در 50 کیلومتری مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد و در 35 کیلومتری شهر توریستی سی سخت، روستای ده شیخ واقع شده که غاری با 135 میلیون سال عمر را در جوارش جای داده است. این غار که در سالهای اخیر نام و نشان زیادی از خود به در کرده و منحصر به فردترین جاذبه طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد لقب گرفت. آمد و شد غارنوردان و غارشناسان موجب معرفی غار شگفت انگیز استان شد تا جایی که علیصدر 2 را برای معرفی مجمل این جاذبه اسرار آمیز و کمتر شناخته شده به کار بردند.
به گزارش امید مردم؛ علیصدر 2 هرچند دیر کشف شد اما اعجاب انگیزی های طبیعی آن سبب شده تا نام و آوازه‌ای برای خود در بین گردشگران دست و پا کند. غار ده شیخ هنوز به لحاظ علمی و هم به لحاظ معرفی به گردشگران ناشناخته‌های بسیاری دارد. پس برای دست یافتن به ابعاد جدیدی از ناشناخته‌های این عظمت طبیعی جنوب غرب ایران با یک دکترای زمین شناسی به گفتگو نشسته‌ایم.
دکتر عبدرحمان چمن آرا، دکتری زمین شناسی، استاد دانشگاه و عضو سازمان مجمع سالانه زمین شناسی کشور و همچنین عضو سازمان مجمع سالانه نظام مهندسی معدن استان کهگیلویه و بویراحمد است. وی همچنین مدرس علوم زمین در استان، مؤلف دهها کتاب دانشگاهی، پژوهشگر برتر استانی و عضو سازمان نظام مهندسی معدن استان کهگیلویه و بویراحمد است. آنچه در زیر می‌خوانید ماحصل گفتگوی خبرنگار روزنامه امید مردم با این استاد زمین شناسی است.
**آقای دکتر در ابتدا اطلاعاتی در زمینه موقعیت غار بدهید
غار ده شیخ پاتاوه بی نظیرترین جاذبه طبیعی در جنوب غرب ایران و یکی از غارهای کم نظیر کشور می‌باشد که در مسیر کریدوری شمال به جنوب کشور، یعنی محور اصفهان به یاسوج واقع شده است. وجه تسمیه آن هم به علت قرار گرفتن در بالادست روستایی به همین نام است و خود غار هم در سال 87 توسط مردم همین روستا کشف شد و من به عنوان یک زمین شناس معتقدم که غار ده شیخ را اگر مردم ایران بشناسند، محال است که برای دیدن آن راهی شهرپاتاوه و روستای ده شیخ نشوند در یک کلام می گویم که غار ده شیخ بی نظیر است.
**سن این غار چقدر است؟
سن غار ده شیخ بر اساس بررسی‌های زمین شناسی و میراث فرهنگی استان با استفاده از روش تعیین سن مطلق یعنی رادیواکتیو C14، شکل گیری این غار مربوط به دوران دوم زمین شناسی (دوره کرتاسه) با سنی حدود 135 میلیون سال پیش است.
**غار ده شیخ از نظر زمین شناسی چه ویژگی‌ای دارد؟
غار ده شیخ درسازند سَروَک یکی از سازندهای زمین‌شناسی گروه بنگستان در زاگرس با سن کرتاسه که (آلبین – تورونین) سنگ میزبان این غار بوده است. مقطع نمونه سازند سَروَک از تنگ سولک در لیکک بهمِئی، در بخش مرکزی دامنه‌های جنوبی کوه بنگستان واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد انتخاب شده است.
**سازند سروک چیه؟
در پهنه زاگرس و رشته کوه دنا غارها معمولاً در سنگ‌های رسوبی از نوع آهکی مانند سازند سَروَک، سازند ایلام و سازند آسماری تشکیل شده‌اند که این غار در سازند سَروَک تشکیل شده است.
**از نظر زمین شناسی خود غار چه ارزش‌هایی دارد؟
از سه منظر توریستی، اقتصادی و علمی حائز اهمیت است. اغلب مخازن هیدروکربور (نفت و گاز) ایران در کارست آهکی قرار دارد. در استان کهگیلویه و بویراحمد میدان‌های نفتی بزرگ گچساران، بی بی حکیمه و معادن بوکسیت استان نیز درهمین سنگ‌های کارستیک می‌باشد. پس غار یکی از مهم‌ترین اشکال ژئومورفولوژی کارست بوده که علاوه بر جاذبه‌های توریستی و گردشگری، از دیدگاه علمی و اقتصادی نیز بسیار حائز اهمیت می‌باشند.
**غار ده شیخ، از منظر علمی چگونه ایجاد شده است؟
در زمینه نحوه تشکیل غارده شیخ باید گفت که آب باران و نزولات جوی با دی اکسید کربن هوا ترکیب شده و اسید ضعیف کربنیک را می‌سازد. این آب اسیدی با نفوذ درون زمین با سنگ‌های آهکی تماس ایجاد می‌کند و آنها را در خود حل می‌کند. عمل انحلال معمولاً در امتداد درزها، گسل‌ها یا سطوح لایه بندی سنگ‌ها با سهولت بیشتری انجام می‌گیرد و سبب ایجاد حفره‌های بزرگی بنام غار آهکی شده است. بیشتر غارهای جهان ارتباطی مستقیم با سنگ‌های رسوبی آهکی دارند.
**استالاگتیت و استالاگمیت ها که از ویژگیهای بارز و زیبای غار ده شیخ است، چطور ایجاد شده‌اند؟
در اثر هر عاملی مثل تلاطم آب، گیاهان فتوسنتز کننده، کم شدن عمق و فشار آب باعث خروج گاز کربن دی اکسید از آب سخت که کلسیم بیکربنات است می‌شود و آهک رسوب می‌دهد، که این رسوب در غار به صورت قندیل‌ها نمایان می‌شود وقتی که این ساختارآهکی که به طور عمودی از سقف به پائین آویزان باشند، آنها را استالاگتیت (Stalactite) یا چکنده می‌نامند.
ته نشین های آهکی به وجود آمده از چکه‌های آب از سقف به سمت پائین در کف غار رو به بالا رشد می‌کنند که استالاگمیت (Stalagmite) یا چکیده نامیده می‌شوند. گاهی این دو ساختار در طول قرون متمادی بهم رسیده و تشکیل ستون‌های آهکی (Piliers limestone) را می‌دهند و به مانند تابلوهای زیبایی، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند و در غار ده شیخ قندیل‌های زیبای فراوانی دیده می‌شود که زیبایی منحصر به فردی به این غار داده است.
**و اما بحث تکراری آسیب نرساندن به قندیل‌های غارها…!
ببینید قندیل‌ها (استالاگتیت و استالاگمیت) در طول هزاران سال گسترش پیدا می‌کنند و رشد آنها گاهی فقط به چند سانتی متر در یک قرن محدود می‌شود که به نظر عده‌ای از زمین شناسان رشد آنها در هر قرن 2/5 سانتی متر مکعب است. پس ناچاریم هم ما زمین شناسان و هم گردشگران در بازدیدهایمان بیشتر مراقب این زیبایی‌هایی که از میلیون‌ها سال پیش به ما رسیده، باشیم.
** همه غارهای طبیعی به شیوه بالا ایجاد می‌شوند یا نه!
در مجموع می‌توان به 5 عامل اشاره کرد که نقش مستقیمی در ایجاد تمام غارهای طبیعی دارند و تقریباً ایجاد غارهای طبیعی خارج از این عوامل نیست:
اول؛ وجود آهک‌های ضخیم لایه با لایه بندی خوب، دوم؛ ایجاد گسلش و لغزش در امتداد لایه بندی، سوم؛ بارش کافی حدود 800 میلی متر در سال، چهارم؛ وجود درزه و شکاف در آهک‌ها که حرکت نزولات جوی را به پایین دست مهیا نموده است و پنجم؛ سرد سیر بودن منطقه و به تبع آن دمای پائین آب که باعث بالا رفتن فوگاسیته Co2 در آن شده و انحلال آهک را تشدید نموده است.
**برگردیم به ده شیخ، از غار خودمان بگویید
محدوده تشکیل غار ده شیخ در زون ساختاری زاگرس و دنای چین خورده قرار داشته و ویژگیهای ساختاری و تکتونیکی منطبق با آن را دارد. تزئینات غارهای آهکی در ایران به نام‌های پرده‌ای، سوزنی، جرقه‌ای، گل کلمی، فندقی، اسفنجی و بادامی معروف است، که در این غار به خوبی قابل مشاهده هستند. دمای متوسط غار در تمام فصول سال 5-10 سانتی گراد بوده و مجاری تنگ، باریک و هوای سرد از ویژگیهای این غار می‌باشد. متوسط دمای منطقه 18 درجه سانتی گراد بوده است.
ورودی‌های جدید این غار دارای ارتفاعی حدود 15 تا 20 مترمربع است که در مرحله نخست باید به صورت خم شدن و نشسته وارد غار شد. وجود چهار دهنه ورودی، دالان‌های مسکونی و آبراهه‌های زیبا و سه دالان به زیبایی طبیعی این غار دیدنی افزوده است.
**آیا غار ده شیخ بازهم نیاز به کاوش دارد؟
قطعاً غار ده شیخ دارای دالان‌های بیشتری است و نیاز به کاوش‌های جامع‌تری می‌باشد.
- گفت و گو از پیمان فرامرزی
____________
انتشار دهنده: سید ولی موسوی نژاد ** 6110
انتهای پیام به گزارش امید مردم؛ علیصدر 2 هرچند دیر کشف شد اما اعجاب انگیزی های طبیعی آن سبب شده تا نام و آوازه‌ای برای خود در بین گردشگران دست و پا کند. غار ده شیخ هنوز به لحاظ علمی و هم به لحاظ معرفی به گردشگران ناشناخته‌های بسیاری دارد. پس برای دست یافتن به ابعاد جدیدی از ناشناخته‌های این عظمت طبیعی جنوب غرب ایران با یک دکترای زمین شناسی به گفتگو نشسته‌ایم.
دکتر عبدرحمان چمن آرا، دکتری زمین شناسی، استاد دانشگاه و عضو سازمان مجمع سالانه زمین شناسی کشور و همچنین عضو سازمان مجمع سالانه نظام مهندسی معدن استان کهگیلویه و بویراحمد است. وی همچنین مدرس علوم زمین در استان، مؤلف دهها کتاب دانشگاهی، پژوهشگر برتر استانی و عضو سازمان نظام مهندسی معدن استان کهگیلویه و بویراحمد است. آنچه در زیر می‌خوانید ماحصل گفتگوی خبرنگار روزنامه امید مردم با این استاد زمین شناسی است.
**آقای دکتر در ابتدا اطلاعاتی در زمینه موقعیت غار بدهید
غار ده شیخ پاتاوه بی نظیرترین جاذبه طبیعی در جنوب غرب ایران و یکی از غارهای کم نظیر کشور می‌باشد که در مسیر کریدوری شمال به جنوب کشور، یعنی محور اصفهان به یاسوج واقع شده است. وجه تسمیه آن هم به علت قرار گرفتن در بالادست روستایی به همین نام است و خود غار هم در سال 87 توسط مردم همین روستا کشف شد و من به عنوان یک زمین شناس معتقدم که غار ده شیخ را اگر مردم ایران بشناسند، محال است که برای دیدن آن راهی شهرپاتاوه و روستای ده شیخ نشوند در یک کلام می گویم که غار ده شیخ بی نظیر است.
**سن این غار چقدر است؟
سن غار ده شیخ بر اساس بررسی‌های زمین شناسی و میراث فرهنگی استان با استفاده از روش تعیین سن مطلق یعنی رادیواکتیو C14، شکل گیری این غار مربوط به دوران دوم زمین شناسی (دوره کرتاسه) با سنی حدود 135 میلیون سال پیش است.
**غار ده شیخ از نظر زمین شناسی چه ویژگی‌ای دارد؟
غار ده شیخ درسازند سَروَک یکی از سازندهای زمین‌شناسی گروه بنگستان در زاگرس با سن کرتاسه که (آلبین – تورونین) سنگ میزبان این غار بوده است. مقطع نمونه سازند سَروَک از تنگ سولک در لیکک بهمِئی، در بخش مرکزی دامنه‌های جنوبی کوه بنگستان واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد انتخاب شده است.
**سازند سروک چیه؟
در پهنه زاگرس و رشته کوه دنا غارها معمولاً در سنگ‌های رسوبی از نوع آهکی مانند سازند سَروَک، سازند ایلام و سازند آسماری تشکیل شده‌اند که این غار در سازند سَروَک تشکیل شده است.
**از نظر زمین شناسی خود غار چه ارزش‌هایی دارد؟
از سه منظر توریستی، اقتصادی و علمی حائز اهمیت است. اغلب مخازن هیدروکربور (نفت و گاز) ایران در کارست آهکی قرار دارد. در استان کهگیلویه و بویراحمد میدان‌های نفتی بزرگ گچساران، بی بی حکیمه و معادن بوکسیت استان نیز درهمین سنگ‌های کارستیک می‌باشد. پس غار یکی از مهم‌ترین اشکال ژئومورفولوژی کارست بوده که علاوه بر جاذبه‌های توریستی و گردشگری، از دیدگاه علمی و اقتصادی نیز بسیار حائز اهمیت می‌باشند.
**غار ده شیخ، از منظر علمی چگونه ایجاد شده است؟
در زمینه نحوه تشکیل غارده شیخ باید گفت که آب باران و نزولات جوی با دی اکسید کربن هوا ترکیب شده و اسید ضعیف کربنیک را می‌سازد. این آب اسیدی با نفوذ درون زمین با سنگ‌های آهکی تماس ایجاد می‌کند و آنها را در خود حل می‌کند. عمل انحلال معمولاً در امتداد درزها، گسل‌ها یا سطوح لایه بندی سنگ‌ها با سهولت بیشتری انجام می‌گیرد و سبب ایجاد حفره‌های بزرگی بنام غار آهکی شده است. بیشتر غارهای جهان ارتباطی مستقیم با سنگ‌های رسوبی آهکی دارند.
**استالاگتیت و استالاگمیت ها که از ویژگیهای بارز و زیبای غار ده شیخ است، چطور ایجاد شده‌اند؟
در اثر هر عاملی مثل تلاطم آب، گیاهان فتوسنتز کننده، کم شدن عمق و فشار آب باعث خروج گاز کربن دی اکسید از آب سخت که کلسیم بیکربنات است می‌شود و آهک رسوب می‌دهد، که این رسوب در غار به صورت قندیل‌ها نمایان می‌شود وقتی که این ساختارآهکی که به طور عمودی از سقف به پائین آویزان باشند، آنها را استالاگتیت (Stalactite) یا چکنده می‌نامند.
ته نشین های آهکی به وجود آمده از چکه‌های آب از سقف به سمت پائین در کف غار رو به بالا رشد می‌کنند که استالاگمیت (Stalagmite) یا چکیده نامیده می‌شوند. گاهی این دو ساختار در طول قرون متمادی بهم رسیده و تشکیل ستون‌های آهکی (Piliers limestone) را می‌دهند و به مانند تابلوهای زیبایی، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند و در غار ده شیخ قندیل‌های زیبای فراوانی دیده می‌شود که زیبایی منحصر به فردی به این غار داده است.
**و اما بحث تکراری آسیب نرساندن به قندیل‌های غارها…!
ببینید قندیل‌ها (استالاگتیت و استالاگمیت) در طول هزاران سال گسترش پیدا می‌کنند و رشد آنها گاهی فقط به چند سانتی متر در یک قرن محدود می‌شود که به نظر عده‌ای از زمین شناسان رشد آنها در هر قرن 2/5 سانتی متر مکعب است. پس ناچاریم هم ما زمین شناسان و هم گردشگران در بازدیدهایمان بیشتر مراقب این زیبایی‌هایی که از میلیون‌ها سال پیش به ما رسیده، باشیم.
** همه غارهای طبیعی به شیوه بالا ایجاد می‌شوند یا نه!
در مجموع می‌توان به 5 عامل اشاره کرد که نقش مستقیمی در ایجاد تمام غارهای طبیعی دارند و تقریباً ایجاد غارهای طبیعی خارج از این عوامل نیست:
اول؛ وجود آهک‌های ضخیم لایه با لایه بندی خوب، دوم؛ ایجاد گسلش و لغزش در امتداد لایه بندی، سوم؛ بارش کافی حدود 800 میلی متر در سال، چهارم؛ وجود درزه و شکاف در آهک‌ها که حرکت نزولات جوی را به پایین دست مهیا نموده است و پنجم؛ سرد سیر بودن منطقه و به تبع آن دمای پائین آب که باعث بالا رفتن فوگاسیته Co2 در آن شده و انحلال آهک را تشدید نموده است.
**برگردیم به ده شیخ، از غار خودمان بگویید
محدوده تشکیل غار ده شیخ در زون ساختاری زاگرس و دنای چین خورده قرار داشته و ویژگیهای ساختاری و تکتونیکی منطبق با آن را دارد. تزئینات غارهای آهکی در ایران به نام‌های پرده‌ای، سوزنی، جرقه‌ای، گل کلمی، فندقی، اسفنجی و بادامی معروف است، که در این غار به خوبی قابل مشاهده هستند. دمای متوسط غار در تمام فصول سال 5-10 سانتی گراد بوده و مجاری تنگ، باریک و هوای سرد از ویژگیهای این غار می‌باشد. متوسط دمای منطقه 18 درجه سانتی گراد بوده است.
ورودی‌های جدید این غار دارای ارتفاعی حدود 15 تا 20 مترمربع است که در مرحله نخست باید به صورت خم شدن و نشسته وارد غار شد. وجود چهار دهنه ورودی، دالان‌های مسکونی و آبراهه‌های زیبا و سه دالان به زیبایی طبیعی این غار دیدنی افزوده است.
**آیا غار ده شیخ بازهم نیاز به کاوش دارد؟
قطعاً غار ده شیخ دارای دالان‌های بیشتری است و نیاز به کاوش‌های جامع‌تری می‌باشد.
- گفت و گو از پیمان فرامرزی
____________
انتشار دهنده: سید ولی موسوی نژاد ** 6110
کپی شد
