تحقیقات انجام شده حاکیست که در معاینات کمتر از 10 دقیقه، احتمال برقراری «رابطه مناسب بین بیمار و پزشک، معاینه کامل و تجویز موثر» بالا نیست و رضایتمندی بیمار هم پایین است.
در واقع یکی از دلایل اصلی نارضایتی بیماران نه از خدمات پزشکی که نبود ارتباط صحیح پزشک با بیمار است که حتی مهمتر از کمبود تجهیزات تخصصی به نظر می‌رسد.
این در حالی است که در موارد متعددی، معاینه بیماران بویژه توسط بخشی از پزشکان متخصص و فوق تخصص کمتر از پنج دقیقه و گاه حتی کمتر از سه دقیقه است و بیماری که در یک وضعیت رنجور به پزشک متوسل شده، به صورت کلیشه‌ای و سرسری معاینه می‌شود.
طبق اعلام مسئولان وزارت بهداشت، پزشک عمومی در هر ساعت نباید بیشتر از 6 تا هشت بیمار، متخصص چهار تا 6 بیمار و فوق تخصص چهار بیمار را معاینه کند اما شاید باورکردنی نباشد اینکه در مواردی یک پزشک طی یک ساعت تا بیش از 30 نسخه تجویز می‌کند؛ مبنای این آمار برخی بیمه‌های استان کرمانشاه است.
اولین سکته در مسیر درمان درست همین جا رخ می دهد، جایی که پزشک برای تشخیص علت بیماری و جلب اعتماد بیمار تلاش کافی نمی‌کند و مریض هم حس می‌کند که پزشک می‌خواهد هرچه زودتر از شر او خلاص تا نوبت بیمار بعدی شود.
**معاینه صحیح، چرا و چگونه؟
رابطه پزشک و بیمار یک اصل مهم بالینی است که سه هدف اصلی آن، تأمین یک رابطه بین‌فردی خوب، تسهیل در تبادل اطلاعات و همراهی بیمار در روند تصمیم گیری و درمان است؛ در واقع محور قرار گرفتن بیمار باعث کاهش تجویزهای نادرست می‌شود.
در «دیدگاه بیمارمحور»، پزشکان به عواطف، احساسات و نظرات بیماران توجه می‌کنند و طبعا این دیدگاه روند درمان را بهبود و میزان رضایتمندی بیمار را افزایش می دهد.
نتیجه مهمتر نظام بیمارمحور، رضایت پزشک است زیرا رضایت بیماران به مانند امتیاز و محرکی برای بهبود عملکرد پزشکان و کاهش استرس شغلی آنان عمل می‌کند و در ادامه این چرخه، احتمال نارضایتی و شکایت بیماران هم ضعیف‌تر می‌شود.
استفاده از مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی موثر مانند «احترام به بیمار و همدلی با او، پرسیدن سوالات باز، گوش کردن فعال و استفاده از کلمات قابل فهم برای بیماران»، خروجی معاینه را به طرز قابل توجهی بهبود می‌دهد و سبب اثربخشی تجویز و روند درمان و در نهایت رضایتمندی طرفین می‌شود.
**معاینه گروهی، قوز بالا قوز
همانگونه که اشاره شد تشخیص علت یا علل بیماری و تجویز درست برای درمان آن در یک معاینه بسیار کوتاه با یک یا چند سوال کلیشه‌ای و سرد امکانپذیر نیست؛ حال تصور کنید معاینه بیماران به صورتی گروهی باشد یعنی پزشک چندین بیمار را با همدیگر پذیرش و معاینه کند.
بی‌تردید در چنین فضایی، بیشتر بیماران به دلیل نداشتن احساس آرامش و راحتی از بیان اطلاعات محرمانه و خصوصی اما موثر در تشخیص و درمان خودداری می‌کنند و به یک تجویز بی‌اثر یا کم‌اثر تن می‌دهند.
راز بیمار باید بین پزشک و او محرمانه باقی بماند، بنابراین معاینه یک بیمار و یا سؤال و جواب کردن او در حضور سایر بیماران صحیح نیست و باعث هتک حرمت او، ایجاد استرس در بیمار و نقض حقوقش می شود.
شوربختانه معاینه گروهی هم توسط برخی پزشکان در بیمارستان‌های آموزشی و درمانگاه‌های دولتی رواج دارد و هم در مطب‌های خصوصی در حالی که به صراحت نقض اخلاق پزشکی و منشور حقوق بیمار به ویژه نقض بند چهار این منشور است.
یکی از بندهای منشور حقوق بیمار هم می‌گوید: بیمار حق دارد برای حفظ حریم شخصی خود از محرمانه ماندن محتوای پرونده پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره‌های بالینی جز در مواردی که براساس وظایف قانونی از گروه معالج اعلام صورت می‌گیرد، اطمینان حاصل کند.
در رابطه بین بیمار و پزشک، «اعتماد» پیش نیاز اولیه و پایه حیاتی تشخیص، مراقبت و درمان موثر است و بر رفتار و نگرش بیمار مانند کشف اطلاعات حساس، پیروی از توصیه‌های درمانی، موافقت با درمان و توصیه پزشکان تاثیر می‌گذارد.
در معاینه گروهی، بسیاری از پزشکان قادر به تشخیص علت بیماری و تجویز درست برای درمان آن نمی‌شوند و طبعا اثربخش نبودن درمان، سبب مراجعات مکرر بیمار به پزشکان(تحمیل هزینه های مضاعف به بخش سلامت) و نارضایتی بیمار می‌شود.
شاید تعداد اندک پزشک و جمعیت انبوه بیمار در یک رشته تخصصی خاص، معاینه سریع بیماران را تا حدودی توجیه‌پذیر کند اما حتما این استثنا شامل بسیاری دیگر از پزشکان نمی‌شود.
گرچه مهمترین دلیل معاینات سرسری و همزمان بیماران «اقتصادی» به نظر می‌رسد اما در سوی مقابل، بیماران هم حق دارند در مقابل هزینه‌ای که برای درمان خود می پردازند از حقوق قانونی برخوردار باشند و حداقل انتظارشان از معاینه پزشک تامین شود.
متولیان ایجاد زمینه رعایت حقوق بیماران هم گرچه متعدد اما مشخص هستند؛ دانشگاه‌های علوم پزشکی، نظام پزشکی و بیمه‌ها و البته دادستان‌ها به عنوان حافظ حقوق عمومی.
مواضع همه این مراجع نشانگر مخالفت با معاینه گروهی و سرسری است و همین موضوع انتظارها را برای سامان دادن سریعتر به این فضای آشفته بیشتر کرده است؛ نقصی که اگر برطرف شود از افزایش چشمگیر جمعیت بیماران و هزینه سرسام‌آور بخش درمان می‌کاهد.
7444/8066
*خبرنگار مرکز کرمانشاه
انتهای پیام در واقع یکی از دلایل اصلی نارضایتی بیماران نه از خدمات پزشکی که نبود ارتباط صحیح پزشک با بیمار است که حتی مهمتر از کمبود تجهیزات تخصصی به نظر می‌رسد.
این در حالی است که در موارد متعددی، معاینه بیماران بویژه توسط بخشی از پزشکان متخصص و فوق تخصص کمتر از پنج دقیقه و گاه حتی کمتر از سه دقیقه است و بیماری که در یک وضعیت رنجور به پزشک متوسل شده، به صورت کلیشه‌ای و سرسری معاینه می‌شود.
طبق اعلام مسئولان وزارت بهداشت، پزشک عمومی در هر ساعت نباید بیشتر از 6 تا هشت بیمار، متخصص چهار تا 6 بیمار و فوق تخصص چهار بیمار را معاینه کند اما شاید باورکردنی نباشد اینکه در مواردی یک پزشک طی یک ساعت تا بیش از 30 نسخه تجویز می‌کند؛ مبنای این آمار برخی بیمه‌های استان کرمانشاه است.
اولین سکته در مسیر درمان درست همین جا رخ می دهد، جایی که پزشک برای تشخیص علت بیماری و جلب اعتماد بیمار تلاش کافی نمی‌کند و مریض هم حس می‌کند که پزشک می‌خواهد هرچه زودتر از شر او خلاص تا نوبت بیمار بعدی شود.
**معاینه صحیح، چرا و چگونه؟
رابطه پزشک و بیمار یک اصل مهم بالینی است که سه هدف اصلی آن، تأمین یک رابطه بین‌فردی خوب، تسهیل در تبادل اطلاعات و همراهی بیمار در روند تصمیم گیری و درمان است؛ در واقع محور قرار گرفتن بیمار باعث کاهش تجویزهای نادرست می‌شود.
در «دیدگاه بیمارمحور»، پزشکان به عواطف، احساسات و نظرات بیماران توجه می‌کنند و طبعا این دیدگاه روند درمان را بهبود و میزان رضایتمندی بیمار را افزایش می دهد.
نتیجه مهمتر نظام بیمارمحور، رضایت پزشک است زیرا رضایت بیماران به مانند امتیاز و محرکی برای بهبود عملکرد پزشکان و کاهش استرس شغلی آنان عمل می‌کند و در ادامه این چرخه، احتمال نارضایتی و شکایت بیماران هم ضعیف‌تر می‌شود.
استفاده از مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی موثر مانند «احترام به بیمار و همدلی با او، پرسیدن سوالات باز، گوش کردن فعال و استفاده از کلمات قابل فهم برای بیماران»، خروجی معاینه را به طرز قابل توجهی بهبود می‌دهد و سبب اثربخشی تجویز و روند درمان و در نهایت رضایتمندی طرفین می‌شود.
**معاینه گروهی، قوز بالا قوز
همانگونه که اشاره شد تشخیص علت یا علل بیماری و تجویز درست برای درمان آن در یک معاینه بسیار کوتاه با یک یا چند سوال کلیشه‌ای و سرد امکانپذیر نیست؛ حال تصور کنید معاینه بیماران به صورتی گروهی باشد یعنی پزشک چندین بیمار را با همدیگر پذیرش و معاینه کند.
بی‌تردید در چنین فضایی، بیشتر بیماران به دلیل نداشتن احساس آرامش و راحتی از بیان اطلاعات محرمانه و خصوصی اما موثر در تشخیص و درمان خودداری می‌کنند و به یک تجویز بی‌اثر یا کم‌اثر تن می‌دهند.
راز بیمار باید بین پزشک و او محرمانه باقی بماند، بنابراین معاینه یک بیمار و یا سؤال و جواب کردن او در حضور سایر بیماران صحیح نیست و باعث هتک حرمت او، ایجاد استرس در بیمار و نقض حقوقش می شود.
شوربختانه معاینه گروهی هم توسط برخی پزشکان در بیمارستان‌های آموزشی و درمانگاه‌های دولتی رواج دارد و هم در مطب‌های خصوصی در حالی که به صراحت نقض اخلاق پزشکی و منشور حقوق بیمار به ویژه نقض بند چهار این منشور است.
یکی از بندهای منشور حقوق بیمار هم می‌گوید: بیمار حق دارد برای حفظ حریم شخصی خود از محرمانه ماندن محتوای پرونده پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره‌های بالینی جز در مواردی که براساس وظایف قانونی از گروه معالج اعلام صورت می‌گیرد، اطمینان حاصل کند.
در رابطه بین بیمار و پزشک، «اعتماد» پیش نیاز اولیه و پایه حیاتی تشخیص، مراقبت و درمان موثر است و بر رفتار و نگرش بیمار مانند کشف اطلاعات حساس، پیروی از توصیه‌های درمانی، موافقت با درمان و توصیه پزشکان تاثیر می‌گذارد.
در معاینه گروهی، بسیاری از پزشکان قادر به تشخیص علت بیماری و تجویز درست برای درمان آن نمی‌شوند و طبعا اثربخش نبودن درمان، سبب مراجعات مکرر بیمار به پزشکان(تحمیل هزینه های مضاعف به بخش سلامت) و نارضایتی بیمار می‌شود.
شاید تعداد اندک پزشک و جمعیت انبوه بیمار در یک رشته تخصصی خاص، معاینه سریع بیماران را تا حدودی توجیه‌پذیر کند اما حتما این استثنا شامل بسیاری دیگر از پزشکان نمی‌شود.
گرچه مهمترین دلیل معاینات سرسری و همزمان بیماران «اقتصادی» به نظر می‌رسد اما در سوی مقابل، بیماران هم حق دارند در مقابل هزینه‌ای که برای درمان خود می پردازند از حقوق قانونی برخوردار باشند و حداقل انتظارشان از معاینه پزشک تامین شود.
متولیان ایجاد زمینه رعایت حقوق بیماران هم گرچه متعدد اما مشخص هستند؛ دانشگاه‌های علوم پزشکی، نظام پزشکی و بیمه‌ها و البته دادستان‌ها به عنوان حافظ حقوق عمومی.
مواضع همه این مراجع نشانگر مخالفت با معاینه گروهی و سرسری است و همین موضوع انتظارها را برای سامان دادن سریعتر به این فضای آشفته بیشتر کرده است؛ نقصی که اگر برطرف شود از افزایش چشمگیر جمعیت بیماران و هزینه سرسام‌آور بخش درمان می‌کاهد.
7444/8066
*خبرنگار مرکز کرمانشاه
کپی شد
