حوزه علمیه اراک، با نام مدرسه امام خمینی بیش از 200 سال قدمت دارد. این مدرسه در بافت قدیمی بازار واقع است و همزمان با ساخت بازار اراک و به سبک معماری دوران صفوی ساخته شده است و نام قبلی آن سپهداری بوده است.
این مدرسه از معماریهای دیدنی بازار اراک است و پس از 200 سال گذر از ساخت آن، همچنان پذیرای طلبه های جوان استان مرکزی است.
گفته می شود که موسس حوزه علمیه اراک آیت الله حائری است و افرادی چون امام خمینی و آیت الله اراکی در آن درس خوانده اند.
حجره هایی مزین به نام امام خمینی و مجتهدان زمان
آیت الله احمد محسنی گرکانی دادستان کشور در اظهار نظری در مورد این مدرسه گفت: "مدرسه امام از قدیمترین مدارس علمیه اراک است.
این مدرسه به وسیله یوسف خان سپهدار (داماد فتحعلی شاه قاجار) بنا شده و مرحوم آیت الله حاج آقا محسن عراقی در توسعه آن چنانکه مرحوم محدث قمی در فوائد الرضویة نقل کرده است، شرکت داشته اند و املاک و مغازه هایی را وقف کرده اند.
متاسفانه در زمان طاغوت در اثر عمل نکردن به وقف نامه، مدرسه رو به ویرانی نهاد.
در سال 1333 قمری چهره مدرسه با تشریف فرمایی آیت الله العظمی حائری به اراک روشن شد و ستارگان درخشانی مانند حضرات آیات عظام امام خمینی، گلپایگانی، اراکی و خوانساری رضوان الله علیهم حجره های مدرسه را مزین به نور علم و تقوای خود می کنند و از خرمن علم آیت الله مؤسس، فیض می برند."
آیت الله حائری پس از اراک به قم می روند تا حوزه علمیه را در کنار آرامگاه حضرت معصومه (س) دایر کنند و پس از آن علمای زیای از حوزه علمیه اراک رهسپار قم شدند.
با جان گرفتن حوزه علمیه اراک مدارس دینی در اراک رو به گسترش نهاد و به چند مدرسه رسید. مدرسه آقاضیاء الدین از مدارس قدیم اراک است که بانی آن آقاضیاءالدین از عموزادگان مرحوم آیت الله حاج آقا محسن اراکی از عالمان معروف دینی اراک بوده است.
این مدرسه پیش از انقلاب به تصرف افراد غیرصالح درآمد که علمای شهر، بویژه مرحوم آیت الله صدر، با کوشش فراوان از دست آنان خارج کردند و مرکز تدریس علوم دینی و حوزوی شد. اما هم اکنون به علت خرابیهای زیاد و نبودن بودجه کافی رو به خرابی است و امید است با همت مدیریت حوزه علمیه، بودجه لازم برای نوسازی مدرسه اختصاص داده شود.
مدرسه مرحوم حاج محمد ابراهیم خوانساری از جمله مدارس خوب اراک است که هم اکنون تحت اشراف حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای قاضی زاده است و طبق برنامه های مصوب شورای عالی اداره می شود. این مدرسه در زمان آیت الله حائری یزدی ساخته شده است . بانی این مدرسه برادر همسر آیت الله حائری یزدی بوده است. این مدرسه با بیش از صد نفر طلبه زیرپوشش مدیریت حوزه علمیه قم اداره می شود.
کمتر از 20 سال است در شهر اراک مدرسه خواهران به نام مکتب الزهراء علیها السلام تشکیل شده است و سالانه دهها طلبه دختر در آن مشغول درس خواندن می شوند.
احداث بزرگترین حوزه علمیه غرب کشور در اراک
اکنون پس از سالها میدان داری اراک در پرورش شخصیت های دینی و علمی، قرار است حوزه تدریس علوم دینی و حوزوی در اراک گسترش یابد.
به گفته استاندار بزرگترین حوزه علمیه غرب کشور تحت عنوان حوزه علمیه پیامبر اعظم در زمینی به وسعت 15 هکتار در شرق شهر اراک احداث می شود تا گامی در توسعه دینی کشور برداشته شود.
علی اکبر شعبانی فرد با بیان اینکه این طرح جزو مصوبات دور سوم سفر هیئت دولت به استان مرکزی است، از آغاز عملیات اجرایی ساخت این حوزه تا اواخر اردیبهشت ماه جاری خبر داد.
وی با اشاره به سابقه دیرینه حوزه های علمیه در شهر اراک،احداث این مرکز را با هدف تربیت طلاب حوزوی اعلام کرد.
زنجیره پرورش عالم دینی در استان باید تکمیل شود
نماینده ولی فقیه در استان مرکزی هم با تاکید بر اهمیت توسعه دینی در اراک و تربیت عالمان بزرگ دینی در این خطه، گفت: مردم و مسئولان در این امر شریکند و باید تلاش کنند.
حجت الاسلام قربانعلی دری نجف آبادی با بیان اینکه، زنجیره تربیت عالم دینی باید تکمیل شود، گفت: برای پرورش نیروهای طلبه، مدارس پیش حوزوی در استان افزایش یابد.
وی با اشاره به اینکه توجه به این مهم امری ضروری است و معلمان نیز وظیفه دارند برای مدارس پیش حوزوی نخبه چینی کنند، از آموزش و پرورش استان خواست تمام تلاش خود را به کار گیرد تا در سال تحصیلی جدید، مدارس پیش حوزی در خمین و ساوه نیز ایجاد شود.
مشخصات حوزه علمیه تاریخی اراک
مسجد و حوزه علمیه اراک که مشتمل بر مدرسه و مسجد است دارای گنبدی زیباست، دارای حجره ها، ایوان و کاشیکاریهای اقتباسی از معماری دوره صفویه است.
این مجموعه به صورت نگینی در مرکز شهر اراک می درخشد. ایوان ورودی و گنبد آجری و کلاهخودی زیبای از هر نقطه قابل رویت است.
بنای مدرسه سپهداری از طرح چهار ایوان پیروی می کند که از آن میان دو ایوان شمالی و جنوبی بلندتر و عظیم تر از دو دیگری است. در پیرامون حیاط مدرسه بیست و پنج حجره وجود دارد و هر حجره دارای یک ایوان کوچک در جلو و قسمت نشیمن در عقب است.
سردر و لچکی این حجره ها با کاشیهای خشتی هفت رنگ تزئین یافته و نقوش آنها گیاهی و هندسی است و ایوان ورودی حدود 12 متر و گنبد و مسجد حدود 18 مترارتفاع دارد.
تدریس امام خمینی در حوزه علمیه اراک
امام خمینی (ره) علاوه بر اینکه در مدرسه دینی اراک درس خوانده است، در این مدرسه تدریس هم کردند و شاگردانی داشتند.
محل اقامت ایشان در حجره جنب ایوان ضلع شرقی بوده است. همچنین علمای بزرگواری همانند مرحوم آیت الله محمدرضا گلپایگانی و آیت الله اراکی دراین مدرسه تدریس کردند.
بزرگترین گنبد آجری اراک در حوزه علمیه
مدرسه نامبرده یک پوش بوده و در نوع خود بزرگترین گنبد آجری در بافت قدیمی اراک محسوب می شود. سطوح بیرونی کاسه گنبد ساده و پوشش آن از کاهگل است. اما قسمتی از سطوح داخلی گنبد و نیز دیوارهای فضای مربع شکل با کاشیهای خشتی و معرق و با نقوش هندسی و کتیبه تزئین شده است.
هر چند این مدرسه مسجد جامع نیست اما در طول حیات خود به ویژه در دوره قاجار و پهلوی، بدلیل حضور فراوان نمازگزاران به ویژه از طبقه بازاریان در روزهای جمعه و نیز شرکت آنها در مراسم سوگواری عملاً از اعتبار و اهمیت مسجد جمعه بر خوردار بوده است.
