روزنامه همشهری نوشت: 'سد اسکندر»، «مار سرخ» یا «دیوار گرگان»؛ این‌ها نام دومین دیوار دفاعی دنیا بعد از دیوار چین از نظر طول است. گرچه بخش زیادی از این سازه 200 کیلومتری که در شمال گلستان قرار گرفته و شرق استان را به غرب آن متصل کرده، زیر خاک پنهان است؛ اما همچنان بقایای این اثر تاریخی نمایانگر هنر ایرانیان باستان است.
به گفته پژوهشگران، دیوار تاریخی یا دیوار دفاعی گرگان، در دوره ساسانیان یا به روایت برخی در دوره اشکانیان ساخته شده است. در منابع تاریخی این اثر به نام‌های دیگر مانند «سد پیروز»، «سد انوشیروان»، «قزل‌آلان» و مار سرخ (به دلیل رنگ آجرهای آن) هم شناخته می‌شود. این دیوار تاریخی با طول 200 کیلومتر بعد از دیوار چین دومین دیوار بلند آسیا لقب گرفته و با توجه به اهمیت این دیوار در تابستان سال 1378 با شماره «2345» به ثبت رسیده است.
بخشی از دیوار، پنهان زیر آب
مطالعات باستان‌شناسی که در دریای خزر انجام شده نشان می‌دهد بخشی از دیوار در زیر آب واقع‌شده و بخشی دیگر آن در منطقه بیابانی و کوهستانی قرارگرفته است. بر اساس همین مطالعات حتی تا ارتفاعات کوه‌های «پیشکمر» کلاله رگه‌هایی از دیوار دیده‌شده است. این اثر تاریخی که در دنیا بی‌نظیر است، اکنون در حالی به کانون توجه فعالان گردشگری تبدیل‌شده که سال‌های طولانی مهجور مانده بود. علی‌رغم همه تأکیدها، مشکلات فراوانی پیش روی احیا و ثبت جهانی دومین دیوار طولانی دنیا در گلستان قرار دارد. برخی کارشناسان می‌گویند با وضعیت مدیریت موجود و زیرساخت‌های فعلی، ثبت جهانی دیوار گرگان هم تأثیری در گردشگری ما نخواهد داشت.
گلستان نیازمند طرح جامع گردشگری است
به سراغ «مهدی سقایی» کارشناس گردشگری رفتیم تا از ظرفیت‌هایی که ثبت جهانی و احیای این دیوار تاریخی می‌تواند در گلستان ایجاد کند، مطلع شویم. سقایی با بیان این که دیوار تاریخی به لحاظ گردشگری به‌تنهایی قابلیت عرضه ندارد، اظهار کرد: برفرض اگر دیوار دفاعی گرگان مانند دیوار چین ساخته‌شده بود بازهم قابلیت عرضه نداشت، چراکه برای جذب گردشگر تنها نیاز به جاذبه گردشگری نداریم و عوامل زیادی در این زمینه دخیل هستند.
وی ادامه داد: وجود دیوار تاریخی گرگان و نامش شاید جذب‌کننده باشد، اما برای این که این اثر تاریخی از جذابیت کافی برخوردار باشد نیازمند چند عنصر مختلف هستیم. سقایی با اشاره به عناصر لازم برای جذب گردشگر در دیوار تاریخی گرگان گفت: زیرساخت‌ها در محل این دیوار باید به‌گونه‌ای فراهم شود که دسترسی به آن آسان باشد و علاوه بر دسترسی آسان باید خدمات لازم برای جذب گردشگر در نزدیکی این دیوار ارائه شود، برای مثال در شعاع مشخصی از دیوار خدمات مهمان‌نوازی مانند اقامت، پذیرایی، تجارت و... ارائه شود. این کارشناس گردشگری گفت: عنصر دیگر این است که نهادها و سازمان‌هایی در کنار هم فعالیت و تلاش کنند دیوار تاریخی گرگان به‌عنوان جاذبه و محصول گردشگری قابلیت عرضه پیدا کند.
تنها بخشی از دیوار بازسازی شد
این کارشناس اظهار کرد: ما باید بدانیم و درک کنیم که دیوار گرگان هنوز به‌عنوان یک مسیر مشخص‌شده و به‌عنوان یک اثر تاریخی دارای جاذبه نیست، چراکه فقط بخش‌هایی از دیوار بازسازی‌شده است.
سقایی با بیان این که مهم‌ترین گام در جذب گردشگر ایجاد عینیت است، بیان کرد: ما باید به دیوار گرگان عینیت دهیم، چراکه نمی‌توانیم گردشگر را به محل دیوار تاریخی ببریم و بگوییم در این مسیر، زمانی دیوار گرگان وجود داشته است بلکه باید کاری کنیم این دیوار برای گردشگر قابل لمس باشد. وی اظهار کرد: ثبت جهانی یک اثر گام بسیار مهمی برای ایجاد جذابیت در یک اثر میراث فرهنگی است، اما ثبت جهانی به‌تنهایی در جذب گردشگر تأثیری ندارد بلکه برنامه‌ریزی مبتنی بر آن است که می‌تواند سبب جذب گردشگر شود. این کارشناس گردشگری با بیان این که اهمیت دیوار گرگان بر هیچ‌کس پوشیده نیست، گفت: ما در وهله نخست باید کلیاتی از برنامه گردشگری استان تعریف و در این کلیات دیوار دفاعی را به‌عنوان یک جاذبه مناسب مطرح کنیم و تا زمانی که کلیات گردشگری استان شکل نگیرد نمی‌توانیم تک‌تک جاذبه‌های استان را معرفی کنیم.
لزوم به‌روزرسانی برنامه احیای دیوار دفاعی گرگان
همان‌طور که تأکید شد، دیوار گرگان نه فقط شناخته شده نیست، بلکه به دلیل دفن شدن در زمین، شرایط بازدید گردشگران را هم ندارد. بااین‌حال به همت میراث فرهنگی گلستان، فعالیت‌هایی برای احیا و اکتشاف بخش‌های مختلف دیوار گرگان انجام شده است.
«حمید عمرانی» مدیر پروژه دیوار تاریخی گرگان است.
وی اظهار کرد: احیای دیوار گرگان بخشی از روند کاری ماست، اما اکنون طرح و برنامه‌ای برای آن نداریم. عمرانی گفت: اگر قرار باشد اتفاقی در مورد این دیوار رخ دهد باید ابتدا کاوش گسترده‌ای روی آن انجام شود. برای مثال این دیوار 36 قلعه دارد که باید حفاری آن‌ها انجام شود و بعد از کاوش و تحقیقات لازم برای احیای دیوار، برنامه‌ریزی کنیم.
وی با بیان این که روند ثبت جهانی این اثر در تهران و دفتر پایگاه میراث جهانی در حال پیگیری است، اظهار کرد: اطلاعات اولیه و فهرستی از کارهایی که تا این زمان روی دیوار انجام‌شده است را به دفتر ثبت جهانی در تهران ارسال کرده‌ایم.
عمرانی اظهار کرد: اکنون تأمین منابع مالی، بزرگ‌ترین چالش پیش روی ماست، چراکه حفاری گسترده نیازمند منابع مالی و زمان بیشتری است و ما منتظریم تأمین اعتبار انجام شود تا این کار را آغاز کنیم.
وی گفت: زمانی که اکتشافات کامل انجام شود، نوشتن طرح آن برای احیا مدت‌زمان کمی لازم دارد، چراکه بخش اعظم مسیر طی شده و مسیر را می‌شناسیم. فقط باید روی کاغذ چیده شود که کار سختی نیست.
تأمین اعتبار، بزرگ‌ترین چالش است
عمرانی بزرگ‌ترین چالش پیش روی دیوار تاریخی گرگان را موضوع تأمین اعتبار عنوان کرد و گفت: با استفاده از تجهیزات ژئوفیزیک می‌توان روند حفاری‌ها را تسریع کرد، اما موضوع مالی ما را در این زمینه به چالش می‌کشاند. وی در مورد برنامه‌های اجرا شده در مسیر معرفی این دیوار به‌عنوان جاذبه گردشگری اظهار کرد: اکثر مردم گرگان اسم این دیوار تاریخی را شنیده‌اند و زمانی که برای بازدید می‌آیند و زمین صافی را می‌بینند که چندین آجر در آن وجود دارد، تعجب می‌کنند. تصوری که مردم از دیوار گرگان دارند، شبیه به دیوار چین است؛ گرچه از دید دوستداران میراث فرهنگی همان تکه آجرها هم مهم است، از دید عامه مردم چیز بی‌ارزشی است. عمرانی گفت: دیوار چون وجود خارجی ندارد و بخش اعظم آن زیرخاک دفن شده، روند جذب گردشگر را سخت کرده است، اما ما تلاش کرده‌ایم از طریق رسانه‌ها و تهیه برنامه‌های مستند و مصاحبه‌ها این دیوار و اهمیت آن را به مردم معرفی کنیم. در همین زمینه تاکنون چندین مستند 2 زبانه تهیه‌شده است.
3014/2729
انتهای پیام به گفته پژوهشگران، دیوار تاریخی یا دیوار دفاعی گرگان، در دوره ساسانیان یا به روایت برخی در دوره اشکانیان ساخته شده است. در منابع تاریخی این اثر به نام‌های دیگر مانند «سد پیروز»، «سد انوشیروان»، «قزل‌آلان» و مار سرخ (به دلیل رنگ آجرهای آن) هم شناخته می‌شود. این دیوار تاریخی با طول 200 کیلومتر بعد از دیوار چین دومین دیوار بلند آسیا لقب گرفته و با توجه به اهمیت این دیوار در تابستان سال 1378 با شماره «2345» به ثبت رسیده است.
بخشی از دیوار، پنهان زیر آب
مطالعات باستان‌شناسی که در دریای خزر انجام شده نشان می‌دهد بخشی از دیوار در زیر آب واقع‌شده و بخشی دیگر آن در منطقه بیابانی و کوهستانی قرارگرفته است. بر اساس همین مطالعات حتی تا ارتفاعات کوه‌های «پیشکمر» کلاله رگه‌هایی از دیوار دیده‌شده است. این اثر تاریخی که در دنیا بی‌نظیر است، اکنون در حالی به کانون توجه فعالان گردشگری تبدیل‌شده که سال‌های طولانی مهجور مانده بود. علی‌رغم همه تأکیدها، مشکلات فراوانی پیش روی احیا و ثبت جهانی دومین دیوار طولانی دنیا در گلستان قرار دارد. برخی کارشناسان می‌گویند با وضعیت مدیریت موجود و زیرساخت‌های فعلی، ثبت جهانی دیوار گرگان هم تأثیری در گردشگری ما نخواهد داشت.
گلستان نیازمند طرح جامع گردشگری است
به سراغ «مهدی سقایی» کارشناس گردشگری رفتیم تا از ظرفیت‌هایی که ثبت جهانی و احیای این دیوار تاریخی می‌تواند در گلستان ایجاد کند، مطلع شویم. سقایی با بیان این که دیوار تاریخی به لحاظ گردشگری به‌تنهایی قابلیت عرضه ندارد، اظهار کرد: برفرض اگر دیوار دفاعی گرگان مانند دیوار چین ساخته‌شده بود بازهم قابلیت عرضه نداشت، چراکه برای جذب گردشگر تنها نیاز به جاذبه گردشگری نداریم و عوامل زیادی در این زمینه دخیل هستند.
وی ادامه داد: وجود دیوار تاریخی گرگان و نامش شاید جذب‌کننده باشد، اما برای این که این اثر تاریخی از جذابیت کافی برخوردار باشد نیازمند چند عنصر مختلف هستیم. سقایی با اشاره به عناصر لازم برای جذب گردشگر در دیوار تاریخی گرگان گفت: زیرساخت‌ها در محل این دیوار باید به‌گونه‌ای فراهم شود که دسترسی به آن آسان باشد و علاوه بر دسترسی آسان باید خدمات لازم برای جذب گردشگر در نزدیکی این دیوار ارائه شود، برای مثال در شعاع مشخصی از دیوار خدمات مهمان‌نوازی مانند اقامت، پذیرایی، تجارت و... ارائه شود. این کارشناس گردشگری گفت: عنصر دیگر این است که نهادها و سازمان‌هایی در کنار هم فعالیت و تلاش کنند دیوار تاریخی گرگان به‌عنوان جاذبه و محصول گردشگری قابلیت عرضه پیدا کند.
تنها بخشی از دیوار بازسازی شد
این کارشناس اظهار کرد: ما باید بدانیم و درک کنیم که دیوار گرگان هنوز به‌عنوان یک مسیر مشخص‌شده و به‌عنوان یک اثر تاریخی دارای جاذبه نیست، چراکه فقط بخش‌هایی از دیوار بازسازی‌شده است.
سقایی با بیان این که مهم‌ترین گام در جذب گردشگر ایجاد عینیت است، بیان کرد: ما باید به دیوار گرگان عینیت دهیم، چراکه نمی‌توانیم گردشگر را به محل دیوار تاریخی ببریم و بگوییم در این مسیر، زمانی دیوار گرگان وجود داشته است بلکه باید کاری کنیم این دیوار برای گردشگر قابل لمس باشد. وی اظهار کرد: ثبت جهانی یک اثر گام بسیار مهمی برای ایجاد جذابیت در یک اثر میراث فرهنگی است، اما ثبت جهانی به‌تنهایی در جذب گردشگر تأثیری ندارد بلکه برنامه‌ریزی مبتنی بر آن است که می‌تواند سبب جذب گردشگر شود. این کارشناس گردشگری با بیان این که اهمیت دیوار گرگان بر هیچ‌کس پوشیده نیست، گفت: ما در وهله نخست باید کلیاتی از برنامه گردشگری استان تعریف و در این کلیات دیوار دفاعی را به‌عنوان یک جاذبه مناسب مطرح کنیم و تا زمانی که کلیات گردشگری استان شکل نگیرد نمی‌توانیم تک‌تک جاذبه‌های استان را معرفی کنیم.
لزوم به‌روزرسانی برنامه احیای دیوار دفاعی گرگان
همان‌طور که تأکید شد، دیوار گرگان نه فقط شناخته شده نیست، بلکه به دلیل دفن شدن در زمین، شرایط بازدید گردشگران را هم ندارد. بااین‌حال به همت میراث فرهنگی گلستان، فعالیت‌هایی برای احیا و اکتشاف بخش‌های مختلف دیوار گرگان انجام شده است.
«حمید عمرانی» مدیر پروژه دیوار تاریخی گرگان است.
وی اظهار کرد: احیای دیوار گرگان بخشی از روند کاری ماست، اما اکنون طرح و برنامه‌ای برای آن نداریم. عمرانی گفت: اگر قرار باشد اتفاقی در مورد این دیوار رخ دهد باید ابتدا کاوش گسترده‌ای روی آن انجام شود. برای مثال این دیوار 36 قلعه دارد که باید حفاری آن‌ها انجام شود و بعد از کاوش و تحقیقات لازم برای احیای دیوار، برنامه‌ریزی کنیم.
وی با بیان این که روند ثبت جهانی این اثر در تهران و دفتر پایگاه میراث جهانی در حال پیگیری است، اظهار کرد: اطلاعات اولیه و فهرستی از کارهایی که تا این زمان روی دیوار انجام‌شده است را به دفتر ثبت جهانی در تهران ارسال کرده‌ایم.
عمرانی اظهار کرد: اکنون تأمین منابع مالی، بزرگ‌ترین چالش پیش روی ماست، چراکه حفاری گسترده نیازمند منابع مالی و زمان بیشتری است و ما منتظریم تأمین اعتبار انجام شود تا این کار را آغاز کنیم.
وی گفت: زمانی که اکتشافات کامل انجام شود، نوشتن طرح آن برای احیا مدت‌زمان کمی لازم دارد، چراکه بخش اعظم مسیر طی شده و مسیر را می‌شناسیم. فقط باید روی کاغذ چیده شود که کار سختی نیست.
تأمین اعتبار، بزرگ‌ترین چالش است
عمرانی بزرگ‌ترین چالش پیش روی دیوار تاریخی گرگان را موضوع تأمین اعتبار عنوان کرد و گفت: با استفاده از تجهیزات ژئوفیزیک می‌توان روند حفاری‌ها را تسریع کرد، اما موضوع مالی ما را در این زمینه به چالش می‌کشاند. وی در مورد برنامه‌های اجرا شده در مسیر معرفی این دیوار به‌عنوان جاذبه گردشگری اظهار کرد: اکثر مردم گرگان اسم این دیوار تاریخی را شنیده‌اند و زمانی که برای بازدید می‌آیند و زمین صافی را می‌بینند که چندین آجر در آن وجود دارد، تعجب می‌کنند. تصوری که مردم از دیوار گرگان دارند، شبیه به دیوار چین است؛ گرچه از دید دوستداران میراث فرهنگی همان تکه آجرها هم مهم است، از دید عامه مردم چیز بی‌ارزشی است. عمرانی گفت: دیوار چون وجود خارجی ندارد و بخش اعظم آن زیرخاک دفن شده، روند جذب گردشگر را سخت کرده است، اما ما تلاش کرده‌ایم از طریق رسانه‌ها و تهیه برنامه‌های مستند و مصاحبه‌ها این دیوار و اهمیت آن را به مردم معرفی کنیم. در همین زمینه تاکنون چندین مستند 2 زبانه تهیه‌شده است.
3014/2729
کپی شد
