برکسیت در برخی جهات، آن‌طور که حامیان یا مخالفان آن انتظار داشتند، پیش نرفته است. همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و حمله روسیه به اوکراین چالش‌ها و تنگناهای اقتصادی بیشتری به بار آورد و تشخیص دقیق تأثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بر اقتصاد را دشوارتر کرد.
به گزارش جماران به نقل از یورونیوز، پنج سال پیش در روز ۳۱ ژانویه ۲۰۲۰ دو گروه از مردم در نزدیکی پارلمان بریتانیا کنار یکدیگر تجمع کردند؛ گروهی لبخند شادی به لب داشتند و پرچم بریتانیا را در دست داشتند و گروه دیگر با ناراحتی و اندوه پرچم‌های اتحادیه اروپا را حمل می‌کردند.
بریتانیا ساعت ۱۱ شب چنین روزی به وقت لندن پس از نزدیک به پنج دهه عضویت در اتحادیه اروپا که آزادی رفت‌وآمد و تجارت آزاد با ۲۷ کشور اروپایی را به همراه داشت رسما از این بلوک خارج شد.
برای حامیان برکسیت، بریتانیا اکنون یک کشور مستقل بود که سرنوشت خود را در دست داشت؛ برای مخالفان اما بریتانیا کشوری منزوی و تضعیف‌شده به نظر آمد.
بی تردید، بریتانیا در شرایطی نامطمئن مسیری را در پیش گرفته بود که سرانجام آن مشخص نبود؛ به گونه‌ای که پنج سال بعد، مردم بریتانیا و کسب‌وکارها در این کشور همچنان با پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این رویداد دست و پنجه نرم می‌کنند.
آناند منون، محقق علوم سیاسی و رئیس اندیشکده «بریتانیا در اروپای در حال تغییر» می‌گوید: «تأثیر برکسیت واقعاً بسیار عمیق بود. این رویداد اقتصاد ما را تغییر داده است.»
او افزود: «سیاست‌های ما نیز به طور اساسی تغییر کرده است. ما شاهد تقسیم‌بندی جدیدی حول محور برکسیت بوده‌ایم که به بخشی از سیاست‌های انتخاباتی تبدیل شده است.»
تصمیمی که ملت را دو شقه کرد
بریتانیا، ملتی جزیره‌ای با حسی قوی نسبت به اهمیت تاریخی خود، مدت‌ها عضو ناراضی اتحادیه اروپا بود تا اینکه در ژوئن ۲۰۱۶ سرانجام یک همه‌پرسی بر سر ماندن یا خروج از اتحادیه برگزار کرد.
رکود صنعتی، ریاضت اقتصادی و افزایش مهاجرت در دهه‌های اخیر، بریتانیا را با چالش‌های جدی مواجه کرده بود. بسیاری از مردم احساس می‌کردند که دولت قادر به حل این مشکلات نیست و کنترل اوضاع از دستشان خارج شده است.
به همین دلیل، برکسیت از دید حامیان آن به عنوان فرصتی برای تغییر شرایط و بازپس‌گیری کنترل مرزها، قوانین و اقتصاد ملی، مورد استقبال قرار گرفت.
دولت محافظه‌کار وقت که برای ماندن در اتحادیه اروپا تلاش می‌کرد ونیز حامیان سرسخت برکسیت، هیچ یک برای جزئیات پیچیده این جدایی برنامه‌ریزی نکرده بودند.
پس از همه‌پرسی، بریتانیا وارد دوره‌ای از کشمکش‌های سیاسی بی‌پایان بر سر نحوه خروج از اتحادیه اروپا شد.
ترزا می، نخست‌وزیر وقت تلاش زیادی برای یافتن توافقی قابل قبول با اتحادیه اروپا انجام داد اما با مخالفت‌های شدید در پارلمان مواجه شد و در نهایت استعفا داد.
بوریس جانسون در سال ۲۰۱۹ به قدرت رسید و با شعار « برکسیت را تمام می‌کنیم توانست حمایت بسیاری از مردم را جلب کند. این کار اما به سادگی انجام نشد.
ضربه‌ای به اقتصاد بریتانیا
بریتانیا بدون توافق بر سر روابط اقتصادی آینده خود با اتحادیه اروپا که نیمی از تجارت این کشور را تشکیل می‌داد، از اتحادیه خارج شد.
این خروج سیاسی با ۱۱ ماه مذاکرات تند و پرتنش بر سر شرایط جدایی همراه بود که در نهایت شب کریسمس سال ۲۰۲۰ به توافق مجر شد.
توافق تجاری حداقلی بدست آمده، خروج بریتانیا از بازار واحد و اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا را رقم زد. این بدان معنا بود که کالاها می‌توانستند بدون تعرفه یا سهمیه جابجا شوند اما شرایط تازه، مقرارت اداری، هزینه‌ها و تأخیرهای جدیدی را برای کسب‌وکارهای تجاری به همراه داشت.
لارس اندرسن، مدیر شرکت My Nametags که برچسب‌های رنگارنگ برای لباس‌های کودکان و لوازم مدرسه به بیش از ۱۵۰ کشور ارسال می‌کند، به خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌گوید: «برکسیت برای ما هزینه داشته است. ما قطعاً کندتر شده‌ایم و هزینه‌ها بیشتر شده است. اما دوام آورده‌ایم.»
اندرسن برای ادامه تجارت با اتحادیه اروپا مجبور شده است پایگاهی در ایرلند ایجاد کند که تمام سفارش‌ها به مقصد کشورهای اتحادیه اروپا قبل از ارسال از آنجا عبور کنند. او می‌گوید این دردسر ارزشش را داشته است، اما برخی دیگر از کسب‌وکارهای کوچک، تجارت با اتحادیه اروپا را متوقف کرده‌اند یا تولید را از بریتانیا بیرون برده‌اند.
جولیان پونان، بنیانگذار و مدیرعامل یک شرکت تولید کننده غذای بدون آلرژن به نام Creative Nature، پیش‌تر کسب و کار صادراتی رو به رشدی با کشورهای اتحادیه اروپا داشت که بر اثر برکسیت نابود شد.
او از آن زمان، با موفقیت به بازارهای خاورمیانه و استرالیا روی آورده که به گفته خودش، این رویکرد نتیجه مثبت خروج از اتحادیه اروپا بوده است.
جولیان پونان پس از آشنایی و تسلط بر مقررات دست و پا گیر اداری جدید، اکنون به تدریج تجارت با اروپا را دوباره از سر گرفته است.
او می‌گوید: « با این حال ما چهار سال رشد را در آنجا از دست داده‌ایم. و این بخش غم‌انگیز ماجراست. اگر برکسیت اتفاق نیفتاده بود، ما در مسیر خود بسیار جلوتر بودیم.»
دفتر مسئول تنظیم بودجه دولت پیش‌بینی می‌کند که صادرات و واردات بریتانیا در بلندمدت حدود ۱۵ درصد کمتر از حالتی خواهد بود که بریتانیا در اتحادیه اروپا باقی می‌ماند؛ بهره‌وری اقتصادی نیز در این شرایط ۴ درصد کمتر از آنچه می‌توانست باشد، خواهد بود.
حامیان برکسیت استدلال می‌کنند که مشکلات سخت کوتاه‌مدت با آزادی به دست آمده برای بریتانیا به منظور انعقاد قراردادهای تجاری در سراسر جهان جبران خواهد شد. بریتانیا از زمان برکسیت توافق‌نامه‌های تجاری متعددی با کشورهایی از جمله استرالیا، نیوزلند و کانادا امضا کرده است.
اما به گفته دیوید هنیگ، کارشناس تجارت در مرکز اروپایی اقتصاد سیاسی بین‌المللی، این توافق‌نامه‌ها ضربه‌ای را که به تجارت با نزدیکترین همسایگان بریتانیا وارد شده، جبران نکرده‌اند.
وی تصریح کرد: «بازیگران بزرگ چندان تحت تأثیر قرار نگرفته‌اند. ما هنوز ایرباس داریم، هنوز ویسکی اسکاتلندی داریم. ما هنوز در زمینه دفاعی و داروسازی بزرگ فعالیت داریم. اما بازیگران متوسط واقعاً برای حفظ موقعیت صادراتی خود تلاش می‌کنند و هیچ شرکت جدیدی برای تجارت و کسب و کار تازه راه‌اندازی نمی‌شود.»
درسی از پیامدهای ناخواسته
برکسیت در برخی جهات، آن‌طور که حامیان یا مخالفان آن انتظار داشتند، پیش نرفته است. همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و حمله روسیه به اوکراین چالش‌ها و تنگناهای اقتصادی بیشتری به بار آورد و تشخیص دقیق تأثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بر اقتصاد را دشوارتر کرد.
تأثیر برکسیت در یک حوزه کلیدی، یعنی مهاجرت، برعکس آنچه بسیاری پیش‌بینی می‌کردند، بوده است. تمایل به کاهش موج مهاجرت دلیل اصلی بسیاری از افراد برای دادن رای موافق به خروج از اتحادیه اروپا بود، حال آنکه امروزه مهاجرت به نسبت پیش از برکسیت بسیار بیشتر شده، زیرا تعداد ویزاهای صادر شده برای کارگران از سراسر جهان افزایش یافته است.
در همین حال، ظهور رهبران سیاسی حمایت‌گرا از اقتصاد ملی، به ویژه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری جدید ایالات متحده، اوضاع را برای بریتانیا که اکنون بین همسایگان نزدیک خود در اروپا و «رابطه ویژه» فراآتلانتیکی خود با ایالات متحده گرفتار شده، سخت‌تر و پیچیده‌تر کرده است.
آیا بریتانیا و اتحادیه اروپا دوباره دوست می‌شوند؟
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که افکار عمومی بریتانیا نسبت به برکسیت تغییر کرده و بدبینی بیشتر شده است.
بنا به گزارش آسوشیتدپرس، اکثریت مردم بریتانیا اکنون فکر می‌کنند که خروج از اتحادیه اروپا تصمیمی اشتباه بوده است.
با این حال بازگشت به اتحادیه اروپا به نظر دور از دسترس می‌رسد. با توجه به آنجه از بحث‌ها و اختلافات اخیر به یاد مانده، تعداد کمی از مردم مایلند دوباره آن تجربه را تکرار کنند.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر برآمده از حزب کارگر که ژوئیه ۲۰۲۴ به قدرت رسید، قول داده است که روابط با اتحادیه اروپا را «بازتنظیم» کند؛ وی با این حال بازگشت به اتحادیه گمرکی یا بازار واحد را رد کرده است.
او به دنبال تغییراتی نسبتاً محدود مانند تسهیل برپایی تورهای هنرمندان و به رسمیت شناختن صلاحیت‌های حرفه‌ای و نیز همکاری نزدیک‌تر در زمینه اجرای قانون و برقراری امنیت است.
رهبران اتحادیه اروپا از تغییر لحن بریتانیا استقبال کرده‌اند اما خود با مشکلاتی همچون افزایش موج عوام‌گرایی در سراسر قاره مواجه هستند؛ بریتانیا دیگر اولویت اصلی آن‌ها نیست.
اندرسن می‌گوید: «من کاملاً درک می‌کنم، دشوار است که پس از یک طلاق نسبتاً سخت دوباره به هم نزدیک شویم.»
او با این حال امیدوار است که با گذشت زمان، بریتانیا و اتحادیه اروپا به هم نزدیک‌تر شوند: «حدس می‌زنم که این اتفاق خواهد افتاد، اما به آرامی و به طور نامحسوس، بدون آنکه سیاستمداران به طور خاص درباره آن صحبت کنند.»
