سال گذشته به مناسبت ایام ماه مبارک رمضان سلسله یادداشت هایی از حجت الاسلام و المسلمین حسین مستوفی با موضوع «شرح دعای 44 صحیفه سجادیه(ع)» منتشر کردیم. امسال نیز بنا داریم در همین ایام این موضوع را ادامه دهیم.
پایگاه خبری جماران: در ادامه بخش هجدهم مجموعه یادداشت های شرح دعای چهل و چهار صحیفه سجادیه(ع) را می خوانید:
«وَ وَفِّقْنا فیهِ لِاَنْ نَصِلَ اَرْحامَنا بِالْبِرِّ وَالصِّلَةِ، وَاَنْ نَتَعاهَدَ جیرانَنا بِالْاِفْضالِ وَ الْعَطِیَّةِ، وَ اَنْ نُخَلِّصَ - اَمْوالَنا مِنَ التَّبِعاتِ، وَ اَنْ نُطَهِّرَها بِاِخْراجِ الزَّکَواتِ، وَ اَنْ نُراجِعَ مَنْ هاجَرَنا، وَ اَنْ نُنْصِفَ مَنْ ظَلَمَنا، وَ اَنْ نُسالِمَ مَنْ عادانا، حاشى مَنْ عُودِىَ فیکَ وَ لَکَ، فَاِنَّهُ الْعَدُوُّ الَّذى لانُوالیهِ، وَ الْحِزْبُ الَّذى لانُصافیهِ، وَ اَنْ نَتَقَرَّبَ اِلَیْکَ فیهِ مِنَ الْاَعْمالِ الزّاکِیَةِ بِما تُطَهِّرُنا بِهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ تَعْصِمُنا فیهِ مِمّا نَسْتَاْنِفُ مِنَ الْعُیُوبِ، حَتّى لایُورِدَ عَلَیْکَ اَحَدٌ مِنْ مَلائِکَتِکَ اِلاَّ دُونَ ما نُورِدُ مِنْ اَبْوابِ الطَّاعَةِ لَکَ، وَ اَنْواعِ الْقُرْبَةِ اِلَیْکَ.»
«و ما را در این ماه موفق گردان با خویشان خود با نیکی و احسان پیوند کنیم، و احوال همسایگان خود را با بخشش و دهش جویا شویم، و مال هایمان را از حقوق [دیگران] پیراسته سازیم و با دادن زکات، آنها را پاکیزه کنیم و به آن کس که از ما دوری گزیده است باز گردیم و با کسی که به ما ستم کرده است به انصاف و عدل برخورد نماییم، و با آن که با ما دشمنی کرده است دوستی و آشتی کنیم غیر از آن که در راه تو و برای تو با او دشمنی شده است، آن دشمنی است که با او دوستی نمی کنیم و با او همدل نمی شویم، و با اعمال پاک در این ماه به تو نزدیک شویم اعمالی که به آن ما را از گناهان پاک گردانی و از تجدید عیب ها حفظ نمایی تا هیچ یک از فرشتگان تو جز باب های اطاعت تو و انواع قربت و نزدیکی به تو از ما به پیشگاه تو نیاورند.»
از مهمترین وظایفی که بر عهده انسان است، حسابرسی صحیح اموال و پرداخت حقوق واجب آن است، بر این کار آثار فردی و اجتماعی مترتب است. قرآن مجید می فرماید:«خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِهَا» از مال های آنها زکات را بگیر تا آنها را به این وسیله پاک سازی و رشد دهی.» (توبه،۱۰۳) در این آیه پرداخت صدقه واجب یعنی زکات را سبب پاکی خود فرد قرار داده است، چون حبّ مال و ثروت، وابستگی به دنیا انسان را آلوده می کند و دادن مال، یعنی قطع این حب و علاقه موجب پاکی و رشد می گردد، و آثار اجتماعی آن نیز که پرکردن نیازهای جامعه به ویژه فقرا و نیازمندان است، مسأله ای روشن می باشد.
در کلام امام سجاد علیه السلام، خالص کردن اموال از تبعات و پاک کردن آن با دادن زکات آمده است، مراد از زکات می تواند همان موارد نه گانه شناخته شده باشد و احتمال دیگر آن است که مراد از زکات، تمام واجبات مالی باشد که خمس و مانند آن را هم در بر می گیرد، و احتمال سوم این است که زکات به همان معنایی باشد که در بیشتر آیات قران به کار رفته است و همه انفاقات، چه واجب و چه مستحب را شامل شود.
اما مراد از «تبعات»، از روایات (نگاه کنید به: کافی،ج ۴، ص ۲۵۸؛ج ۸،ص ۱۹۵؛ دعائم الاسلام، ج۱، ص ۱۳۵ و...) استفاده می شود، تبعات، حقوق مردم است، بنابراین یعنی در اموال ما از حق مردم چیزی نباشد، البته این غیر از زکات است که به گونه ای حق مردم است و می تواند این آیه مبارکه: «و َفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ»(ذاریات،آیه ۱۹) که در روایات غیر از زکات دانسته شده است یکی از موارد «تبعات» باشد.
«وَ اَنْ نُراجِعَ مَنْ هاجَرَنا، وَ اَنْ نُنْصِفَ مَنْ ظَلَمَنا، وَ اَنْ نُسالِمَ مَنْ عادانا، حاشى مَنْ عُودِىَ فیکَ وَ لَکَ، فَاِنَّهُ الْعَدُوُّ الَّذى لانُوالیهِ، وَ الْحِزْبُ الَّذى لانُصافیهِ»
در بین مردم گاهی قهر و ستم و دشمنی اتفاق می افتد، در برابر آنها می توان مقابله به مثل کرد، کسی که با ما قهر می کند ما نیز از او دوری کنیم و در برابر ستم و دشمنی نیز، پاسخ همانند آن بدهیم. اما در اخلاق کریمانه و صفات اهل ایمان، راه دیگری ترسیم شده است که پیوند با قهرکنندگان، انصاف و عدالت با ستم کنندگان و آشتی با دشمنی کنندگان است.
به تعبیر خواجه عبدالله انصاری: بدی را با بدی کردن سگساری است، خوبی را خوبی کردن خرکاری است، اما بدی را نیکی کردن کار خواجه عبدالله انصاری است.
امام زین العابدین علیه السلام در دعای مکارم الاخلاق چنین دعا می کند:
«مرا کمک کن تا با کسی که با من نا راستی می کند به خیر خواهی و نصیحت برخورد کنم، و آن کس که از من دوری گزیند با نیکی پاداش دهم، و کسی که مرا محروم سازد با بخشش جزا دهم، و آن کس که رشته دوستی می برد با پیوند جبران کنم، و غیبت کننده خود را با خوبی یاد کنم، و خوبی را سپاس گویم و از بدی چشم بپوشم.» (صحیفه سجادیه، دعای بیستم)
امام صادق علیه السلام از پیغمبر صلی الله علیه و آله نقل می کند که در خطبه ای فرمودند: «آیا شما را به بهترین خوی های دنیا و آخرت آگاه سازم؛ آن عفو و بخشش از کسی است که به تو ستم کرده است، و پیوند با قطع کننده دوستی، و نیکی به کسی که به تو بدی کرده است و بخشش به کسی که تو را محروم کرده است.» (کافی، ج۲، ص ۱۰۷)
در این زمینه، روایات فراوان و سیره و روش ائمه اطهار علیهم السلام در برخورد با مخالفان و ستم کنندگان به آنها روشن است و امام علیه السلام می خواهد در این ماه که ماه بخشش و عفو و گذشت است، انسان کدورت ها را کنار گذاشته و با مهربانی و انصاف در برابر دیگران ظاهر شود و دشمنی ها را به دوستی تبدیل سازد و فقط یک مورد را استثنا می کند که علت دشمنی مسائل شخصی و دنیایی نباشد، بلکه دشمنی بر پایه خدایی و الهی باشد. از جمله آن دشمنی با ستمگران و تجاور کنندگان به حقوق انسان هاست که وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ. (آل عمران، آیه ۵۷)
