هنوز ادبیات کُردی کودکان با چالش‌های جدی و مهمی روبرو است و آسیب شناسی جدی در این حوزه صورت نگرفته است، کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش‌های شناختی و ویژگی‌های رشدی خود آمادگی پذیرش متن‌های بزرگسال را ندارند و به متن‌هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره رشد و نیازهای آنها باشد، کودکان خردسال به متن‌هایی آهنگین، کوتاه به زبان ساده و شیرین احتیاج دارند.
کودک نوآموز تنها می‌تواند متن‌های ساده را بخواند و بفهمد و داستان‌ها و متن‌های سنگین تخیلی و افسانه‌ای را نمی‌تواند در ذهنش تداعی کند، بلکه زبان کودکانه را می‌پسندند و از داستان‌ها و سلیقه‌های خاموش نویسندگان خسته و تا حدودی نامید شده‌اند هر چند نویسندگانی هم هستند با تجربه و با دانش روز و به صورت روانشناسی و نخصصی می‌نویسند.
نویسندگان قصه‌های کودکانه بعضی اوقات با مراجعه به ضمیر ناخودآگاه و زنده کردن خاطرات احساسات درونی و رویاهای خود سعی میکند ذهن خود را پاک و آزاد کرده و با چشم و دل به دنیای کودکی قدم بگذارند ولی یکسری هم جا پای نویسنده‌های مطرح گذاشته‌اند که نه تنها با ورودشان به دنیای کودکان لطمه زدند بلکه حوزه کودک را به زیر سوال برده و گاهی به سلیقه و علاقه کودکان خردسال نسبت به کتاب بی توجه هستند.
ادبیات کودک به لحاظ ساختاری بسیار حیاتی و مهم و باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد و کتاب‌هایی که در مدارس، کتابخانه‌های عمومی برای مطالعه کودکان وجود دارد حتما از نظر محتوا، ظاهر کتاب، رنگ آمیزی نقاشی و تصویرسازی و مشخصات نویسنده به صورت موشکافانه باید بررسی شوند.
۵ کتاب در حوزه کودکان به چاپ رسیده است
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سقز روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: امسال ۵ کتاب در حوزه کودک و نوجوان در انتشارات گوتار و خانی سقز به چاپ رسیده و در اختیار کودکان قرار گرفته است.
هیوا حاج محمدی افزود: زبان کودک و نوجوان نیاز به تخصص و مهارت بالایی دارد و هر نویسنده به راحتی قادر به نوشتن موضوعات در حوزه کودک و نوجوان نیست ولی متاسفانه بسیاری از نویسندگان برای شروع نویسندگی از حوزه کودکان بعنوان اولین تجربه بهره می‌گیرند.
وی با بیان اینکه حوزه کودک و نوجوان وضعیت قابل تعریفی ندارد و کتاب‌های چاپ شده در این حوزه ضعیف و کیفیت مطلوب ندارد، تاکید کرد: نویسندگان این حوزه را سهل و ساده می‌نگرند و با اهتمام بیشتر و جدی نگاه خود را به سمت بهبود کیفیت نمی‌برند.
حاج محمدی یادآور شد: هر چند نویسندگان مطرحی همچون مفیده مظهر، فاطمه حجازی و عبدالرحمان فهیمی در این زمینه فعالیت خوبی دارند ولی باید نویسندگان حوزه کودک و نوجوان را ریشه‌ای و تاثیرگذار ببینند تا این حوزه در آینده شاهد شکوفایی بیشتری باشد.
وی از چاپ ۵ کتاب چاپ شده در حوزه کودکان خبر داد و اضافه کرد: از اول سال تاکنون کتاب های «له‌شی خوم مافی خومه، باشترین هاوره، شیر و که‌رویشک و پارویکی هیوا» در سقز به چاپ رسیده و در اختیار مخاطبان حوزه کودک قرار گرفته است.
حاج‌محمدی فصلنامه جدید هه‌تاو را که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت میکند نشریه‌ای تاثیرگزار دانست و گفت: این فصلنامه با سه زبان فارسی، کُردی و انگلیسی مطالب کودکان را به چاپ می‌رساند که در سقز حرکتی خوب به حساب می‌آید.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به چاپ ۵۰ کتاب از اول امسال تاکنون نیز اشاره کرد و افزود: بیشتر این کتابها در حوزه ادبیات کُردی است که دو انتشاراتی فعال (گوتار و خانی) در سقز آنها را به چاپ رسانده‌اند.
تصویر سازی و نقاشی کتاب کودک جذابیت ندارد
کتابدار حوزه کودکان کتابخانه مرکزی سقز هم در این ارتباط با بیان اینکه تصویرسازی و تصویر پردازی کتاب‌های کودک کیفیت و جذابیت مطلوبی ندارد، اظهار داشت: حوزه کودک نیاز به روانشناس و تخصص ویژه دارد و برگزاری کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی در خصوص تصویرسازی کتاب کودک می‌تواند برای مولفان این حوزه موثر واقع شود.
نشمیل صادقی با اشاره به اینکه کیفیت داستان نویسی کتاب‌های این حوزه بسیار پایین و هیچ جذابیتی برای کودکان ندارد، افزود: کتاب‌هایی هستند فقط از ۵ کلمه مطلب در متن شان استفاده شده که این نوع کتابها هیچ کمکی به پیشرفت این حوزه نمی‌کند.
وی با بیان اینکه موضوع بیشتر کتاب‌های کودکان از شعر تشکیل شده است، یادآور شد: نویسندگان این حوزه اهتمام بیشتری به داستان نویسی و داستان‌های جذاب نمی‌دهند و بیشتر موضوعات شعرهای کوتاه و ترجمه کتاب‌های دیگر است که این نوع دیگر مخاطب چندان زیادی ندارد و مخاطب هم از این دسته کتابها استقبال نمی‌کند.
صادقی جایگاه ادبیات کودک را در میان حوزه های دیگر را خالی دانست و اضافه کرد: تصویرسازان کتاب کودک، نیاز و خواسته کودکان را بخوبی بشناسند و برای این کار از مقاله‌های به روز جهان، همایش‌ها و سمینارها و اساتید دانشگاه‌ها استفاده کنند تا دانش بیشتری در این خصوص بدست آورند.
این کتابدار حوزه کودک که تجربه زیادی در کتابداری دارد، گفت: نویسندگان بیشتر از ادبیات کرُدی در نوشتن کتابها استفاده کنند تا این زبان شیرین بیشتر رواج پیدا کند.
نوآوری و خلاقیت ادبیات کُردی کودک در حال شکل گرفتن است
مدیر انتشارات گوتار سقز هم گفت: در دو سال اخیر حرکت‌هایی در گذر از چارچوب‌های معمول حوزه کودکان تحت عنوان پرورش و نوآوری خلاقیت‌های کودکانه صورت گرفته و نویسندگان هم به سمت ترجمه و داستان نویسی گام بر داشته‌اند.
رضا شجیعی با بیان اینکه بیشتر نویسندگان در این حوزه در قالب شعر فعالیت می‌کنند، افزود: ترجمه و داستان نویسی کم کار شده و اگر بخواهیم زبان کودک فارسی و کُردی را مقایسه کنیم از هر دو لحاظ کمیت و کیفیت خوب عمل نکردیم.
وی نبود مراکز انتشارات تخصصی حوزه کودکان را هم از مشکلات و معظلات این حوزه دانست و یادآور شد: در سقز تنها یک مرکز انتشارات به نام «باوه ژیره» داشتیم که به صورت تخصصی فعالیت میکرد ولی بنابر دلایلی اینک فعال نیست.
شجیعی اضافه کرد: نسبت به سال‌های گذشته تولید ادبیات کُردی در همه حوزه ها بخصوص ادبیات کودک پیشرفت چشمگیری داشته و این روند هم با ورود نویسندگان جوان همچون سروه حسینی، منصور کرمی، محمدصالح قدیمی و مریم یتیمی در آینده بیشتر خواهد شد.
مدیر انتشارات گوتار سقز یکی از دلایل استقبال نویسندگان را از حوزه کودک، نسبت درآمدزایی آن در مقایسه با حوزه های دیگر اعلام کرد و افزود: در حال حاضر کتاب‌های چاپ شده کودکان نسبت به سایر کتابها فروش بیشتری دارد
والدین فرهنگ کتابخوانی را در میان کودکان ترویج دهند
نویسنده سقزی که تاکنون سه کتاب در این حوزه دارد، هم گفت: امروزه والدین به ادبیات کودک اهمیت زیادی نمی‌دهند و به دلیل عدم اگاهی و عدم شناخت و بی‌توجهی به ادبیات کُردی، متاسفانه فرهنگ کتابخوانی در میان کودکان رواج ندارد.
سروه حسینی با بیان اینکه والدین هزینه‌های گزافی برای سایر نیازهای کودکان خود پرداخت می‌کنند، افزود: آنها برای کودکان خود حاضر نیستند بهای اندکی برای خرید کتاب پرداخت کنند و هنوز نتوانسته‌اند علاقه و اشتیاق برای کتابخوانی را در میان کودکان خود ایجاد کنند در حالیکه کتاب غذای روح است و در مرحله آخر انسان را آگاه و متفکر میکند.
وی به مشکلات و محدودیت‌های پیش روی نویسندگان در نوشتن برخی مسائل مربوط به کودکان اشاره کرد و یادآور شد: اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، انتشاراتی‌ها، کتابخانه‌ها و مدارس ادبیات کُردی کودک را به خوبی نشناخته‌اند در حالیکه ادبیات کُردی زبانی کامل است و فرهنگ و تمدن بسیار غنی داریم بنابراین باید این نهادها بیشتر از این زبان حمایت کنند.
حسینی یکی از دلایل ضعف کتاب‌های کودک را ورود یکسری به ظاهر نویسنده که نه تخصص و مطالعه دقیقی از کودک دارند و نه تبحر و شناختی از زبان کُردی دارند به این حوزه دانست و اضافه کرد: شاید یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت این حوزه ورود همین افراد که فقط دنبال شهرت هستند، است.
این نویسنده به نبود یک ویراستار قوی و خبره برای ویرایش کتابها در سقز اشاره کرد و گفت: حوزه کودک تیم باسوادی همچون نویسنده با تجربه و تحصیل کرده، نقاش خوش ذوق، ویراستار خبره و کسانی که پشتیبان و حامی فرهنگ و ادبیات کُردی باشند، نیاز دارد.
ادبیات کُردی کودک حامی ندارد
نویسنده با تجربه و مولف شش کتاب در حوزه کودک با بیان اینکه ادبیات کُردی پشتبان و حامی جدی ندارد و کتاب‌های هم که با زبان کُردی در مدارس برای مطالعه دانش آموزان در نظر می‌گیرند بسیار ضعیف و کیفیت پایینی دارد، گفت: کتاب‌هایی که در مدارس مورد استفاده قرار می‌گیرند از نظر محتوا و حتی شعر کیفیت پایینی دارد و این لطمه جدی به کودکان می‌زند.
فاطمه حجازی با اشاره به اینکه ادبیات کودک را می توان در دو بُعد نقد کرد، یکی اینکه کتاب های چاپ شده این حوزه معمولا کلیشه‌ای شده و فکر کودک را خلاق و وادار به تفکر نمی‌کند، تاکید کرد: داستان ها و قصه ها باید کودک را خیال انگیز و خلاق کند نه اینکه فقط به کودک دیکته کرد و اجازه فکر را از او گرفت.
وی با بیان اینکه ادبیات خوب هم داریم و در حال حاضر والدین به سمت و سوی بها دادن به ادبیات کُردی پیش می‌روند، افزود: در سال‌های اخیر استقبال از کتاب داستان و شعر کودک با زبان کُردی بیشتر شده و این فرهنگ میان افراد جامعه در حال رشد است.
حجازی اضافه کرد: در مرحله اول، اولین چیزی که کودک را به خود مجذوب میکند تصویرسازی، نقاشی و ظاهر کتاب است بنابراین صرف نظر از متن و محتوای کتاب، نقاشی و رنگ آمیزی‌ها و خلاقیت نقاش است که مورد توجه و استقبال کودک قرار می‌گیرد.
وی یادآور شد: ما به عنوان نویسنده حوزه کودک بایستی فرهنگ غنی و پربار خودمان را با استفاده از کتاب در میان کودکان رواج دهیم و انجام بازی‌های کودکانه زمان‌های گذشته را در مدارس نهادینه کنیم تا این فرهنگ غنی به باد فراموشی سپرده نشود.
این گزارش تحلیلی و مطالب ذکر شده، ادبیات کُردی حوزه کودک را مورد بررسی قرار داده است.
