمی تصریح کرد: این دو تالاب بین المللی در سال های گذشته نیز خشک شده بودند اما در فصل های پاییز، زمستان و بهار که میزان بارش ها بیشتر می شود، مجددا احیا می شوند.
وی با اشاره به اقدامات اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان و اداره تابعه آن در گنبدکاووس درحوزه تالاب ها، گفت: برای آبگیری این سه تالاب در سال جاری و با صرف سه میلیارد ریال هزینه، کانال های انتقال آب به این تالاب ها لایروبی شد تا به محض بارش های فصلی و طغیان رودخانه اترک نسبت به آبگیری آنان اقدام شود.
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس ادامه داد: این تالاب ها در ماه اردیبهشت امسال که بارش های خوبی در منطقه و بالادست رودخانه اترک داشتیم، آبگیری شدند اما همانگونه که اشاره شد، فقدان بارندگی در دو ماه اخیر و تبخیر بالا، سبب کم آبی سه تالاب و به احتمال زیاد خشک شدن دو تالاب از این مجموعه در روزهای آینده می شود.
مسئول محیط بانی تالاب آلاگل به عنوان بزرگترین تالاب بین المللی گلستان چندی پیش در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص اهمیت و کارکرد تالاب ها گفته بود: ایجاد رطوبت در منطقه برای جلوگیری از فرسایش خاک، کنترل ریزگردها و سیلاب های فصلی، تلطیف آب و هوا، توسعه گردشگری و مکانی به عنوان زیستگاه گونه های مختلف گیاهی و جانوری بالاخص پرندگان مهاجر از مهمترین کارکردهای تالاب ها است.
حامد آتابای، نقش تالاب ها را در تشکیل جوامع محلی و سکونتگاه های آنان و نیز استفاده از آب تالاب ها برای آبزی پروری و کشاورزی موثر دانسته و گفته بود: وجود سه تالاب بین المللی در منطقه نوار مرزی اینچه برون گنبدکاووس به ماندگاری جوامع محلی در این منطقه گرم و خشک و جلوگیری از ورود ریزگردها از بیابان 'قره قوم' ترکمنستان به داخل کشور کمک کرده است.
به گفته وی، منابع غذایی موجود در تالاب ها بویژه آلاگل فرصت خوبی برای پرندگان مهاجر و بومی منطقه برای رشد و زادآوری بوده و از این حیث این اکوسیستم های آبی گهواره های تنوع زیستی دنیا به شمار می روند که نقش مهمی در بقای انواع گونه های گیاهی و جانوری وابسته به خود ایفا می کنند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس نیز درخصوص اهمیت تالاب ها معتقد است که این پهنه های آبی دارای غنای زیستی فوق العاده ای بوده و از کانون های اصلی تنوع زیستی به شمار می روند که باید مورد توجه و حفاظت جدی قرار گیرند.
کریمی می گوید که اگرچه سه تالاب بین المللی آلاگل، آلماگل و آجی گل جزو تالاب های نیمه خشک کنوانسیون رامسر ثبت شده اند اما هرگونه کم توجهی و تخریب تالاب ها، به یقین خسارت های زیست محیطی فراوانی به منطقه وارد می کند.
وی به انجام مطالعات علمی در خصوص اختصاص حقابه به این سه تالاب بین المللی که چند سال قبل انجام شد نیز اشاره کرد و افزود: بر این اساس میزان حقابه پیشنهادی برای آلاگل سالانه 16 میلیون متر مکعب و دو تالاب آجی گل و آلماگل هر کدام چهار میلیون متر مکعب تعیین و به وزارت نیرو ارسال شد.
کریمی اضافه کرد: هنوز این حق آبه ازسوی وزارت نیرو مورد تصویب قرار نگرفته است اما با تصویب آن می توان به حفظ همیشگی این سه تالاب و استفاده از کارکردهای آن در منطقه امیدوارتر بود.
وی تصریح کرد: در صورت استمرار خشکسالی ها در چند سال آینده و اختصاص ندادن حقابه به این سه تالاب، امکان بروز ریزگردها درمنطقه وجود دارد اما درصورت بارش های سالانه در سه فصل پاییز، زمستان و بهار، تالاب های آلاگل، آجی گل و آلماگل مجدا آبگیری و احیا شده و جای نگرانی نیست.
مدیر امور آب سه شهرستان گنبدکاووس، مینودشت و گالیکش نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در پنج سال گذشته به دلیل خشکسالی های مستمر، روان آب بسیار اندکی در رودخانه مرزی اترک که منبع اصلی تامین آب کشاورزان و دامداران بخش مرزی داشلی برون شهرستان گنبد و سه تالاب بین المللی آن می باشد، جاری بوده است.
حسین قنبری افزود: منابع آبی ما در این سال ها بسیار کاهش یافته و مشکلات جدی نیز برای کشاورزان و دامداران ایجاد کرده و اولویت نخست وزارت نیرو و آب منطقه ای، تامین آب شرب انسان، کشاورزان و دامداران است.
وی با اشاره به بارش های خوب اردیبهشت امسال و طغیان رودخانه اترک، اضافه کرد: این بارش ها سبب شد تا علاوه بر آبگیری سه تالاب بین المللی، در سد دانشمند بخش مرزی داشلی برون گنبد نیز مقداری ذخیره آب شود که اکنون برای مصارف کشاورزان منطقه مورد استفاده قرار می گیرد.
قنبری تصریح کرد: درحال حاضر مشکل اصلی ما که سراسری نیز می باشد، کمبود منابع آبی به دلیل خشکسالی ها و کاهش بارش ها است و در صورت تامین منابع آبی مناسب، قطعا به تالاب ها به عنوان ذخیرگاه نیز حقابه داده می شود اما فعلا باید منتظر بارش های خوب بود.
به گزارش ایرنا و براساس اعلام اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس، از گیاهان حاشیه سه تالاب این شهرستان می توان به 'علف شور، جارو ترکمنی، سلمه سفید، گز شاهی، خار شتر، یولاف وحشی و آتریپلکس' و از گیاهان بن در آب این تالاب ها می توان به 'نی، جگن و لویی' و از گیاهان غوطه ور در آب نیز به 'بو مادران آبی و گونه ای گوشاب' اشاره کرد.
همچنین مهمترین پستانداران ساکن در حاشیه این سه تالاب بین المللی می توان به 'روباه معمولی، روباه سردم سیاه (ترکمنی)، گربه دشتی، شغال، گراز، تشتی، جرد بزرگ، جرد لیبی و موش صحرایی' اشاره کرد.
اما مهمترین پرندگانی که در اراضی پیرامون تالاب ها شامل پرندگان آبزی، کنار آبزی و خشکی زی زیست می کنند و یا پرندگانی که برای زمستان گذرانی، زادآوری به این تالاب ها می آیند می توان به فلامینگو، قو، انواع اردک، غاز، کاکایی، پرستوی دریایی و حوا صیل ها، خروس کولی، سلیم ها و آبچیلیک ها، کوکرها، کلاغ سیاه، کوکو، زنبور خوارها، سبز قبا، جغدها، سار گپه، سنقرها، شاهین، دلیجه، عقاب دریایی دم سفید و شاهی اشاره کرد.
همچنین از دوزیستان و خزندگانی که درمجموعه ی تالاب های بین المللی آلاگل، آجی گل و آلما گل زندگی می کنند می توان به قورباغه مردابی، وزغ سبز، لاک پشت برکه ای، لاک پشت کاسپی، لاک پشت افغانی، انواع مارمولک ها، کور مار سلیمانی، مار آبی، مار چلیپر، مار آتشی، تیر مار، کفچه مار و افعی اشاره کرد.
اما از انواع ماهی ها که در مجموعه تالاب های گنبدکاووس زندگی می کنند می توان 'گاو ماهی، سر گنده، پاروا، کلمه، اسبله ماهی، گامبوزیا، فیتو فاک، کپور، آمور، کاراس و سیاه ماهی' را نام برد.
شهرستان گنبدکاووس با 350 هزار نفر جمعیت درشرق استان گلستان واقع است و تلاب های بین المللی آلاگل ، آلما گل و آجی این شهرستان در بخش م زی داشلی برون و در جوار نوار مرزی با ترکمنستان قرار دارند.
1860/3039/
انتهای پیام تالاب های آلاگل، آلماگل، آجی گل گنبد اگرچه براساس کنوانسیون رامسر جزو تالاب های نیمه خشک دسته بندی شده اند اما به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب خوبی که بویژه در گذشته داشتند، علاوه بر اینکه پناهگاه خوبی برای رشد و نمو گونه های مختلف جانوری و گیاهی منطقه بوده و به آن حیات می بخشند، هرساله میزبان صدها هزار پرنده مهاجر از منطقه سیبری کشور روسیه نیز هستند.
این تالاب ها در مواقعی که پر آب هستند، استراحتگاه بسیار خوبی برای تفریح اهالی مرزنشین، مسافران و گردشگران در چهار فصل سال محسوب می شوند اما اکنون بر اثر خشکسالی، حال و روز خوشی ندارند و نیازمند توجه و تدبیر ویژه برای بازگشت به دوران خوش گذشته اند.
بدون تردید وجود سه پهنه آبی طبیعی که مجموعا بالغ بر سه هزار هکتار وسعت با عمیق تقریبی 2 تا 4 متر در منطقه گرم و خشک بخش مرزی داشلی برون گنبدکاووس که میانگین بارش سالانه آن کمتر از 250 میلی متر و تبخیر سالانه آن نیز سه تا پنج برابر میزان بارش است، یک موهبت الهی به شمار می رود.
اما کنون به دلیل خشکسالی های متوالی و سراسری ایران اسلامی در یک دهه اخیر و متعاقب آن تبخیر بالا و نیز احداث چند سد در بالادست رودخانه مرزی اترک، آب موجود دراین تالاب ها رو به پایان است.
به گفته رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس به رغم آنکه وسعت تالاب آلاگل بر اساس کنوانسیون رامسر، 920 هکتار ثبت شده اما در سال هایی که تنش آبی وجود ندارد از وسعت 2500 هکتاری برخوردار می شود، ولی اکنون به دلیل خشکسالی و تبخیر بالا، وسعت آن به حدود 900 هکتار مصوب در کنوانسیون رامسر با عمق 30 سانتی متر تا یک متر و نیم رسیده است.
غلامرضا کریمی گفت: دو تالاب دیگر منطقه شامل آلماگل با وسعت تقریبی 220 هکتار و آجی گل با وسعت تقریبی 300 هکتار از نظر آبی ضعیف تر هستند و اکنون کمتر از یک سوم از وسعت آنان آبی با عمق 20 تا 50 سانتی متر دارد.
وی اضافه کرد: احتمال خشک شدن دو تالاب آجی گل و آلماگل در صورتی که باران کافی مرداد ماه جاری چه در منطقه گنبدکاووس و چه در منطقه بالادست رودخانه اترک یعنی استان خراسان شمالی نبارد، بسیار بالا است.
کریمی تصریح کرد: این دو تالاب بین المللی در سال های گذشته نیز خشک شده بودند اما در فصل های پاییز، زمستان و بهار که میزان بارش ها بیشتر می شود، مجددا احیا می شوند.
وی با اشاره به اقدامات اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان و اداره تابعه آن در گنبدکاووس درحوزه تالاب ها، گفت: برای آبگیری این سه تالاب در سال جاری و با صرف سه میلیارد ریال هزینه، کانال های انتقال آب به این تالاب ها لایروبی شد تا به محض بارش های فصلی و طغیان رودخانه اترک نسبت به آبگیری آنان اقدام شود.
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس ادامه داد: این تالاب ها در ماه اردیبهشت امسال که بارش های خوبی در منطقه و بالادست رودخانه اترک داشتیم، آبگیری شدند اما همانگونه که اشاره شد، فقدان بارندگی در دو ماه اخیر و تبخیر بالا، سبب کم آبی سه تالاب و به احتمال زیاد خشک شدن دو تالاب از این مجموعه در روزهای آینده می شود.
مسئول محیط بانی تالاب آلاگل به عنوان بزرگترین تالاب بین المللی گلستان چندی پیش در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص اهمیت و کارکرد تالاب ها گفته بود: ایجاد رطوبت در منطقه برای جلوگیری از فرسایش خاک، کنترل ریزگردها و سیلاب های فصلی، تلطیف آب و هوا، توسعه گردشگری و مکانی به عنوان زیستگاه گونه های مختلف گیاهی و جانوری بالاخص پرندگان مهاجر از مهمترین کارکردهای تالاب ها است.
حامد آتابای، نقش تالاب ها را در تشکیل جوامع محلی و سکونتگاه های آنان و نیز استفاده از آب تالاب ها برای آبزی پروری و کشاورزی موثر دانسته و گفته بود: وجود سه تالاب بین المللی در منطقه نوار مرزی اینچه برون گنبدکاووس به ماندگاری جوامع محلی در این منطقه گرم و خشک و جلوگیری از ورود ریزگردها از بیابان 'قره قوم' ترکمنستان به داخل کشور کمک کرده است.
به گفته وی، منابع غذایی موجود در تالاب ها بویژه آلاگل فرصت خوبی برای پرندگان مهاجر و بومی منطقه برای رشد و زادآوری بوده و از این حیث این اکوسیستم های آبی گهواره های تنوع زیستی دنیا به شمار می روند که نقش مهمی در بقای انواع گونه های گیاهی و جانوری وابسته به خود ایفا می کنند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس نیز درخصوص اهمیت تالاب ها معتقد است که این پهنه های آبی دارای غنای زیستی فوق العاده ای بوده و از کانون های اصلی تنوع زیستی به شمار می روند که باید مورد توجه و حفاظت جدی قرار گیرند.
کریمی می گوید که اگرچه سه تالاب بین المللی آلاگل، آلماگل و آجی گل جزو تالاب های نیمه خشک کنوانسیون رامسر ثبت شده اند اما هرگونه کم توجهی و تخریب تالاب ها، به یقین خسارت های زیست محیطی فراوانی به منطقه وارد می کند.
وی به انجام مطالعات علمی در خصوص اختصاص حقابه به این سه تالاب بین المللی که چند سال قبل انجام شد نیز اشاره کرد و افزود: بر این اساس میزان حقابه پیشنهادی برای آلاگل سالانه 16 میلیون متر مکعب و دو تالاب آجی گل و آلماگل هر کدام چهار میلیون متر مکعب تعیین و به وزارت نیرو ارسال شد.
کریمی اضافه کرد: هنوز این حق آبه ازسوی وزارت نیرو مورد تصویب قرار نگرفته است اما با تصویب آن می توان به حفظ همیشگی این سه تالاب و استفاده از کارکردهای آن در منطقه امیدوارتر بود.
وی تصریح کرد: در صورت استمرار خشکسالی ها در چند سال آینده و اختصاص ندادن حقابه به این سه تالاب، امکان بروز ریزگردها درمنطقه وجود دارد اما درصورت بارش های سالانه در سه فصل پاییز، زمستان و بهار، تالاب های آلاگل، آجی گل و آلماگل مجدا آبگیری و احیا شده و جای نگرانی نیست.
مدیر امور آب سه شهرستان گنبدکاووس، مینودشت و گالیکش نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در پنج سال گذشته به دلیل خشکسالی های مستمر، روان آب بسیار اندکی در رودخانه مرزی اترک که منبع اصلی تامین آب کشاورزان و دامداران بخش مرزی داشلی برون شهرستان گنبد و سه تالاب بین المللی آن می باشد، جاری بوده است.
حسین قنبری افزود: منابع آبی ما در این سال ها بسیار کاهش یافته و مشکلات جدی نیز برای کشاورزان و دامداران ایجاد کرده و اولویت نخست وزارت نیرو و آب منطقه ای، تامین آب شرب انسان، کشاورزان و دامداران است.
وی با اشاره به بارش های خوب اردیبهشت امسال و طغیان رودخانه اترک، اضافه کرد: این بارش ها سبب شد تا علاوه بر آبگیری سه تالاب بین المللی، در سد دانشمند بخش مرزی داشلی برون گنبد نیز مقداری ذخیره آب شود که اکنون برای مصارف کشاورزان منطقه مورد استفاده قرار می گیرد.
قنبری تصریح کرد: درحال حاضر مشکل اصلی ما که سراسری نیز می باشد، کمبود منابع آبی به دلیل خشکسالی ها و کاهش بارش ها است و در صورت تامین منابع آبی مناسب، قطعا به تالاب ها به عنوان ذخیرگاه نیز حقابه داده می شود اما فعلا باید منتظر بارش های خوب بود.
به گزارش ایرنا و براساس اعلام اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس، از گیاهان حاشیه سه تالاب این شهرستان می توان به 'علف شور، جارو ترکمنی، سلمه سفید، گز شاهی، خار شتر، یولاف وحشی و آتریپلکس' و از گیاهان بن در آب این تالاب ها می توان به 'نی، جگن و لویی' و از گیاهان غوطه ور در آب نیز به 'بو مادران آبی و گونه ای گوشاب' اشاره کرد.
همچنین مهمترین پستانداران ساکن در حاشیه این سه تالاب بین المللی می توان به 'روباه معمولی، روباه سردم سیاه (ترکمنی)، گربه دشتی، شغال، گراز، تشتی، جرد بزرگ، جرد لیبی و موش صحرایی' اشاره کرد.
اما مهمترین پرندگانی که در اراضی پیرامون تالاب ها شامل پرندگان آبزی، کنار آبزی و خشکی زی زیست می کنند و یا پرندگانی که برای زمستان گذرانی، زادآوری به این تالاب ها می آیند می توان به فلامینگو، قو، انواع اردک، غاز، کاکایی، پرستوی دریایی و حوا صیل ها، خروس کولی، سلیم ها و آبچیلیک ها، کوکرها، کلاغ سیاه، کوکو، زنبور خوارها، سبز قبا، جغدها، سار گپه، سنقرها، شاهین، دلیجه، عقاب دریایی دم سفید و شاهی اشاره کرد.
همچنین از دوزیستان و خزندگانی که درمجموعه ی تالاب های بین المللی آلاگل، آجی گل و آلما گل زندگی می کنند می توان به قورباغه مردابی، وزغ سبز، لاک پشت برکه ای، لاک پشت کاسپی، لاک پشت افغانی، انواع مارمولک ها، کور مار سلیمانی، مار آبی، مار چلیپر، مار آتشی، تیر مار، کفچه مار و افعی اشاره کرد.
اما از انواع ماهی ها که در مجموعه تالاب های گنبدکاووس زندگی می کنند می توان 'گاو ماهی، سر گنده، پاروا، کلمه، اسبله ماهی، گامبوزیا، فیتو فاک، کپور، آمور، کاراس و سیاه ماهی' را نام برد.
شهرستان گنبدکاووس با 350 هزار نفر جمعیت درشرق استان گلستان واقع است و تلاب های بین المللی آلاگل ، آلما گل و آجی این شهرستان در بخش م زی داشلی برون و در جوار نوار مرزی با ترکمنستان قرار دارند.
1860/3039/
کپی شد
