خیابانی اصلی در حوالی ترمینال است که در آن ساعت از شب خلوت تر از هر زمان دیگری است و با این حال خود را با تمام وجود در پناه درخت و چادری که به نظر تنها سرپناهش است ، پنهان می کند و در عین حال دل از زباله ها بر نمی کند و همچنان مشغول کند و کاور زباله های جمع شده در پای درخت است.
در روزهایی که همه با هراس از کرونا روزگار می گذارنند کسی چندان جرات نزدیک شدن به این افراد را ندارد و البته آنهایی که زندگی شان با سر کردن از با زباله ها و اندک روزی خود را در لابه لای همین زباله ها جستجو می کنند در این روزهای همراه با استرس و بیم انتقال کرونا ، همچنان بدون کمترین وسیله حفاظتی به روال همیشه زباله گردی شان را به جا می آورند.
هر چند همیشه دردل سیاهی شب ، پوسته های ظاهری کنار می روند و زیر پوست شهر، آشکار تر خود را نشان می دهد ولی مشکی همچون زباله گردی و کند و کاو زباله ها را در طول روز نیز به تکرار می توان در کوچه ها و خیابان های شهر حتی در این روزهای سختی که همه نگران و آشفته از کرونا هستند ، مشاهده کرد.
ساعات نزدیک به غروب آفتاب است و خیابان ها با اینکه گفته می شود همه باید در خانه هایشان بمانند ، ترددهای معمول خود را دارد چون مردم ناگزیر از برخی خریدها و مایحتاج خانه هستند و به همان نسبت زباله گردهایی که میانسال هم به نظر می آیند بدون کمترین دلنگرانی بابت ابتلا به کرونا داشته باشند سرگرم گشتن زباله ها هستند.
بی خیال بودنشان در برابر کرونا را از ظاهرشان که نه ماسکی بر چهره دارند و نه دستکشی بر دست، می توان مشاهده کرد؛ سطل های زباله ای که در نزدیکی چند سوپرمارکت و یک نانوایی در محلات مختلف بروجرد قرا ردارد در آن ساعات پایانی روز می تواند پر از زباله های دوست داشتنی برای زباله گردها باشد.
و هر کدام می توانند ساعت ها صرف واکاوی همان سطل های زباله کنند یکی از افراد زباله گرد را می توان هر روز در آن سوی خیابان در حوالی سطلی زباله در حوالی ساعات عصر دید که با دوچرخه اش می آید ؛ دوچرخه ای که در زیر کیسه های چرک مانند پر شده از انواع مختلف زباله ، بسختی تشخیص داده می شود و فقط از دور جسم متحرکی به نظر می رسد .
گویی بار زباله اش را از جاهای مختلف بسته است و در ساعات پایانی روز، دل از زباله ها نمی کند و هر چند متری که پیش می رود توققف می کند و زباله های در مسیر خود را وارسی می کند، قوطی ها را در کیسه ای ، جعبه های مقوایی را در کیسه ای و از هیچ زباله ای چشم نمی پوشد.
آنهم در شرایطی که مردم با ماسک های فیلتر دار و چندین لایه دستکش و شستن مکرر دست ها و جدا سازی لباس های بیرون و اجرای دقیق ترین دستوردالعمل های بهداشتی را انجام می دهند و همچنان از کرونا هراس دارند از رد شدن از کنار این افراد هم بیم دارند.
اما زباله گردها ؛ همان ها که بسیار آنها را دیده ایم که تا کمر در سطل های زباله ها فرو رفته اند ؛ حاضر به دوری از زباله ها نیستند ؛ علاوه بر اینکه سلامت خودشان در معرض تهدید است با توجه به گشت و گذارشان در همه جای شهر ، به راحتی می توانند خطر ساز باشند و می طلبد راهکاری برای این قشر که همواره در معرض آسیب و انواع بیماری های بوده اند اندیشیده شود.
هر چند به طور رسمی نهادها و یا دستگاه مرتبط با ساماندهی زباله گردها که معمولا شهرداری ها هستند مراکز خرید و فروش ضایعات را تعطیل کرده اند اما بصورت غیر قانونی همچنان این مراکز و زباله گردها به فعالت خود ادامه می دهند که جدیت نیروی انتظامی و ورود دستگاه قضایی را می طلبد.
در بین زباله گردها البته کودکانی نیز مشاهده می شوند آنهم در شرایطی که همه سازمان‌های مربوطه تاکید بر ماندن در خانه، شستن و ضدعفونی مکرر دست‌ها و همچنین تغذیه مناسب دارند؛ این کودکان بدون ماسک و دستکش در خیابان‌های شهر در تردد هستند، درون سطل‌های زباله که این روزها پر از زباله‌های آلوده است؛ جستجو می‌کنند.
ظاهر دست های آنها که در پس سیاهی زباله ها پنهان شده است نشان نمی دهد شست و شوی مکرر دست ها دغدغه این روزهای آنها هم باشد.
جلوگیری از فعالیت زباله گردها
رحیم جافری شهردار بروجرد در اینخصوص با اشاره به مصوبات شورای مقابله با شیوع ویروس کرونا گفت: زباله گردی یکی از معضلات اساسی است و یکی از ناقلان بیماری کرونا، سطل‌های زباله است و شهرداری بروجرد از فعالیت زباله گردها جلوگیری به عمل خواهد آورد.
وی گفت: مغازه‌های خرید و فروش ضایعات نیز از دراین شرایط باید تعطیل شوند و در صورت مشاهده تخلف پلمب خواهند شد.
شهردار بروجرد یادآور شد: گندزدایی و ضدعفونی کردن مستمر باکس‌های زباله سطح شهر از دیگر اقدامات شهرداری است که در این روزها با اهمیت بیشتری انجام می شود.
وجود بیش از یک هزار زباله گرد در بروجرد
سپهر دارابی سرپرست مدیریت پسماند شهرداری بروجرد در گفت و گو با ایرنا گفت: تعداد افراد زباله گرد در بروجرد به بیش از هزار نفر می رسد که عمدتا هم افرادی هستند که دارای مشکل اعتیاد، بعضا معتاد متجاهر و کارتن خواب و یا افرادی با بیماری های مختلف هستند.
وی گفت: شهرداری در حد توان خود در قالب گشت هایی اقدام به جمع آوری این افراد می کند و بخصوص گشت های شبانه ای هم به همین منظور دارد ولی با توجه به اینکه بیشتر این افراد در شمار معتادان متجاهر هستند ، نیروی انتظامی با همکاری دستگاه قضایی در قالب ماده ۱۶ از توان ، جدیت و اختیارات بیشتری در برخورد با این افراد را دارند.
پلمب و تعطیلی مراکز خرید و فروش ضایعاتی ها
سرپرست مدیریت پسماند شهرداری بروجرد گفت: در راستای جمع آوری و یا ساماندهی زباله گردها شهرداری اقداماتی همچون پلمپ و یا تعطیلی مراکز خرید و فروش ضایعات که کانونی برای تجمع پسماندهای الوده هم می توانند باشند ، انجام داده است.
دارابی افزود: ولی عملا بصورت غیرقانونی این ضایعاتی به کار خود ادامه می دهند افرادی که ما بعنوان زباله گرد در سطح شهر می بینیم نیز برای همین ضایعاتی ها کار می کنند که در این مقطع حساس با همکاری بیشتر نیروی انتظامی و دستگاه قضایی امیدواریم بتوانیم فعالیت این افراد را متوقف کنیم.
وی یادآور شد: اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا تا مقصد یکی زا راهکارهای برچیده شدن معضل زباله گردی است که این طرح در بروجرد نیز با شرکت سرمایه گذار آن تا حد زیادی کارهای مرتبط با آن انجام شده است.
سرپرست مدیریت پسماند بروجرد افزود: قرار بر این بود این طرح تا قبل از عید نوروز در بروجرد عملیاتی شود ولی با توجه به شیوع بیماری کرونا ، عملیاتی شدن آن به هفته های بعد موکول می شود.
زباله گردی پدیده ای اجتماعی با ابعاد بهداشتی
زباله گردی را می‌توان به عنوان آسیب اجتماعی نوین در اثر تولید بیش از حد زباله رو به رشد توصیف کرد به طوری که در ابتدا این پدیده با هدف پیدا کردن اشیای قابل استفاده یا جمع آوری ته مانده غذا برای قشر آسیب پذیری از جامعه صورت می‌گرفت اما امروزه با اجرای طرح‌های بازیافت و تغییر مدیریت شهری به عنوان یک شغل که در واقع شغلی کاذب است که برخی از سر ناچاری به آن روی می‌آورند.
بنا بر گفته پژوهشگران اجتماعی ، بیشتر افرادی که به زباله گردی روی می‌آورند از جامعه آماری معتادان هستند که به دلیل نداشتن سرپناه و رانده شدن از خانه برای امرار معاش به این سطل‌های زباله پناه می‌برند تا بتوانند به اقلامی قابل بازیافت دست یابند و با فروش آن زندگی خود را بگذرانند.
زباله گردها بیشتر از طیف مردان و کودکان هستند
بنا بر گفته رضا بهنود جامعه شناس و عضو شورای شهر بروجرد بیشتر افراد زباله گرد بین سنین حدود ۱۶ سال تا ۵۰ سال قرار دارند که بنوعی می‌توان گفت جز جمیعت جوان به حساب می آیند و بخاطر تنگناهای اقتصادی که با آن مواجه هستند به سطل‌های زباله روی می‌آورند.
وی گفت: حدود ۹۵ درصد افراد زباله گرد مردان و کودکان هستند و زنان سهم کمتری در این پدیده دارند و آنهایی هم که به این سمت می‌روند در موارد بسیاری دچار مشکل اعتیاد هستند و مواردی هم وجود دارد که چون سرپرست خانوار است و به دلیل نبودن شغل مناسب بر اثر فشارهای زندگی به این سمت روی آورده اند.
زباله گردی در سطوح مختلف؛ کودکان، فقرا و معتادان
معصومه زارعی جامعه شناس در اینخصوص گفت: زباله گردها را می‌توان در سطوح مختلفی تفکیک کرد که شامل کودکان کار، در سطحی دیگر افراد بالغ که از نظر معیشتی تحت فشار هستند و در سطحی بیشتر معتادان هستند.
وی گفت: زباله گردی در این روزها که جامعه با مشکل همه گیری ویروس کرونا مواجه است و در شرایطی که پسماندهای خانگی در سطل های زباله دربرگیرنده دستکش، دستمال کاغذی استفاده شده، ماسک و هر گونه زباله دیگر است می تواند عاملی برای انتقال ویروس برای افرادی باشد که خود را در تماس مستقیم با این زباله ها قرار می دهند.
زارعی گفت: ساماندهی زباله گردها در این شرایط مساله ای است که باید مورد توجه قرار گیرد در غیراینصورت ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که جبران آن سخت باشد ضمن اینکه ساماندهی زباله گردها علاوه بر سلامت آنها مانع از انتقال ویروس می شود.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه بیشتر زباله گردها درگیر آسیب های اجتماعی دیگری هم هستند ممکن است اطلاع چندانی از وضعیت بیماری نداشته باشند و همین بی توجهی آنها را بیشتر می کند که این بی توجهی آنها می تواند تهدید کننده سلامت سایر شهروندان هم باشد.
این جامعه شناس یادآور شد: زباله گردی بعنوان پدیده ای اجتماعی از نظر ریشه ها و علل قابل بررسی است و از بین بردن آن نیز زمان بر و نیازمند اقدامات جامع و ریشه ای و کارکارشناسی است اما در این مقطع ناچار باید برای برنامه زمانی موقتی هم که شده ، سر و سامانی داده شوند تا تسریع کننده، چرخه انتقال این ویروس نباشند.
به هر روی آنچه عیان است این است که ؛ در شرایط پر ریسک انتقال ویروس کرونا از طریق پسماندهای خانگی اما هنوز عده ای به زباله گردی مبادرت دارند .
در عین حال زباله گردی بعنوان پدیده ای اجتماعی نیازمند انجام اقداماتی ریشه ای ، اموزشی و فرهنگی و اجرای طرح هایی همچون تفکیک زباله از مبدا است که می تواند تا رسیدن به نتیجه دلخواه زمان بر باشد.
بنابراین؛ اپدیده زباله گردی ، در شرایط همه گیری ویروس کرونا نه فقط بعنوان یک معضل اجتماعی بلکه بعنوان یک اولویت بهداشتی مورد توجه قرار گیرد تا با همکاری دستگاه های مختلف مرتبط برنامه ای کوتاه مدت و موقت در مورد آن عمال شود تا سلامت جامعه به خطر نیفتد
