شبکه‌های مجازی و فضای مجازی محبوبیت غیر قابل انکاری در بین عامه مردم دارد و در این عرصه هر شخصی می تواند به صرف داشتن تنها یک گوشی هوشمند به تولید و انتشار محتوا بپردازد و خود را تولید کننده و منتشر کننده برخی اخبار و اطلاعات بداند، اگرچه این کار آسیب‌هایی را به همراه دارد و اگر اندکی تخصصی‌تر بخواهیم در این وادی به بیان مشکلات بپردازیم می‌توان گفت که یکی از چالش‌های مهم در فضای مجازی اخبار جعلی و fake news است که باید خود را مجهز به راههای تشخیص آنها کرد.
در کنار اخبار جعلی که با گسترس شبکه‌های اجتماعی مجازی، قدرت بیشتری گرفته چالش سرهم بندی اخبار نیز به وجود آمده و کسانی که به صورت حرفه‌ای و رسمی به کار اطلاع رسانی و خبررسانی مبادرت می‌کنند با آن مواجه هستند.
از سوی دیگر باید یادآور شد که پیچیده شدن روابط انسانی، پیشرفت‌های فناوری و کثرت رسانه‌ها و بخصوص گسترش شبکه‌های مجازی از جمله مهمترین دلایل رشد اخبار جعلی است در مقابل می‌توان بیان کرد که افزایش سواد و تقویت اخلاق رسانه‌ای، توانمند سازی رسانه‌های معتبر از حیث علمی و تخصصی و اعمال نظارت و رصد رسانه ها در این راستا ضروری است.
مساله دیگری که بنوعی خبرنگاران واقعی و رسانه‌های معتبر بعنوان چالش‌های فضای مجازی با آن مواجه هستند موضوع روزنامه نگاری حرفه‌ای است و اینکه آیا در سایه روزنامه نگاری سایبر در آینده روزنامه نگاری مکتوب به حاشیه کشیده می‌شود!؟ اصلاً آیا خلأ آن را می توان با روزنامه نگاری سایبر پوشش داد!؟
در میزگردی در دفتر ایرنا بروجرد فعالان رسانه ای، کارشناسان و خبرنگاران دفاتر خبرگزاری های شهرستان به بررسی چالش‌های اطلاع رسانی در فضای مجازی پرداخته اند، و همچنین ضمن بررسی مشکلاتی که در این عرصه وجود دارد به ضرورت توجه به اصول حرفه‌ای اطلاع رسانی از سوی خبرنگاران و رسانه‌های رسمی و معتبر تاکید شد.
بنا بر نظر کارشناسان رسانه که در این میزگرد حضور داشتند رسانه‌های واقعی، معتبر و رسمی باید ضمن داشتن یک رقابت سالم، اولویت را بر انتشار اخبار صحیح قرار دهند و در این راه با هم همکاری و تعامل خوبی باید داشته باشند و در عین حال برای ایجاد جذابیت بیشتر برای مخاطب به سمت جریان سازی اخبار و شکستن کلیشه‌های منسوخ شده پیش بروند.
علاوه بر این روی آوردن به سمت تحلیل و تقویت مطالبه گری از دیگر شیوه‌های خلاقانه است که بخصوص از سوی رسانه‌های معتبر باید مورد توجه قرار گیرد؛ بنا بر نظر خبرنگاران و کارشناسان رسانه‌ای که سال‌ها تجربه فعالیت در این عرصه را دارند در کنار اینکه دانش آموخته این رشته هستند، در شرایطی که فضای مجازی برای برخی به عرصه‌ای به منظور پیش بردن مقاصد شخصی ولو به قیمت انتشار اخبار غیر واقعی و تخریب شخصت های واقعی تبدیل شده است خبرنگاران، مدیران و روابط عمومی‌ها از ارکان اصلی اطلاع رسانی و شفاف سازی در جامعه هستند.
فضای مجازی را باید تبدیل به فرصت کرد
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بروجرد گفت: همانطوری که مقام معظم رهبری طی چندین سال اخیر در گفتمان‌های خود به موضوع فضای مجازی و به هوشیاری در راه اندازی شورای عالی فضای مجازی تاکید داشته به نوعی بیان گر اهمیت و ضرورت این عرصه است.
فرزاد درخشان بیان کرد: فضای مجازی در عین حال هم می‌تواند فرصت یا تهدید باشد اما می‌توان شرایطی را فراهم کرد که از آن به عنوان یک فرصت بهره گرفت.
وی اظهارداشت: شبکه‌های اجتماعی که در فضای مجازی مشغول به فعالیت هستند، بطور کامل کنترل شده نیستند و نظارت دقیق بر آنها باید از سوی دستگاه‌ها و مراجع مرتبط بخوبی صورت گیرد.
نظارت بر شبکه‌های اجتماعی مجازی نیازمند عزمی جدی است
درخشان با تاکید بر اعمال نظارت بر شبکه‌های اجتماعی مجازی اضافه کرد: نه تنها در شهرستان بلکه در کل کشور نظارت بر این عرصه‌ها ضروری است و رسیدن به نتیجه دلخواه در این زمینه نیازمند عزمی جدی است.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بروجرد ادامه داد: باید شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در درجه اول شرافت کاری و اخلاق رسانه‌ای حاکم شود و در گام بعدی باید استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی داخلی مورد تبلیغ و استفاده قرار گیرد.
وی با تاکید بر اینکه تلگرام و شبکه‌های اجتماعی مشابه که بنا بر قانون کشور رسمیت ندارند، یادآور شد: بنابراین ما نیز نمی‌توانیم در سطح بومی و محلی کانالهای مجازی موجود را مقید به رعایت اصول و قواعد صحیح کنیم چرا که با این اقدام در واقع ما به یک بستر غیر قانونی، رسمیت داده ایم.
ضرورت وجود میثاق نامه‌ای اخلاقی
درخشان افزود: ولی در شهرستان بروجرد طی حدود یک سال اخیر جلسات متعددی با فعالین فضای مجازی برگزار شده که یک میثاق نامه برای خود داشته باشند و خود را مقید به فعالیت و رفتار بنا بر همان میثاق نامه اخلاقی کنند تا در آن چارچوب تخریب و توهین نکنند.
وی با تاکید بر تقویت کانالهای مجازی داخلی گفت: باید فرهنگ سازی بعنوان یک اولویت در این مسیر مورد توجه قرار گیرد تا بتوان زمینه‌ای را فراهم کرد که فعالان در عرصه شبکه‌های اجتماعی مجازی در بستری قانونی فعالیت کنند.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بروجرد با اشاره به رعایت اصول روزنامه نگاری و اطلاع رسانی اظهارداشت: رسانه‌های معتبر تعهد و مسئولیت ویژه ای در خصوص صحت اخبار منتشر شده دارند و کمترین تغییری و تخطی در خصوص صحت خبر را باید پاسخگو باشند در حالی که کانالهای تلگرامی فضای مجازی که وابسته به رسانه‌ای معتبر و رسمی نیستند هیچگونه تعهدی در برابر اخبار و اطلاعات منتشر شده خود ندارند.
فضای مجازی و رسانه‌های رسمی نباید با هم مقایسه شوند
خبرنگار خبرگزاری فارس گفت: فضای مجازی و کانالهای مختلفی که در این عرصه فعالیت می‌کنند را نباید با کاری که در رسانه‌های رسمی و خبرگزاریها صورت می‌گیرد مقایسه کرد زیرا دو عرصه کاملاً متفاوت هستند.
مژگان شمس افزود: در شرایطی که افرادی در شبکه‌های مجازی به صرف داشتن یک گوشی می‌توانند هر گونه که می‌خواهند فعالیت کنند اما خبرگزاریها و رسانه‌های رسمی معتبر وجود دارد که خود را مقید به رعایت اصولی می‌دانند.
وی بیان کرد: ما بعنوان رسانه‌های معتبر و با وجه قانونی که داریم باید خود را توانمند تر کنیم و در واقع خبرنگار کسی است که در عرصه‌های مختلف مهارت‌هایی کسب کرده و مطلقاً با کسی که صرفاً با یک تیتر و عکس در فضای مجازی کار می‌کند قابل قیاس نیست.
کلیشه‌ها باید شکسته شوند
این خبرنگار و فعال رسانه ای با انتقاد از شیوه‌های خبری فاقد جذابیت و خلاقیت اضافه کرد: باید گفت امروز دیگر عمر تیترهای خبری گذشته و باید با تیترهای کوتاه و یا استنباطی در شیوه اطلاع رسانی خود جذابیت ایجاد کنیم.
این فعال رسانه‌ای با تاکید بر ضرورت سواد رسانه‌ای در خبرنگاران و مدیران ادامه داد: جذابیت را باید در کار خود لحاظ کرد و بجای نسخه پیچی برای سایرین و اینکه فضای مجازی باید چگونه باشد یا نباشد، بهتر است درحوزه کاری خودمان کلیشه‌ها را بشکنیم.
شمس با تاکید بر اینکه خبر کلیشه‌ای فاقد ارزش خبری است، یادآور شد: یک اصل مهم در موفقیت هر رسانه شکستن و کنار زدن کلیشه است و یکی از شیوه‌های رهایی از این کلیشه‌ها، رهایی از تیترهای خبری و رفتن به سمت تیترها استنباطی است.
وی گفت: یکی از چالش‌های مهم ما خبرنگاران در عرصه خبر و اطلاع رسانی وجود مدیران به شدت محافظه کار است که به واقع دست و بال ما خبرنگاران را بسته اند.
این فعال رسانه‌ای با تاکید بر ضرورت ارتقای آگاهی مدیران در عرصه اطلاع رسانی و رسانه گفت: برخی مدیران الان به گونه‌ای شده اند که کمترین شناختی نسبت به خبرگزاریها و رسانه‌های رسمی ندارند و بعبارتی خبرگزاریها را رها کرده اند و با کانالهای مجازی بی هویت مدام در حال مصاحبه کردن هستند.
رییس رادیو بروجرد افزود: خبرنگاران در انجام رسالت خطیر خود شرح و وظایف مشخصی دارند و برای انجام حرفه سخت خبرنگاری دوره‌های مختلفی را پشت سر گذاشته اند.
محمد گودرزی اظهار داشت: امروزه با گسترش فضای مجازی و رونق کانالهای مختلف در شبکه‌های مجازی خبرنگاران با چالش‌های متفاوتی پیش رو هستند.
وی گفت: کانالهای مختلف در فضای مجازی به دنبال جذب اعضای بیشتر و تبلیغات و کسب درآمد هستند و در این راستا با انتشار نسنجیده اخبار با بروز معضلاتی در جامعه می‌شوند.
گودرزی با اشاره به اینکه کسانی که مدیریت به روز رسانی کانالهای فضای مجازی را بر عهده دارند بدون محدودیت آمار و ارقام را منتشر می‌کنند، بیان کرد: ارائه آمار و اخبارهای مختلف در جامعه ممکن باعث مشکلاتی شود که حریم عمومی و فضای جامعه را متشنج کند.
وی اضافه کرد: بسیاری از کانال‌ها در فضای مجازی بدون در نظر گرفتن فرهنگ و ادبیات مطالب خود را منتشر و بیشتر بازنشر می‌کنند بدون اینکه بدانند منابع مطالب و پیام‌ها از کجا و چه کسی می‌باشد.
رئیس رادیو شهری بروجرد با اشاره به اینکه فضای مجازی یک محل غیر رسمی است، ادامه داد: آموزش‌هایی که در فضای مجازی و بر روی کانالهای مختلف ارائه می‌شود بدون نظارت انجام می‌شود و در برخی موارد آموزش‌های به فرهنگ جامعه لطمه وارد می‌کند.
گودرزی با اشاره به اینکه برخی مسئولان ادارات برای مطرح شدن و ارائه عملکرد کاری خود فضای مجازی را انتخاب می‌کنند، افزود: فضای مجازی فضای سازنده‌ای نیست و متأسفانه شبکه‌های ماهواره‌ای و مجازی معاند در اکثر موارد از اخبار بدون منابع منتشر شده در فضای مجازی که صحت ندارد استفاده ابزاری می‌کنند.
وی اظهار داشت: خبرنگاران با صرف وقت در جلسات و مکان‌های مختلف برای دریافت اخبار تلاش می‌کنند و اخبار آنان توسط دبیران خبر بررسی و عیب یابی می‌شود و سپس منتشر می‌شود در صورتی که در فضای مجازی اخبار بدون هیچ نظارتی و غیر حرفه‌ای منتشر شده و این چالش بزرگی برای دنیای رسانه است.
عدم تعامل مدیران با خبرنگاران دلیل مهم گسترش اخبار ضد و نقیض در فضای مجازی
خبرنگار سفیر افلاک لرستان نیز در این میزگرد افزود: یکی از دلایل مهم گسترش اخبار ضد و نقیض در فضای مجازی عدم تعامل برخی مدیران و مسئولان با خبرنگاران است و به جای دادن اخبار به خبرنگاران آن را در فضای مجازی منتشر می‌کنند.
مرجان سلیمانی افزود: برخی مدیران در شهرستان بروجرد بیش از اینکه به فکر ارائه عملکرد کاری خود به رسانه‌ها باشند در فضای مجازی فعالیت دارند و اخبار خود را کوتاه و دست و پا شکسته در اختیار کانالهای فضای مجازی می‌گذارند.
وی اظهار داشت: اخبار در کانالهای تلگرامی و شبکه‌های مجازی منفعتی منتشر می‌شود زیرا اکثر کانال‌ها در فضای مجازی به دنبال کسب درآمد از راه تبلیغات هستند.
وی بیان کرد: اداره ارشاد اسلامی باید به عنوان متولی نظارت بر کانال‌ها ی تلگرامی با کار فرهنگی سر وسامانی به فضای مجازی بدهد.
خبرنگار بازتاب بروجرد اضافه کرد:: خبرنگاران برای تهیه اخبار صحیح و انتشار سریع و به موقع آن ساعتها وقت صرف می‌کنند و زحمات بسیاری را متحمل می‌شوند در حالی که بسیاری از شبکه های فضای مجازی بدون در نظر گرفتن حق خبرنگار مطالب را منتشر و اسمی از منبع خبر نیز نمی‌برند.
" چه خبر" ریشه در فرهنگ گفت وگوی مردم دارد
یک کارشناس ارشد جامعه شناسی گفت: ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در بین کشورهای غربی و شرقی از دیرباز از نظر فرهنگی دارای ارتباط‌های مختلف با کشور و فرهنگ‌های مختلف بوده است.
حامد پرچی افزود: مردم ایران در نخستین برخوردهای خود با یکدیگر بعد اسلام از همدیگر می‌پرسند چه خبر و این خود ریشه در فرهنگ این مردم دارد.
وی بیان کرد: دنیا دهکده جهانی است و با وجود فضای اینترنت و فضای مجازی باید تلاش نمود تا تعامل لازم با دنیای رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی ایجاد شود.
همدلی و وحدت بین رسانه‌ها
مسوول روابط عمومی فرمانداری بروجرد گفت: شبکه‌های مجازی چالش ها و آسیب‌های خود را دارند و به دلیل افسار گیسخته بودن همواره مشکلاتی را در دنیای ارتباطات و اخبار ایجاد می‌کنند.
پرچی افزود: فضای مجازی به دلیل پرجاذبه بودن از مخاطبین خاصی برخوردار بوده و رسانه‌ها و خبرگزاریها به دلیل رعایت قالب خبر و حرکت در مسیر چارچوب و دستورالعمل‌های سازمانی از دید مخاطب ممکن است کلیشه فعالیت کنند و امروز مردم زیاد حوصله قالب‌های کلیشه‌ای را ندارند.
تحلیل رسانه‌ای
وی تاکید کرد: جذابیت فضای مجازی رسانه‌ها و خبرگزاریها را به چالش می‌کشاند و باید در مقابله بال این چالش خبرگزاریها با تغییر رویه و تحلیل موضوعات مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در جذب مخاطب نقش آفرین باشند.
مسوول روابط عمومی فرمانداری بروجرد گفت: نشریات و خبرگزاریها باید به رغم حرکت در مسیر و چارچوب سازمان خود با رسانه‌های دیگر وحدت، همدلی و تعامل داشته و جامعه را رو به جلو حرکت دهند.
پرچی ادامه داد: رسانه‌ها می‌توانند با تکیه بر اصل سرعت، صحت و دقت که شعار خبرگزاری جمهوری اسلامی است سرعت جذابیت شبکه‌های مجازی را تحت تأثیر قرار دهند.
وی افزود: امروز فعالیت در تویتر بسیار جذاب‌تر از فعالیت در کانالهای تلگرامی است در تویتر ارتباطات بسیار با دنیا فراتر و در تلگرام ارتباط محدود است.
وی با تاکید بر نظارت جدی بر فعالیت شبکه‌های مجازی و جلوگیری از چالش در اطلاع رسانی اظهار داشت: نهادهای متولی از جمله ارشاد اسلامی باید با نظارت بر فعالیت شبکه‌های مجازی در ساماندهی این شبکه‌ها تلاش کنند.
این کارشناسی ارشد جامعه شناسی بیان کرد: خبر و خبرگزاریها در کشور بستر مناسبی برای خبرنگاران و تحلیل مسائل است از خصلت‌های ایرانیان تحلیل و تفسیر مسایل است و تنها به دنبال آن نیستند که چه اتفاقی افتاده است.
چرا و چگونگی موضوع برای مردم مهم است.
مسوول روابط عمومی فرمانداری بروجرد گفت: هر رسانه می‌تواند با تشکیل یک تیم قوی در قالب یه سایت یا فعالیت در تویتتر به انعاس سریع اخبار و رویدادها بپردازد.
پرچی از عدم خلاقیت و نوآوری در رسانه انتقاد کرد و افزود: نواوری در خبرگزاریها به خاطر قوانین و چارچوب سازمانی وجود ندارد و این موضوع موجب شده تا شبکه‌های مجازی به دلیل پرجاذبه بودن سرعت بیشتری داشته باشند.
وی بر تقویت روابط عمومی ها و پاسخگویی به رسانه‌های رسمی در بروجرد تاکید کرد و گفت: تقویت روابط عمومی ادارت و پاسخگو بودن مدیران می‌تواند در انتقال اخبار و رویدادها و جذب مخاطب بیشتر برای رسانه‌ها و خبرگزاری موثر بوده و مانع حرکت چالش برانگیز شبکه‌های مجازی در انتقال اخبار باشد.
وی اظهار داشت: خبرگزاریها به دلیل جایگاهی که دارند نباید در قاعده شبکه‌های مجازی بازی کنند بلکه باید با توانمندی که دارندشبکه های مجازی را در قاعده خبرگزاریها بازی دهند.
این کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی گفت: باید با تقویت سواد رسانه‌ای، توانایی در زمینه‌های دسترسی، تحلیل، ارزیابی، برقراری ارتباط با پیام‌های رسانه‌ای در اشکال مختلف و تفکر انتقادی را تقویت نمود.
لزوم آموزش ارتقا سواد رسانه ای مردم
خبرنگار خبرگزاری ایسنا افزود: آموزش و ارتقاع سواد رسانه‌ای به شهروندان و نیز گردانندگان شبکه‌های مجازی در عصر جهانی شدن ارتباطات یک ضرورت است که به مسایل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تکنولوژیکی وابسته است.
زهره گودرزی اظهار داشت: سواد رسانه‌ای رویکردی آموزشی به عنوان ابزاری برای حمایت شهروندان در برابر آثار منفی رسانه‌های جمعی محسوب می‌گردد.
وی به چگونگی فرایند آموزش سواد رسانه‌ای و سیر تحولات آن اشاره کرد و گفت: فرایند آموزش سواد رسانه‌ای به شهروندان بر دو هدف استوار است. نخست آنکه خواننده را در جریان مفهوم، اهمیت و ضرورت اجتناب ناپذیر آموزش سواد رسانه‌ای به شهروندان در عصر جهانی شدن قرار دهد و دوم آنکه با ارائه نکات کلیدی این امکان فراهم شود تا با ژرف اندیشی نسبت به آموزش سواد رسانه‌ای متناسب با ضرورت هادر کشورمان اقدام لازم صورت پذیرد.
سواد رسانه‌ای و افزایش آگاهی و اعتماد درجامعه
خبرنگار خبرگزاری ایسنا افزود: مدیران رسانه‌ها در مواجه با مخاطبان خود باید در جهت افزایش و ارتقا سواد رسانه‌ای آنها تلاش نمایند تا به عنوان یک رسانه قابل اعتماد شناخته شوند.
گودرزی افزود: بهره گیری از دانش رسانه‌های دیجتیال وسیله‌ای برای گسترش درک و تفکر افراد جامعه از ماهیت قدرت در جامعه و نحوه استفاده آن در رسانه‌های اجتماعی است و در این میان اساتید دانشگاه‌ها و پژوهشگران و محققان باید درک خود را از مفهوم تفکر نقادانه بالا ببرند تا بتوانند از دانش رسانه‌های دیجیتال در تکنیک کلاس‌های آموزشی استفاده نمایند.
بدیهی است که جهت گیری مردمی و ملی گفتمان سواد رسانه‌ای و نیز مفهوم علمی و کاربردی ضروری است، در این میان آموزش‌های صحیح در دانشگاه‌ها و موسسات علمی در جهت فهم واقعی سواد رسانه‌ای و همچنین حمایت از طرح‌ها و پژوهش‌های مرتبط با موضوع‌های سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی گام موثری در ارتقای این مهم به شمار می‌رود.
تکنولوژی ارتباطی چهره جهان را دگرگون کرد
خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: تکنولوژی ارتباطی به سرعت در حال پیشرفت بوده و چهره جهان را دگرگون کرده، اینترنت به عنوان یک ابزار جدید، سریع و ارزان، عرصه‌های مختلف ارتباطی زندگی بشر را دچار دگرگونی کرد و از جهات بسیاری معنا و مفهوم جدیدی به ابعاد آن بخشید.
آمنه صارمی افزود: در حال حاضر یکی از فناوری‌هایی که به واسطه گسترش اینترنت مورد توجه قرار گرفته رسانه‌های اجتماعی نظیر فیس بوک، توییتر و یوتیوپ و تلگرام است که مردم به عنوان کاربر این گونه سایت‌ها در فضای مجازی قرار گرفته و فعالیت اجتماعی و ارتباطی دارند.
وی تاکید کرد: ظهور رسانه‌های اجتماعی تحت وب، نگاه افراد به رسانه‌ها را که تا آن زمان محدود به رسانه‌های جمعی از قبیل روزنامه‌ها و رادیو و تلویزیون بود، تغییر داد و امروز رسانه‌های اجتماعی در فضای هر خانه رشد کرده و زندگی می‌کند و این فراگیر شدن بعضاً چالشهایی را برای رسانه ایجاد می‌کند که مهمترین آن ایجاد جاذبه برای جذب مخاطب بیشتر بدون در نظر گرفتن اصول و قوانین اطلاع رسانی و حتی بدون در نظر گرفتن حریم خصوصی افراد و حریم عمومی جامعه است.
صارمی افزود: رسانه‌های جدید یا همان شبکه‌های مجازی می‌توانند چالش یا فرصت بزرگی برای رسانه‌های بزرگ و متمرکزی مانند خبرگزاریها، مطبوعات رسمی، رادیو و تلویزیون تلقی شوند.
وی با انتقاد از فعالیت برخی کانالهای تلگرامی در برهم زدن نظم و امنیت در سطح شهر و عدم رعایت حریم عمومی جامعه افزود: باید از ظرفیت رسانه‌های اجتماعی در جهت بالا بردن قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بالقوه کشور در حوزه‌های مختلف استفاده کرد.
صارمی با اشاره به افق ۲۰ ساله کشور و دستیابی به جامعه دانایی محور افزود: برنامه ریزی هدفمند جهت پرورش فکری و فرهنگی «کاربر تحلیل گرا» از لوازمات ورود آگاهانه به عرصه مجازی و انتشار ارزش‌ها و اندیشه هاست لذا فضای مجازی قادربه ترویج تصورات، ارزش های و باورهای دینی می شود.
۷۱۹۰/۷۲۷۳/۶۰۵۲/۱۹۲۰
