پسماند بخش کشاورزی موضوع جدیدی در مازندران نیست ولی پیشرفت برنامه های معطوف به حل معضل زباله در این استان در چند ماه گذشته با دریافت اعتبارات کلان دولتی و مشخص شدن زمان راه اندازی ۲ نیروگاه مهم زباله سوز در ساری و نوشهر به همراه بهینه سازی کارخانه های کمپوست موجود و برنامه ریزی برای نهایی کردن روش زباله زدایی در مناطقی که هنوز طرح و پروژه خاصی در این زمینه ندارند ، نوک کوه یخی این بخش از معضل پسماند را در معرض دید قرار داده است.
بر اساس برنامه ریزی انجام شده ، استان مازندران برای مدیریت چگونگی امحاء و دفع بیش از سه هزار تن زباله تولیدی روزانه به ۹ منطقه تقسیم شده است و برای هر منطقه نیز برنامه مشخصی از راه اندازی نیروگاه زباله سوز گرفته تا ایجاد کارخانه کمپوست و بهینه سازی کارخانه های موجود در دستور کار قرار گرفته است.
همچنین بتازگی دولت یکهزار میلیارد ریال اعتبار برای ساماندهی مشکل زباله مازندران و شتاب بخشی به طرح های در حال اجرا اختصاص داده است که قرار است علاوه بر تکمیل ۲نیروگاه زباله سوز ، در میان مناطق ۹گانه تقسیم شود تا دستکم بتواند به جنبه مناقشه برانگیزی معضل زباله در استان پایان دهد، ولی ظاهرا قرار نیست این معضل به این زودی ها پایان یابد چون در تازه ترین نشست کارگروه پسماند استان ، مشخص شده است که هرگونه نتیجه گرفتن مطلوب از اعتبارات و طرح های در حال اجرا ، نیازمند تعیین تکلیف پسماند بخش کشاورزی است.
اگر چه آمار رسمی از میزان پسمان بخش کشاورزی مازندران در دست نیست ولی کارشناسان و مسئولانی که با این موضوع سر و کار دارند میزان آن را تا هفت برابر میزان تولید زباله خانگی و غیرخانگی یا زباله رسمی استان می دانند.
طبق آمار رسمی سالانه حدود هفت میلیون تن محصولات کشاورزی در مازندران تولید می شود و تنها ضایعات و یا همان پسماند حاصل از این محصولات حدود ۲۱ تا ۲۵ هزار تن در سال برآورد می شود. بیشتر این ضایعات یا در مزارع و باغ ها رها می شود و یا این که برخی از این ضایعات همانند مرکبات و دیگر میوه ها از سوی سورتینگ های غیر استاندارد و غیر مجاز استان در حاشیه رودخانه ها و حتی داخل آب رها سازی می شود که همه ساله معضل زیست محیطی زیادی را به دنبال دارد.
کاه و کلش برجای مانده از برنج و گندم نمونه دیگری از پسماند کشاورزی است که در سال های اخیر به دلیل نبود تکنولوژی مناسب برای فراوری ، بناچار آتش زده می شود که به دلیل غیر قانونی بودن این کار و تبعات بد زیست محیطی موجب پرونده سازی برای ۱۵۰ کشاورز شده و برخی از آنها نیز با برخورد قانونی چون زندان مواجه شدند.
نبود طرح ساماندهی پسماند کشاورزی
دبیر کارگروه راهبردی مدیریت پسماند در مازندران می گوید: تاکنون برای این استان که محوریت اشتغال و کسب و کار آن را کشاورزی تشکیل می دهد و سالانه طبق آمار ۷ میلیون تن محصولات کشاورزی برداشت می شود، هیچ طرحی برای ساماندهی پسماند کشاورزی از سوی متولیان امر تدوین نشده است.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی گفت: در سال های اخیر به دلیل تمرکز استان بر روی ساماندهی پسماند خانگی که دردسرسازی زیادی را برای مردم منطقه و محیط زیست نیز به دنبال داشت، تا حد زیادی ساماندهی پسماند محصولات کشاورزی نادیده گرفته شد که با مساعدت دولت برای ساماندهی پسماند خانگی با ساخت نیروگاه زباله سوز و کمپوست در شهرهای مختلف مازندران، باید برای این بخش نیز فکر اساسی صورت گیرد.
وی اضافه کرد : در سال های اخیر نمونه درسرسازی پسماند کشاورزی مربوط به آتش زدن به کاه و کلش شالی و گندمزارها بود که علاوه بر تبعات زیست محیطی برای اراضی کشاورزی، برای مردم و رهگذران نیز دشواری را ایجاد کرد به طوری که با ورود دستگاه قضایی برخی از متخلفان نیز با برخورد قانونی مواجه شدند.
مدیرکل محیط زیست مازندران خاطرنشان کرد : باید برای پسماند محصولات کشاورزی از جمله مرکبات که گاها در برخی مناطق در حاشیه رودخانه ها نیز رها سازی می شود، از سوی سازمان جهاد کشاورزی و سایر دستگاههای متولی چاره اندیشی شود تا بتوانیم معضل پسماند را به طور کامل در استان مازندران کاهش دهیم.
ابراهیمی کارنامی با انتقاد از کندی طرح های ساماندهی پسماند در استان مازندران، شهرداری ها را به دلیل در اولویت قرار ندادن مدیریت پسماند مقصر دانست و اضافه کرد : برنامه های اجرایی در حوزه پسماند که صرفا رویکرد دفن زباله ای بوده در دستور کار قرار داشت و این تفکر باعث شد تا سایر طرح ها از جمله نیروگاه زباله سوز و کمپوست در مازندران به سرانجام مناسبی نرسد.
وی خاطرنشان کرد : نمونه عقب ماندگی استان در حوزه مدیریت پسماند عقب ماندگی طرح نیروگاه زباله سوز شهر ساری مرکز استان مازندران است که پس از چندین سال همچنان نیمه کاره است و این تاخیر هزینه های گزافی را به دولت و مردم تحمیل کرد و این در حالیست که مشابه این طرح ها در استان های دیگر چون اصفهان و برخی دیگر از کلانشهرهای ایران تکمیل شد.
مدیرکل محیط زیست مازندران اظهارداشت: فضای زیست محیطی در این استان شکننده است و باید به مدیریت پسماند توجه بیشتری از سوی مسوولان صورت گیرد و در مدیریت ارشد استان مازندران این امر در اولویت کارها قرار گرفت و تا حد زیادی دغدغه ها را کاهش داد.
بی توجهی به پسماند کشاورزی در مازندران
مدیرکل دفتر امور شهری استانداری مازندران که همزمان مسوولیت مدیریت پسماند استان را نیز بر عهده دارد می گوید: در حال حاضر براساس آمار میزان پسماند محصولات کشاورزی که دورریز می شود حدود ۷ برابر بیشتر از پسماند خانگی و تجاری است.
محمد محمدی تاکامی گفت: تاکنون در این استان برای دورریزی پسماند کشاورزی که گاها نیز آغشته به سموم نیز است، اقدام اساسی صورت نگرفته و در برخی شهرها و روستا ها نیز این پسماند در محل دفن زباله های شهرهای بزرگ دپو می شود.
وی خاطرنشان کرد: در نگاه افکار عمومی شهرداری ها مسوول جمع آوری ، دفن و حتی فراوری ان شناخته می شوند و این در حالیست که سایر دستگاههای دیگر از جمله جهادکشاورزی که ضایعاتشان را در محل دپو زباله شهرداری ها می ریزند نیز باید مسولیت پذیر باشند که تاکنون هیچ طرحی برای ساماندهی این پسماندها انجام ندادند.
پیش قدم شدن جهادکشاورزی برای طرح پسماند
مدیر صنایع جهاد کشاورزی مازندران در این باره گفت: سازمان متبوعش در ارتباط با ضایعات محصولات کشاورزی و ساماندهی آن در سال های اخیر وارد شده که نمونه آن در جلوگیری از آتش زدن کاه و کلش اراضی شالیزاری و گندم زا اجرایی شد و حدود ۱۵۰ کشاورز متخلف نیز در این ارتباط با تشکیل پرونده به دستگاه قضایی معرفی شدند.
ابوالحسنی اظهار داشت: رایزنی برای خرید دستگاه خردکن کاه و کلش و فراوری آن در دست انجام است که با تجهیز این امکانات تا حد زیادی مشکل ناشی از آتش زدن کاه و کلش در مزارع که ضمن مشکل زیست محیطی عواقب ناگوار دیگری نیز برای اراضی به دنبال دارد نیز جلوگیری می شود.
ساماندهی پسماند کشاورزی اولویت کارگروه پسماند مازندران
جانشین استاندارمازندران در کارگروه راهبردی مدیریت پسماند الویت این کارگروه را پس از ساماندهی پسماند خانگی، ضایعات محصولات کشاورزی بیان کرد و گفت: متاسفانه تاکنون سازمان جهاد کشاورزی برای مدیریت پسماند این بخش هیچ اقدامی انجام نداده و حتی طرح ساماندهی پسماند کشاورزی که می تواند عوارض بیشتری را برای محیط زیست به دنبال داشته باشد، انجام نداد.
مهدی رازجویان افزود: جهادکشاورزی به عنوان متولی بخش کشاورزی موظف است تا نسبت به ساماندهی پسماند این بخش نیز تمام تلاش خود را به کار گیرد و بخشی از آتش زدن کاه و کلش در مزارع نیز ناشی از کم کاری و بی دقتی این سازمان در آگاه سازی کشاورزان صورت می گیرد.
وی اضافه کرد : در سال های اخیر آتش زدن کاه و کلش ضمن ایجاد مشکلات زیست محیطی و ناراحتی جسمی برای مسافران و مجاوران در مازندران، تبعات اجتماعی دیگری را در استان به دنبال داشت که باید جهاد کشاورزی مازندران نسبت به تهیه طرح مدیریت پسماند محصولات کشاورزی اقدام اساسی انجام دهد.
معاون عمرانی استاندارمازندران فرصت یکماهه برای این سازمان برای تدوین طرح مدیریت پسماند محصولات کشاورزی استان تعیین کرد و از رئیس جهادکشاورزی مازندران خواست تا هر چه سریعتر نسبت به تهیه این طرح اقدام کند.
رازجویان افزود: معضل پسماند در استان مازندران نسبت به سایر استان های کشور عقب ماندگی زیادی دارد و استاندار بومی این استان ساماندهی پسماند را در اولویت برنامه های خود قرار داد و توانست بامتقاعد کردن مسوولان ارشد حدود یکهزار میلیارد ریال اعتبار بگیرد که این اعتبار علاوه بر تکمیل نیروگاه زباله سوز شهرهای ساری ونوشهر به سایر شهرهای استان نیز تخصیص داده می شود.
وی اضافه کرد: هم اکنون تمام استان برای ساماندهی پسماند به عنوان یک معضل اجتماعی بسیج شدند و باید دستگاههای مسوول از جمله دانشگاه علوم پزشکی برای ساماندهی زباله های عفونی و جهاد کشاورزی ضایعات محصولات کشاورزی و سازمان صمت برای پسماند صنعتی نیز وارد گود شوند.
معاون استاندارمازندران گفت: بی توجهی به ساماندهی پسماند در استان باعث آلودگی رودخانه ها، جنگل و منابع طبیعی مازندران شد و خسارت های زیادی را به محیط زیست وارد کرد و باید هر چه سریعتر با تکمیل طرح های فراوری از افزایش این ضایعات جلوگیری کرد و هر دستگاهی باید نسبت به زیرمجموعه خود مسوولیت پذیر باشد.
روزانه در مازندران ۳ هزار تن زباله خانگی تولید می شود که برای ساماندهی این زباله ها استان به ۹ منطقه تقسیم شد که در حال حاضر علاوه بر ساخت ۲ نیروگاه زباله سوز در ساری و نوشهر که هر کدام به ترتیب با ۵۰ و ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی در دست اجراست، کارخانه های کمپوست در شهرهای بابل و بهشهر هم اکنون فعال است و در شهرهای قائمشهر و تنکابن نیز در دست اجراست و پیش بینی می شود این برنامه برای شهر آمل نیز عملیاتی شود.
