فطر، فرصتی برای بازشناسی مبانی اعتقادی، فرهنگی و رفتاری در انسان است تا در سایه اهتمامی مؤمنانه و در چارچوب برنامه‌های مکتب، زندگی خود را باز تنظیم و شالوده‌های آن را براساس ارزش‌های معنوی پی افکند.
جماران: آدمی‌در عالم خاکی نمی‌آید به دست / عالمی‌از نو بباید ساخت وز نوآدمی
از دیدگاه معنوی، ماه مبارک رمضان با سرشت و سرنوشت یک فرد مسلمان درآمیخته است. زیرا درفرصت سی روزه این ماه با مدد اراده و تصمیم راه‌های تسلط بر نفس و دوری از گناه به دست می‌آید و پیش از آنکه تفکر مادی توفیق یابد هنجارهای ایمانی را دستخوش تطاول کند انسان راه صلاح و کمال را می‌یابد و سلوک در صراط الهی را برمی‌گزیند.از این جهت رمضان به مثابه مکتبی است که هم جهان‌بینی فرد مسلمان را وسعت می‌بخشد و سویه‌های آن را تا دستیابی به «نفس مطمئنه» امتداد می‌دهد و هم در عرصه عمل، او را به صحنه جهاد اکبر می‌کشاند تا نستوهی ایمان را در رفتارش متجلی سازد. ازلطف خداوندگار جز این هم انتظار نمی‌رفت، همو که ماه مبارک رمضان را همچون صافی روح در مسیر زندگی سالیانه بندگانش قرار داده تا از ناخالصی‌ها پالوده گردند و به عهد «الست» متذکر شوند. در سایر ایام سال فرصت بازگشت به خویشتن خویش و بازسازی معنوی روح و جان تا این درجه، کمتر پیش می‌آید حتی گاهی وسوسه‌ها و تردیدهای فضیلت سوز به قلمرو وجود آدمی آنچنان هجوم می‌آورند که هویت معنوی انسان با بحران مواجه می‌شود و آدمی به برخی از رذایل نیز خو می‌گیرد. ماه مبارک رمضان این مجال و امکان را به انسان می‌دهد تا سکان وجود خود را به دست آورد و با تقویت بنیه ایمانی، عمل به پیمان‌های الهی را از سر گیرد.
در پایان یک ماه تلاش برای طهارت روح، اینک زمان ارزیابی میزان توفیق درکسب و استقرار ملکه تقوا در ملک وجود فرا رسیده است. روزی که انسان می‌تواند و بایستی که وضعیت خود را با قبل از ورود به این دوره سازنده مقایسه کند و نیروی ایمان را در وجود خود بسنجد. فطر، امکانی برای این مقایسه و فرصتی برای بازشناسی مبانی اعتقادی، فرهنگی و رفتاری در انسان است تا در سایه اهتمامی مؤمنانه و در چارچوب برنامه‌های مکتب، زندگی خود را باز تنظیم و شالوده‌های آن را براساس ارزش‌های معنوی پی افکند.
بی تردید یکی از پایه‌های تکامل روحی این است که هر فردی، وضع روحی خود را از نظر عیوب و نقایص اخلاقی، مورد بررسی قرار دهد و چهره باطنی خود را از نزدیک در آئینه خودشناسی مشاهده کند، تا ریشه رذایلی را که در روح و روان او پدید آمده است، قطع نماید.
تقویت روحیه ایمانی از مناسک ماه مبارک رمضان نشأت می‌گیرد و در عید فطر پویایی و عظمت این روحیه به اوج خود می‌رسد و قوام و دوام آن بر افعال فرد مسلمان استوار می‌گردد. لازمه استمرار روح تقوا در طول سال نیز باور عمیق به اصل محوری توحید و ارزش‌های پیرامونی آن است. چرا که عقیده به یگانگی خالق هستی مهمترین انگیزه و پشتوانه اخلاق عملی بوده و عقیده به توحید و باور به یگانگی خداوند در خلاقیت و رزاقیت و.. می‌تواند زنجیره ناهنجاری‌ها و ناپاکی‌ها را از هم بگسلد و از آثار منفی آنها بکاهد.
تمامی پیامبران الهی، زیربنای رسالت خود را توحید اعلام وبراساس آن، مکتب خود رابسط داده و استحکام بخشیده‌اند. اصل توحید، بندگی انسان را درنسبت با خالق هستی منحصر کرده واز قید رقیت غیر او، به هرشکلی، نسبت به هر کسی، در هر جایگاهی رها می‌سازد. چرا که شرک به هر صورت ومیزانی در ارکان جامعه تزلزل و شکاف پدید می‌آورد که مآلاً به نابودی نهادهای اصیل آن خواهد انجامید. بر این اساس توحید مهمترین میراث شریعت محمدی(ص) و« قبله»که یاد آور فداکاری‌های پیامبران بزرگی همچون ابراهیم(س) است، تجلی یگانه پرستی در رسالت اسلامی است. عید سعید فطر درراستای تکاپوى توحیدی مکتب اسلام و به عنوان تجلی فطرت خداجوی انسان، نشانگر این امتیاز بزرگ آیین محمدی(ص) است که درهرعصری می‌توان میراث انبیا را که همانا سردادن ندای توحید است، استمرار بخشید. مناسک عید سعید فطردر پایان یک ماه تلاش مؤمنانه برای کسب فضایل معنوی و دستیابی به مراتب تقوا، با سرود توحید آغاز می‌شود وقنوت‌های پرطراوت آن نیز جملگی صبغه توحیدی دارند. ویژگی توحید ایجاد نظام اخلاقی و اعتقادی درجامعه و استقلال وهویت بخشی به موحدان است که در عین حال جامعه را به سوی پیشرفت‌های مادی نیز سوق می‌دهد.با بهره‌گیری از منطق قرآن کریم پایبندی به توحید می‌تواند اجتماع موحدان را به وحدت و برادری بکشاند و بنیان جامعه‌ای براساس اشتراک مساعی با یکدیگر را پی‌ریزی کند. همچنین شناخت و پیروی از اصول و موازین اسلام بر پایه توحید ناب زمینه بازگشت به آیین محمدی(ص) را فراهم می‌سازد وبه نفوذ و سلطه جهل و خرافه پایان می‌بخشد، به گونه‌ای که بدون پیدایی ویژگی توحید در جامعه نمی‌توان انتظار داشت مسلمانان از زنجیره فرد پرستی، خرافات، پیروی از تفسیر‌های نادرست از مفاهیم دینی و....دست بکشند و از اسارت فکری نجات یابند.
اساساً از دیدگاه تمدنی بزرگترین چالش بشر در طول تاریخ، چالش شرک و توحید بوده است و اندیشه‌های متمایل به تفکر توحیدی با سامان دادن جنبش‌های اعتراضی با مظاهرشرک که همانا ظلم و ستم و بهره کشی با حاکمیت دادن جهل و خرافه بوده در افتاده‌اند.
هویت توحیدی دامنه تلاش‌های موحدان رادر یک یا چند حوزه محدود نساخته بلکه به کلیه حوزه‌های فکری، عقیدتی و اجتماعی بسط می‌دهد وبه نقد و اصلاح برداشت‌های نادرست از مکتب به همراه تقویت روحیه حریت می‌پردازد.اصل برادری دینی که موهبتی اسلامی است در پرتو توحید‌گرایی قادر به برطرف کردن اختلافات تفرقه افکن است و می‌تواند به اتحاد اسلامی حول کلمه توحید جامه عمل بپوشاند. عید فطر که همه ساله از سوی مسلمانان جهان با شکوه فراوانی برگزار می‌شود، یاد آور ظرفیت‌های شگرف اندیشه توحیدی و توان بالقوه این اصل اسلامی در رفع موانع وحدت و همدلی میان مسلمانان و تأسیس امت واحده است.
برگزاری مناسک عید فطر در اقصی نقاط جوامع اسلامی به مثابه میتینگ بزرگی است که هرگاه با اندیشه توحیدی همراه شود به اتحاد بزرگ مسلمانان منجر خواهد شد و زمینه رشد شخصیت معنوی آحاد مسلمانان را فراهم خواهد کرد.عید فطر با دمیدن روح امید در اصلاح‌طلبان نشان می‌دهد که آیین اسلام این توانایی و شایستگی بالقوه را دارد که دشواری‌های امت مسلمان را چاره‌جویی کند و شالوده جامعه‌ای یکپارچه را پی ریزد و این امید و آرزو، بلند پروازی نبوده، بلکه با تلاش مستمر و صادقانه قابل دستیابی است. فرا رسیدن عید فطر، نماد عظمت و شکوه اسلامی وتازه شدن امید‌های تحقق تلاش‌های بزرگان دین بر همگان مبارک باد.
