با وجود از سرگیری رقابت های حضوری شطرنج در تمام دنیا این رشته در ایران فعالیت کمرنگی دارد.
جی پلاس - مصطفی معدنی ثانی؛ همین سه چهار سال پیش بود که نسل طلایی شطرنج ایران ظهور کرد و نوید آینده ای درخشان و طوفانی داد. موسفیدکرده های شطرنج هر چند ته دلشان از درخشش نوجوان های کم سن و سال تیم ملی ذوق کردند اما خوب می دانستند که این درخشش مقطعی است و این جرقه هم هرگز آتش شطرنج ایران را نمی تواند مدت زیادی داغ نگه دارد.
علیرضا فیروزجا، پرهام مقصودلو، محمدامین طباطبایی، مسعود مصدق پور، شاهین لرپری زنگنه، آرین غلامی بازیکنان نوجوان و مستعدی بودند که بسیار زودتر، کم حرف و حدیث تر و البته سالم تر از نسل قدیمی شطرنج مراتب پیشرفت را طی کردند، درخشیدند، نورم گرفتند مدال آوری کردند، استاد شدند و در حالی که هنوز پشت لب شان سبز نشده بود، به قول ادبیاتی ها غوره نشده مویز شدند. اولی تصمیم به ترک وطن گرفت و حالا با پرچم فرانسه آماده قهرمانی جهان می شود. نزدیک به دو سال بلاتکلیفی در فدراسیون شطرنج زمان طلایی پرورش بازیکنان را کشت. تیم مدیریتی جدید هم با وجو وعده و وعیدهای فراوانی که داده هنوز گام موثری برنداشته و نهایت تلاش هایش در انتصاب های روزمره خلاصه شده است.
زمانی بود که در فهرست بازیکنان نوجوان برتر جهان، ایران بالاتر از هند و حتی روسیه بهترین استعدادهای جهان را داشت. بروز این نسل می توانست شطرنج ایران را به چیزی فراتر از قدرت سوم آسیا بودن و نزدیک شدن به ده کشور برتر جهان امیدوار کند اما ...
حالا صحبت از نسل فردای شطرنج که می شود، نام هند وسط است و ستاره های کم سن و سالش که برای پرورش آنها از کرامنیک استفاده شده است. رتبه بعدی شاید در اختیار ازبک ها باشد که نوجوان کم سن و سالش بالاتر از کارلسن قهرمان شطرنج سریع جهان می شود. با وضعی که در ادامه خواهیم دید، حالا شاید همان سومی آسیا هم دیگر دور از دسترس باشد. این وضعیت 11 نفر اول شطرنج ایران است.
1- پرهام مقصودلو (2699): شطرنجباز گلستانی یک تنه چراغ شطرنج ایران را روشن نگه داشته است. پرهام با وجود گلایه های فراوانی که از کمبودها، بی توجهی ها و بی مهری ها دارد، همچنان تلاش می کند تک و تنها فعالیتش را زیاد کند تا کورسوی امید همچنان باقی بماند. مقصودلو در فهرست بعدی فدراسیون جهانی مجددا به ریتینگ بالای 2700 برگشته و جزو 30 بازیکن برتر جهان خواهد بود. قهرمان اسبق جوانان جهان البته می توانست خیلی زودتر و خیلی بالاتر از جایگاه فعلی اش باشد اگر امکاناتی که می خواست برایش فراهم می شد. امکاناتی نه در حد و اندازه یک قهرمان حرفه ای. بر خلاف جثه اش خواسته اش کوچک بود در حد داشتن فقط یک مربی!
2- محمد امین طباطبایی (2650): دیگر بازیکن باقی مانده و فعال نسل طلایی شطرنج، توانست با درخشش چشمگیر در گرندپری به جمع صد بازیکن برتر جهان وارد شود. زوج او و پرهام هنوز می تواند شطرنج ایران را امیدوار کند. اما مشکلاتی که پرهام دارد برای او نیز هست. نداشتن مربی، کمبود اعزام های بین المللی، مشکل سربازی و ... طباطبایی ارزش هایش را با رسیدن به جمع هشت بازیکن برتر جام جهانی که رکوردی بی نظیر در تاریخ شطرنج ایران است نشان داد، اما مگر قهرمانی مقصودلو در جوانان جهان مسئولان را به خودشان آورد که این درخشش تاریخی هم بتواند تکانی به آنها بدهد؟
3- پویا ایدنی (2635): مرد شماره سه ایران این روزها فعالیت بسیار کمی دارد. اخیرا در دو مسابقه آزاد شرکت کرده که حریفانش همگی از خودش ضعیف تر بودند. این فعالیت احتمالا در آینده کمرنگ تر هم شود چرا که او به عضویت کمیته فنی فدراسیون شطرنج در آمده است. این که چرا یک بازیکن فعال و ملی پوش در سن27 سالگی باید عضو کمیته فنی شود هم سوالی است که هر چه پرسیده شود جوابی برایش شنیده نمی شود. علاوه بر عضویت در کمیته فنی، ایدنی به تازگی زندگی مشترک را نیز شروع کرده و مشغله شخصی بیشتر، احتمالا در کمرنگ شدن فعالیت شطرنجی اش (به عنوان بازیکن) تاثیر خواهد گذشت. بازیکن خوزستانی تحصیلات در رشته داروسازی دارد و این هم سومین عاملی است که می تواند ترمز شطرنجی او را بکشد.
4-آرین غلامی (2530): دیگر استاد بزرگ شطرنج ایران که او هم فعالیتش بسیار کمرنگ شده است. در حال حاضر در ترکیه به سر می برد تا در رشته پزشکی درس بخواند. رشته ای سخت و سنگین که احتمالا وقتی برای او برای تمرین و تدارک دیدن باقی نمی گذارد. غلامی البته مشکل پرهام و امین را ندارد و معافیت سربازی اش را از طریق بیت رهبری دریافت کرده است. با این حال این شطرنجباز مازندرانی هم ظاهرا در شطرنج آخر و عاقبتی ندیده و قصد دارد در ادامه زندگی اش از حرفه پزشکی امرار معاش کند.
5- سید خلیل موسوی (2525): استاد بین المللی مستعد گیلانی ایران را می توان لاک پشت شطرنج ایران دانست. بازیکنی صبور اما کند که با وجود عبور از ریتینگ 2500 هنوز حتی نورم های استاد بزرگی اش را کامل نکرده و همچنان استاد بین المللی است. موسوی با وجود سطح فنی قابل قبول حضور بسیار کمرنگی در رویدادهای بین المللی دارد و روند رشد ریتینگش بسیار کندتر از چیزی است که بتوان رویش برای آینده شطرنج ایران حساب کرد.
6- احسان قائم مقامی (2519): اولین استاد بزرگ تاریخ شطرنج ایران به پایان دوران ورزشی اش رسیده است. البته که در شطرنج سن و سال معنایی ندارد اما اگر به تمرکز کشورهای صاحب نام بر روی ستاره های کم سن و سالشان دقت کنیم متوجه می شویم که عملا نباید حساب خاصی بر روی این شطرنجباز 40 ساله باز کرد. قائم مقامی هم مانند ایدنی عضو کمیته فنی است و البته پیش از این هم سابقه حضور در این کمیته را داشته است. پرچمدار شطرنج ایران در دهه 80 که یکی دو سالی است طعم شیرین پدر شدن را نیز چشیده این روزها در حال گسترش فعالیت هایش در زمینه آموزش شطرنج و تولید محتوای آموزشی است که می تواند به تربیت نسل بعدی کمک شایان توجهی کند.
7-شاهین لرپری زنگنه (2502): استاد بزرگ اصفهانی که یکی از ستاره های نسل جدید شطرنج بود اما خیلی زود خاموش و غیرفعال شد. برای پی بردن به رکود شطرنج ایران شاهین شاید بهترین مثال باشد. او در نوامبر 2016 از ریتینگ 2500 عبور کرد و استاد بزرگ شد. حالا پس از گذشت بیش از پنج سال همچنان ریتینگ او نزدیک به 2500 است. لرپری از استعدادهایی بود که در قالب تیم ملی در المپیاد جهانی هم حاضر شد و بازی های زیبایی به نمایش گذاشت اما کارنامه کاری وی نشان می دهد که او را باید یک بازیکن تمام شده دانست.
8-امیررضا پوررمضانعلی (2495): این استاد بزرگ گیلانی به پایان راهش رسیده و دیگر به عنوان بازیکن فعالیتی ندارد. او در حال حاضر پست مدیریتی دارد و رئیس کمیته فنی است. پوررمضانعلی مدتی هم مربی تیم ملی بانوان بوده و حضورش در مسابقات بسیار کمرنگ شده است.
9-سارا خادم الشریعه (2488): بانوی اول شطرنج ایران که به لطف کم کار بودن دیگران و البته درخشش خودش مدت هاست جزو ده بازیکن برتر ایران است. او موقتا از دنیای شطرنج خداحافظی کرده و تصمیم دارد برای پسر تازه متولد شده اش وقت بگذارد. با این حال شطرنج ایران به اندازه ای در رکود بسر می برد و در جا می زند که سارا با وجود خداحافظی و غیرفعال شدن همچنان جایگاهش در جمع ده بازیکن برتر ایران را حفظ کند.
10- بردیا دانشور (2486): نوجوان موفرفری شطرنج ایران که رشد پلکانی دارد به تازگی شماره ده شطرنج ایران شده است. بردیا می توانست با حمایت بیشتر زودتر و سریعتر پیشرفت کند چرا که او دو سال پیش در حالی که 14 ساله بود به ریتینگ 2400 رسید و سپس نزدیک به 20 ماه در همان حوالی ماند. ترقی او با توجه به سن و سال کمی که دارد می تواند او را به زودی به سطح اول شطرنج ایران برساند. هرچند او موفقیت های اخیرش را به لطف حضور در جداول بسته خارج از کشور به دست آورده که چندان خوشایند نیست و بسیار بهتر است که افزایش ریتینگ را از طریق حضور در مسابقات آزاد تجربه کند.
11- مسعود مصدق پور (2474): استاد بزرگ خراسانی که با بازی های چشم نوازش مقتدرانه قهرمان زیر 18 سال جهان شد. حالا هر از چند گاهی راهی هند می شود و چند بازی انجام می دهد و دیگر هیچ. او اخیرا دو مسابقه استاندارد، یک مسابقه رپید و یک بلیتس شرکت کرده که در مجموع این 4 مسابقه بیش از 100 واحد ریتینگ از دست داده است! مصدق پور در مسابقات نوجوانان و در راه رسیدن به مدال طلای جهان بازیکنانی را شکست داد که برخی از آنها اکنون در جایگاه بسیار بالاتری از خود او قرار دارند.
