به گزارش خبرنگار ایرنا، اثر تاریخی امام زاده حسن زوردار در داخل حریم زمین های کشاورزی روستای «بینه گرد» یا خالو خالو واقع است که در تاریخ ۲۵ اسفند سال ۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
با پایان یافتن حکومت ساسانیان و برپایی حکومت اسلامی در ایران، این آتشکده نیز به مانند برخی دیگر از آتشکده‌های کشور تغییر کاربری پیدا کرد و گویا در دوره سلجوقیان به محلی برای برپایی آیین های مذهبی تبدیل شد.
به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، قدیمی‌ترین اشاره به این بنای تاریخی در سال 1977 میلادی توسط باستان‌شناس بلژیکی «لوئیس واندنبرگ» صورت گرفته که طی بازدیدی که از منطقه گیلانغرب داشته از بنای حسن زوردار تصویری ثبت کرده که در آن بخش گنبددار مرکز چهارطاقی سالم بوده و از این نظر این عکس حائز اهمیت است.
سال گذشته برای نخستین بار فصل اول کاوش این بنای تاریخی با یک میلیارد ریال آغاز شد که با توجه به نامناسب بودن زمان کاوش و وقوع سیلاب طی 2 مرحله صورت گرفت.
فصل نخست کاوش برای تعیین حریم و عرصه آتشکده
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلانغرب گفت: صدور مجوز کار کاوش فصل اول این اثر تاریخی برای تعیین حریم و عرصه در فاصله 1500متری شهر گیلانغرب زمستان سال گذشته صورت گرفت.
سیروس ادیب در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: براساس نقشه تهیه شده از عرصه و حریم، این اثر تاریخی 20 هکتار عرصه دارد که چهار تا پنج تپه تاریخی را در بر میگیرد.
وی اظهار داشت: قرار گرفتن این اثر تاریخی در حریم زمین های کشاورزی دلیلی بر آن شد که کار کاوش از همین زمین ها شروع شود از این رو در 2 مرحله کاوش فصل اول در ابعاد 16*16 متری، بخش زیادی از سازه اصلی آتشکده نمایان شد.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلانغرب گفت: در سازه اصلی اثر تاریخی که در نتیجه کاوش فصل اول به دست آمد پایه های گنبد، رواق، محل طواف، جایگاه آتش و الحاقی همانند انبار کشف شد.
ادیب همچینن از دیگر دستاوردهای کاوش فصل اول را به دست آوردن مواد فرهنگی بیان کرد که گمان زنی می رود که از دوران ماد تا عصر قاجار را در برگیرد.
او عنوان کرد: آتشکده نمایان شده در جریان کاوش های فصل اول در هر دوره ای کاربری خاص خود را داشته، به گونه ای که در زمان ساسانیان و اشکانیان محلی برای پرستش آتش، در دوره اسلامی کارگاه ذوب فلز و در دوره مغولان و ایلخانان به امامزاده تبدیل شده است.
رئیس میراث فرهنگی گیلانغرب عنوان کرد: قطعات سفالی مربوط به دوره های مختلف و نیز وسایل مربوط به ذوب فلز از جمله مواد فرهنگی از دوره های اشکانی، اسلامی، ایلخانی و صفویه هستند که در این محوطه کشف شده است.
وی با بیان اینکه تنها چهار پایه تاق‌های این بنای تاریخی سالم مانده و حدود 2 متر از ارتقاع بنا در زیرخاک مدفون است، ادامه داد: مردم محلی پس از وقوع انقلاب نیز به واسطه پیشینه این مکان در برگزاری مراسم مذهبی در فضای داخل چهارپایه، یک تاق گنبدی ساختند که در زمان جنگ تحمیلی، این گنبد فرو ریخت و اکنون بقایای آن وجود دارد.
کشف آتشکده در فصل اول کاوش
باستان شناسان پس از یک فصل کاوش در محوطه حسن زوردار کرمانشاه دریافتند که بنای چهار طاقی قرار گرفته در وسط این محوطه یک آتشکده است.
طبق گفته سرپرست هیات باستان شناسی به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بنای چهارطاقی در مرکز محوطه‌حسن زوردار در حاشیه شمالی شهر گیلانغرب، در ماه های دی و بهمن پارسال در مدت 25 روزِ کاری تعیین عرصه و حریم با هدف مشخص کردن پلان بنا،کارکرد، تعیین قدمت و درپایان مرمت انجام شد.
پیمان منصوری افزود: در طی یک فصل کاوش باستان شناسی حدود 240 متر مربع از کُل مجموع این بنا از زیرِ خاک بیرون کشیده شدکه در مجموع این بنا حدود 2 متر آوار دارد و در ارتفاع بخش‌هایی از دیوارهای آن دست‌کم چهار متر بِه جا مانده است.
این باستان شناس اظهار داشت که در فصل اول کاوش مشخص شد که این بنا یک آتشکده بوده و دارای یک چهارطاق مرکزی و فضای مستطیلی در اطراف است که احتمالا راهروی طواف بوده است.
منصوری با بیان اینکه فضای مرکزی شامل یک چهارطاقی است که در مرکز آن یک فضای دایره دیده می‌شود، تصریح کرد: شواهد نشان می‌دهد این فضای دایره دارای گُنبد بوده و یک بخش الحاقی و جدیدتر از بنای اصلی چهارطاقی است.
وی با اشاره به این نکته که این بنا در دوره های اسلامی دوباره مورد استفاده قرار گرفته اظهار داشت: در بخش غربی تا جنوب‌غربی (خارج از راهروی طواف) یک کارگاه ذوب آهن وجود دارد که در آن حدود 15 کوره و سرباره‌های آهن یافت شد.
این باستان شناس تصریح کرد: به نظر می‌رسد این کارگاه متعلق به دوران اسلامی و قرن‌های هفت تا هشت هجری باشد.
او گفت: در بخش جنوب شرقی بنا (خارج از راهروی طواف) هم 2 تدفین کشف شد که اولی متعلق به یک بزرگسال و دومی متعلق به یک کودک و جهت جغرافیائی این تدفین‌ها شمال‌غربی- جنوب شرقی است و این تدفین‌ها فاقد اشیاء و متعلق به دوره اسلامی هستند.
منصوری افزود: همچنین احتمالا حاشیه این بنا بعد از اسلام به عنوان گورستان نیز مورد استفاده بوده است.
وی اظهار داشت: با توجه به حجم آوار سنگین این بنا (حدود 2 متر)، برای دستیابی به اطلاعات جامع‌تر یک فصل دیگر عملیات کاوش لازم است تا بخش‌های شمال شرقی تا شرقی آن پاک سازی شود.
سرپرست هیات باستان شناسی با بیان اینکه پروژه کاوش بنای چهارطاقی خالوخالو (حسن زوردار) گیلانغرب کرمانشاه با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام گرفت، افزود: انتظار می‌رود میراث فرهنگی استان کرمانشاه بودجه لازم برای فصل دوم کاوش این بنای ارزشمند را اختصاص دهد تا مابقی عملیات کاوش بلافاصله ادامه یابد.
علاوه بر آتشکده خالوخالو، دیگر آتشکده مهم گیلانغرب، آتشکده «سراب مورت» است که در جوار کاخ اربابی ساخته شده و از طریق پلی تاریخی به هم وصل شده اند که در طول زمان این پل از بین رفته است.
در سال های گذشته کاوش‌های باستان شناسی در کاخ اربابی و آتشکده سراب مورت انجام گرفته که منجر به نتایج و کسب آثاری از دوره اشکانی در این 2 بنا شده است.
آتشکده تپه «خورشید موالی» از دیگر آتشکده‌های مهم دشت گیلانغرب است که تاکنون روی آن کاوشی انجام نگرفته است و آتشکده «قلا»، «چیا ولگه» و«قدمگاه عباس» یا «چهارقوله» به عنوان دیگر آتشکده‌های مهم در گیلانغرب هستند.
در شهرستان گیلانغرب 406 اثر تاریخی ثبت ملی شده است.
قدیمی ترین شی تاریخی کشف شده تاکنون در ایران، یک تبر سنگی با قدمت 125هزار سال پیش از میلاد مسیح است که این اثر تاریخی در گیلانغرب کشف شد و اکنون در موزه ملی کشور نگهداری می شود.
3012/8066
گزارش از نازنین باباخانی
