به دنبال حاد شدن وضعیت طلاق در کشور، دستگاه های مسئول به این نتیجه رسیدند که دست کم مسیر طلاق را برای زوجین اندکی طولانی کنند، به امید سازش و منصرف کردن آنان از جدایی.
سامانه الکترونیکی کاهش طلاق (تصمیم) در همین راستا و با توافق و همکاری دادگستری و سازمان بهزیستی راه اندازی شده است؛ ابتدا در مشهد و در مرداد 97 هم در 11 استان دیگر.
متقاضیان طلاق دیگر نمی توانند در گام نخست به دادگاه خانواده مراجعه کنند بلکه ابتدا باید درخواست خود را در سامانه تصمیم ثبت کنند سپس مراحل مددکاری اجتماعی، روانشناسی، روانپزشکی و در نهایت مشاوره حقوقی را دریافت کنند.
بهمن مرادی فر، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کرمانشاه در این باره گفت: از 22 مرداد 97 دیگر تمام متقاضیان طلاق در استان باید در سامانه تصمیم ثبت نام کنند سپس سازمان بهزیستی به آنان نوبت می‌دهد و به مرکز غربالگری دعوت می کند تا برایشان پرونده تشکیل شود و به مرکز مشاوره معرفی شوند.
به گفته او ، در این سامانه برای زوجین متقاضی طلاق 45 روز مشاوره تعریف می شود و در صورت سازش نکردن و اصرار بر جدایی، پرونده آنان به دادگاه خانواده ارجاع می‌شود.
امید قادری، مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه هم با بیان اینکه 'اختلافات احساسی' از مهمترین علل طلاق است، گفت: در تلاشیم که زوجین پیش از انجام مشاوره‌های تخصصی وارد دادگاه خانواده نشوند زیرا در این دادگاه بسیاری از هنجارها بین آنها شکسته می‌شود.
بنابر اعلام قادری '30 درصد از کسانی که در دادگاه خانواده پرونده تشکیل می‌دهند، پیگیر طلاق‌شان نمی شوند و طبعا با فعال شدن سامانه تصمیم کار دادگاه خانواده استان نیز سبک تر می‌شود.'
گرچه سامانه تصمیم می تواند در ایجاد سازش بین زوجین، شناخت عوامل موثر بر وقوع طلاق و کمک به قضات برای گرفتن تصمیم مناسب موثر باشد اما روش معکوس سازمان بهزیستی و دادگستری برای کاهش طلاق منتقدانی سرسختی هم دارد.
منتقدان بر این باورند که به جای اینکه در ابتدای مسیر و پیش از آغاز زندگی زناشویی، مهارت های رفتاری و کلامی به درستی و به صورت موثر به زوجین آموزش داده شود، این کار به زمانی واگذار شده است که 'چینی زندگی مشترک' تکه تکه شده و حتی اگر با مشاوره‌های اجباری به هم چسبانده شود، هرگز آن زیبایی نخست را نخواهد داشت و این بار زودتر از گذشته خواهد شکست. به قول معروف 'سرچشمه شاید گرفتن به بیل، چو پرشد نشاید گرفتن به پیل'.
** 'تصمیم' موثر است اما...
شهاب تجری، حقوقدان و عضو هیات مدیره کانون وکلای استان کرمانشاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سامانه الکترونیکی کاهش طلاق (تصمیم) اقدامی مثبت است زیرا بسیاری از زوجین شیوه برخورد مناسب با اختلافات سطحی را یاد نگرفته اند و خیلی زود به تنش و در نهایت طلاق می‌رسند.
به اعتقاد تجری ، مشاوره های پیش از طلاق در اصلاح تصمیمات عجولانه و غیرآگاهانه موثر است اما واقعیت این است که معضل طلاق با این مشاوره ها به شکل اساسی قابل مهار نیست زیرا مولفه های متعددی در رساندن زوجین به جدایی نقش دارند و باید همه آنها در کنار هم دید.
او افزود: بسیاری از ازدواج ها به دلیل غلیان احساسات جوانی شکل می‌گیرد و طرفین برآورد آگاهانه و گاه عاقلانه ای از یکدیگر ندارند و مشکل دقیقا از هم همین جا شروع می شود.
** مشاوره پیش از ازدواج باید اجباری شود
هرچند به گفته فرحناز محمدی، معاون امور پیشگیری اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه 'دوره‌های مستمر آموزش پیش از ازدواج' زیرنظر این سازمان برگزار می‌شود اما تجری تاکید کرد که 'انجام مشاوره پیش از ازدواج باید برای زوجین اجباری شود و بیشتر تلاش و هزینه ای که برای مشاوره های پیش از طلاق صرف می شود، معطوف به آگاه سازی جوانان در آغاز زندگی مشترک شود.'
به گفته او ، هدف مشاوره پیش از ازدواج هم این است که در باره پیوندهای بی سرانجام هشدار دهد؛ در واقع رفتن به مشاوره باید اجباری اما پذیرش نظر مشاوران برای زوجین اختیاری باشد.
هم اکنون مشاوره های پیش از طلاق از قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی نیست و این مشاوره ها با توافق سازمان بهزیستی و دادگستری ها اجباری شده است.
تجری تاکید دارد که می توان مشاوره های پیش از ازدواج را هم در قالب چنین توافقی اجباری کرد اما لازم است در مجلس شورای اسلامی تبدیل به قانون شود تا اجرای آن اجتناب ناپذیر باشد.
** مشاوره ها باید استاندارد شود
بهره گیری از مشاوران خانواده چه پیش از ازدواج و چه در مسیر طلاق حتما اثرات مثبتی دارد اما یکی از تردیدهای بزرگ در باره کیفیت و میزان اثربخشی این مشاوره هاست؛ اینکه آگاه کردن زوجین پیش از آنکه جنبه واقعی و موثر داشته باشد به یک روند نمایشی و رفع تکلیف تبدیل شود.
تجری هم اذعان دارد که مشاوره های فعلی به زوجین یک چارچوب استاندارد ندارد اما اگر گام اول را به درستی برداریم طبعا لوازم آن نیز به مرور اصلاح و استاندارد می شود.
** مسیر طلاق نباید آسان و هموار باشد
قوانین ناکارآمد یکی دیگر از معضلاتی است که عضو هیات مدیره کانون وکلای استان کرمانشاه به آن اشاره کرد و گفت: بسیاری از طلاق ها ناشی از وجود قوانینی است که مسیر جدایی زوجین را به شدت آسان و هموار کرده است.
تجری افزود: قوانین فعلی طلاق به شکلی است که زوجین بدون دغدغه و دردسر از هم جدا می شوند؛ مردها با کمک حق طلاق و زنان هم با اهرم مهریه.
به گفته او ، در بسیاری از کشورها ثبت طلاق به ویژه در سال‌های نخست زندگی مشترک به شدت سخت و حتی در کشور اسلامی اندونزی در اوایل زندگی مشترک ممنوع است تا زوجین پیش از طلاق به تداوم زندگی مشترک فکر کنند.
به اعتقاد تجری، مبنای این قانون سختگیرانه این است که در هنگام قرار گرفتن 2 شخصیت و جنس متفاوت در کنار هم، بروز اختلاف و مشکل بین آنها طبیعی است اما وقتی مسیر جدایی و طلاق برای زن و مرد ناهموار باشد آنها گرایش و توجه بیشتری به سازش و تداوم ازدواج خواهند داشت.
این حقوقدان با بیان اینکه قوانین قدیمی و سنتی طلاق در کشور ما نیاز به بازنگری دارد، گفت: متاسفانه نمایندگان مجلس شورای اسلامی به جای پرداختن به این مسائل اساسی و حاد جامعه در مواقع زیادی درگیر مسائل حاشیه ای هستند.
** چرا مشاوره پیش از ازدواج مهمتر است؟
اینکه نباید صیغه طلاق به سرعت و سهولت جاری شود، ضروری است اما اگر زوجین آگاهانه و عالمانه پای سفره عقد بنشینند، حتما پیوند آنان محکم تر و طولانی تر خواهد بود و به راحتی تن به فروپاشیدن خانواده نمی‌‌دهند.
زوجین زیادی در همان ماه های نخست زندگی مشترک مسیرشان به سامانه تصمیم می افتد زیرا پیش از ازدواج هیچ آموزش موثری برای مقابله با تفاوت، اختلاف ها و تنش‌های طبیعی ندیده اند و به همین دلیل است که به گفته علیرضا گودرزی، مدیرکل امور اجتماعی استانداری 'بیشترین طلاق‌های استان در سال های اول و دوم ازدواج اتفاق می افتد.'
بررسی علل اصلی طلاق در استان کرمانشاه اهمیت مشاوره های پیش از ازدواج را روشن‌تر می کند؛ آنجا که معاونت امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه اعلام کرده است: نداشتن آموزش مهارت های زندگی، دخالت اطرافیان، پایین بودن آستانه تحمل و کمبود مهارت های سازگاری، نداشتن آشنایی با جنس مقابل، ضرب و شتم و خشونت به دلیل نداشتن مهارت گفت و گو و مهارت اختلالات عاطفی از جمله مهمترین مواردی است که منجر به وقوع طلاق می شود.
البته نباید از مشکلات اقتصادی بویژه بحران بیکاری در کرمانشاه هم غافل بود چنانچه شهاب تجری این عامل را از مهمترین عوامل طلاق در کشور می داند.
** اوج گیری طلاق، فرود ازدواج
سال 96 در استان کرمانشاه 17 هزار و 144 زوج پای سفره عقد نشستند و جشن به هم رسیدن برپا کردند، همزمان پنج هزار و 254 زوج هم به زندگی مشترک خود پایان دادند.
طبق آمارهای رسمی، 796 مورد از زوج‌هایی که در سال گذشته طلاق گرفتند، عمر پیوندشان به یک سال هم نرسیده بود.
سیف الله ابوترابی، سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور اردیبهشت 97 اعلام کرد که میزان عمومی طلاق در کشور در سال 96 به ازای هر هزار نفر جمعیت 2.2 بوده است و پنج استانی که بالاترین میزان عمومی طلاق را دارا هستند به ترتیب استان‌های تهران، کرمانشاه، کردستان، قم و گیلان هستند.
در سال 95 هم بیش از 17.5 درصد از زوج‌های کرمانشاهی موفق به گرفتن جشن اولین سالگرد ازدواج خود نشدند و عمر نزدیک به نیمی از ازدواج‌ها هم هرگز از چهار سال بیشتر نشد.
هر اندازه رشد صعودی نمودار طلاق در استان کرمانشاه نگران کننده شده، به همان اندازه کاهش چشمگیر تعداد ازدواج‌ها خاطر کرمانشاهی‌ها را آشفته کرده است.
در سال 90 حدود 24 هزار و 600 جشن عروسی در استان کرمانشاه برپا شد اما این روند با یک شیب کاهشی تند به حدود 17 هزار و 150 ازدواج در سال 96 کاهش یافته است؛ یعنی سقوط 35 درصدی.
تنها در فاصله سال های 95 تا 96 تعداد ازدواج های ثبت شده استان 2 هزار و 769 مورد کم شده است.
همین واقعیت ناگوار سبب وخیم شدن 'نسبت ازدواج به طلاق' در استان شده طوری که از نسبت 8.3 در سال 1380 به حدود سه در سال 96 رسیده است؛ یعنی یک طلاق در مقابل سه ازدواج.
این در حالی است که هزاران متولد دهه 60 و اوایل دهه 70 طی سال های اخیر در سن ازدواج قرار گرفته اند و طبعا بیشترین مراجعه به دفاتر عقد و ازدواج استان باید برای آغاز زندگی مشترک باشد نه پایان آن.
استان 2 میلیون نفری کرمانشاه دارای 14 شهرستان و 2 هزار و 622 روستا است و علاوه بر طلاق، بیکاری، اعتیاد و حاشیه نشینی هم از معضلات اصلی آن به شمار می رود.
7444/8066
گزارش از عبدالله الماسی
انتهای پیام سامانه الکترونیکی کاهش طلاق (تصمیم) در همین راستا و با توافق و همکاری دادگستری و سازمان بهزیستی راه اندازی شده است؛ ابتدا در مشهد و در مرداد 97 هم در 11 استان دیگر.
متقاضیان طلاق دیگر نمی توانند در گام نخست به دادگاه خانواده مراجعه کنند بلکه ابتدا باید درخواست خود را در سامانه تصمیم ثبت کنند سپس مراحل مددکاری اجتماعی، روانشناسی، روانپزشکی و در نهایت مشاوره حقوقی را دریافت کنند.
بهمن مرادی فر، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کرمانشاه در این باره گفت: از 22 مرداد 97 دیگر تمام متقاضیان طلاق در استان باید در سامانه تصمیم ثبت نام کنند سپس سازمان بهزیستی به آنان نوبت می‌دهد و به مرکز غربالگری دعوت می کند تا برایشان پرونده تشکیل شود و به مرکز مشاوره معرفی شوند.
به گفته او ، در این سامانه برای زوجین متقاضی طلاق 45 روز مشاوره تعریف می شود و در صورت سازش نکردن و اصرار بر جدایی، پرونده آنان به دادگاه خانواده ارجاع می‌شود.
امید قادری، مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه هم با بیان اینکه 'اختلافات احساسی' از مهمترین علل طلاق است، گفت: در تلاشیم که زوجین پیش از انجام مشاوره‌های تخصصی وارد دادگاه خانواده نشوند زیرا در این دادگاه بسیاری از هنجارها بین آنها شکسته می‌شود.
بنابر اعلام قادری '30 درصد از کسانی که در دادگاه خانواده پرونده تشکیل می‌دهند، پیگیر طلاق‌شان نمی شوند و طبعا با فعال شدن سامانه تصمیم کار دادگاه خانواده استان نیز سبک تر می‌شود.'
گرچه سامانه تصمیم می تواند در ایجاد سازش بین زوجین، شناخت عوامل موثر بر وقوع طلاق و کمک به قضات برای گرفتن تصمیم مناسب موثر باشد اما روش معکوس سازمان بهزیستی و دادگستری برای کاهش طلاق منتقدانی سرسختی هم دارد.
منتقدان بر این باورند که به جای اینکه در ابتدای مسیر و پیش از آغاز زندگی زناشویی، مهارت های رفتاری و کلامی به درستی و به صورت موثر به زوجین آموزش داده شود، این کار به زمانی واگذار شده است که 'چینی زندگی مشترک' تکه تکه شده و حتی اگر با مشاوره‌های اجباری به هم چسبانده شود، هرگز آن زیبایی نخست را نخواهد داشت و این بار زودتر از گذشته خواهد شکست. به قول معروف 'سرچشمه شاید گرفتن به بیل، چو پرشد نشاید گرفتن به پیل'.
** 'تصمیم' موثر است اما...
شهاب تجری، حقوقدان و عضو هیات مدیره کانون وکلای استان کرمانشاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سامانه الکترونیکی کاهش طلاق (تصمیم) اقدامی مثبت است زیرا بسیاری از زوجین شیوه برخورد مناسب با اختلافات سطحی را یاد نگرفته اند و خیلی زود به تنش و در نهایت طلاق می‌رسند.
به اعتقاد تجری ، مشاوره های پیش از طلاق در اصلاح تصمیمات عجولانه و غیرآگاهانه موثر است اما واقعیت این است که معضل طلاق با این مشاوره ها به شکل اساسی قابل مهار نیست زیرا مولفه های متعددی در رساندن زوجین به جدایی نقش دارند و باید همه آنها در کنار هم دید.
او افزود: بسیاری از ازدواج ها به دلیل غلیان احساسات جوانی شکل می‌گیرد و طرفین برآورد آگاهانه و گاه عاقلانه ای از یکدیگر ندارند و مشکل دقیقا از هم همین جا شروع می شود.
** مشاوره پیش از ازدواج باید اجباری شود
هرچند به گفته فرحناز محمدی، معاون امور پیشگیری اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه 'دوره‌های مستمر آموزش پیش از ازدواج' زیرنظر این سازمان برگزار می‌شود اما تجری تاکید کرد که 'انجام مشاوره پیش از ازدواج باید برای زوجین اجباری شود و بیشتر تلاش و هزینه ای که برای مشاوره های پیش از طلاق صرف می شود، معطوف به آگاه سازی جوانان در آغاز زندگی مشترک شود.'
به گفته او ، هدف مشاوره پیش از ازدواج هم این است که در باره پیوندهای بی سرانجام هشدار دهد؛ در واقع رفتن به مشاوره باید اجباری اما پذیرش نظر مشاوران برای زوجین اختیاری باشد.
هم اکنون مشاوره های پیش از طلاق از قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی نیست و این مشاوره ها با توافق سازمان بهزیستی و دادگستری ها اجباری شده است.
تجری تاکید دارد که می توان مشاوره های پیش از ازدواج را هم در قالب چنین توافقی اجباری کرد اما لازم است در مجلس شورای اسلامی تبدیل به قانون شود تا اجرای آن اجتناب ناپذیر باشد.
** مشاوره ها باید استاندارد شود
بهره گیری از مشاوران خانواده چه پیش از ازدواج و چه در مسیر طلاق حتما اثرات مثبتی دارد اما یکی از تردیدهای بزرگ در باره کیفیت و میزان اثربخشی این مشاوره هاست؛ اینکه آگاه کردن زوجین پیش از آنکه جنبه واقعی و موثر داشته باشد به یک روند نمایشی و رفع تکلیف تبدیل شود.
تجری هم اذعان دارد که مشاوره های فعلی به زوجین یک چارچوب استاندارد ندارد اما اگر گام اول را به درستی برداریم طبعا لوازم آن نیز به مرور اصلاح و استاندارد می شود.
** مسیر طلاق نباید آسان و هموار باشد
قوانین ناکارآمد یکی دیگر از معضلاتی است که عضو هیات مدیره کانون وکلای استان کرمانشاه به آن اشاره کرد و گفت: بسیاری از طلاق ها ناشی از وجود قوانینی است که مسیر جدایی زوجین را به شدت آسان و هموار کرده است.
تجری افزود: قوانین فعلی طلاق به شکلی است که زوجین بدون دغدغه و دردسر از هم جدا می شوند؛ مردها با کمک حق طلاق و زنان هم با اهرم مهریه.
به گفته او ، در بسیاری از کشورها ثبت طلاق به ویژه در سال‌های نخست زندگی مشترک به شدت سخت و حتی در کشور اسلامی اندونزی در اوایل زندگی مشترک ممنوع است تا زوجین پیش از طلاق به تداوم زندگی مشترک فکر کنند.
به اعتقاد تجری، مبنای این قانون سختگیرانه این است که در هنگام قرار گرفتن 2 شخصیت و جنس متفاوت در کنار هم، بروز اختلاف و مشکل بین آنها طبیعی است اما وقتی مسیر جدایی و طلاق برای زن و مرد ناهموار باشد آنها گرایش و توجه بیشتری به سازش و تداوم ازدواج خواهند داشت.
این حقوقدان با بیان اینکه قوانین قدیمی و سنتی طلاق در کشور ما نیاز به بازنگری دارد، گفت: متاسفانه نمایندگان مجلس شورای اسلامی به جای پرداختن به این مسائل اساسی و حاد جامعه در مواقع زیادی درگیر مسائل حاشیه ای هستند.
** چرا مشاوره پیش از ازدواج مهمتر است؟
اینکه نباید صیغه طلاق به سرعت و سهولت جاری شود، ضروری است اما اگر زوجین آگاهانه و عالمانه پای سفره عقد بنشینند، حتما پیوند آنان محکم تر و طولانی تر خواهد بود و به راحتی تن به فروپاشیدن خانواده نمی‌‌دهند.
زوجین زیادی در همان ماه های نخست زندگی مشترک مسیرشان به سامانه تصمیم می افتد زیرا پیش از ازدواج هیچ آموزش موثری برای مقابله با تفاوت، اختلاف ها و تنش‌های طبیعی ندیده اند و به همین دلیل است که به گفته علیرضا گودرزی، مدیرکل امور اجتماعی استانداری 'بیشترین طلاق‌های استان در سال های اول و دوم ازدواج اتفاق می افتد.'
بررسی علل اصلی طلاق در استان کرمانشاه اهمیت مشاوره های پیش از ازدواج را روشن‌تر می کند؛ آنجا که معاونت امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه اعلام کرده است: نداشتن آموزش مهارت های زندگی، دخالت اطرافیان، پایین بودن آستانه تحمل و کمبود مهارت های سازگاری، نداشتن آشنایی با جنس مقابل، ضرب و شتم و خشونت به دلیل نداشتن مهارت گفت و گو و مهارت اختلالات عاطفی از جمله مهمترین مواردی است که منجر به وقوع طلاق می شود.
البته نباید از مشکلات اقتصادی بویژه بحران بیکاری در کرمانشاه هم غافل بود چنانچه شهاب تجری این عامل را از مهمترین عوامل طلاق در کشور می داند.
** اوج گیری طلاق، فرود ازدواج
سال 96 در استان کرمانشاه 17 هزار و 144 زوج پای سفره عقد نشستند و جشن به هم رسیدن برپا کردند، همزمان پنج هزار و 254 زوج هم به زندگی مشترک خود پایان دادند.
طبق آمارهای رسمی، 796 مورد از زوج‌هایی که در سال گذشته طلاق گرفتند، عمر پیوندشان به یک سال هم نرسیده بود.
سیف الله ابوترابی، سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور اردیبهشت 97 اعلام کرد که میزان عمومی طلاق در کشور در سال 96 به ازای هر هزار نفر جمعیت 2.2 بوده است و پنج استانی که بالاترین میزان عمومی طلاق را دارا هستند به ترتیب استان‌های تهران، کرمانشاه، کردستان، قم و گیلان هستند.
در سال 95 هم بیش از 17.5 درصد از زوج‌های کرمانشاهی موفق به گرفتن جشن اولین سالگرد ازدواج خود نشدند و عمر نزدیک به نیمی از ازدواج‌ها هم هرگز از چهار سال بیشتر نشد.
هر اندازه رشد صعودی نمودار طلاق در استان کرمانشاه نگران کننده شده، به همان اندازه کاهش چشمگیر تعداد ازدواج‌ها خاطر کرمانشاهی‌ها را آشفته کرده است.
در سال 90 حدود 24 هزار و 600 جشن عروسی در استان کرمانشاه برپا شد اما این روند با یک شیب کاهشی تند به حدود 17 هزار و 150 ازدواج در سال 96 کاهش یافته است؛ یعنی سقوط 35 درصدی.
تنها در فاصله سال های 95 تا 96 تعداد ازدواج های ثبت شده استان 2 هزار و 769 مورد کم شده است.
همین واقعیت ناگوار سبب وخیم شدن 'نسبت ازدواج به طلاق' در استان شده طوری که از نسبت 8.3 در سال 1380 به حدود سه در سال 96 رسیده است؛ یعنی یک طلاق در مقابل سه ازدواج.
این در حالی است که هزاران متولد دهه 60 و اوایل دهه 70 طی سال های اخیر در سن ازدواج قرار گرفته اند و طبعا بیشترین مراجعه به دفاتر عقد و ازدواج استان باید برای آغاز زندگی مشترک باشد نه پایان آن.
استان 2 میلیون نفری کرمانشاه دارای 14 شهرستان و 2 هزار و 622 روستا است و علاوه بر طلاق، بیکاری، اعتیاد و حاشیه نشینی هم از معضلات اصلی آن به شمار می رود.
7444/8066
گزارش از عبدالله الماسی
کپی شد
