نگاهی انتقادی به انیمیشن «گیسو کمند»

فیلم «tangled» یا «در هم پیچیده» که در ایران با نام «گیسو کمند» شناخته شده است، بر اساس یکی از همین داستان های کلاسیک ساخته شده است؛ داستانی که منشاء آن دارای شهرت زیادی نیست و استنادی برای واقعی یا غیر واقعی بودن آن نیز یافت نشده است.

«گیسو کمند» داستانی است راجع به یک شاهزاده دختر که توسط جادوگری پیر و شرور در دوران کودکی ربوده می شود و در یک ساختمان بلند مرتبه توسط او نگهداری می شود. در حقیقت این ربایش چاره حیات و ادامه زندگانی جادوگر شرور است. در آن سرزمین گلی وجود دارد که قدرتی جادویی از نور خورشید دریافت می کند و خاصیت شفابخش دارد. جادوگر برای ادامه حیات خویش و ماندن در سنین جوانی نیاز دارد تا از این گل نیرو بگیرد و از نور آن بهره مند شود. در همین حال، پادشاه این سرزمین و همسرش صاحب یک دختر می شوند که دچار بیماری شده است، برای درمان آن بیماری آنها به دنبال همان گل جادویی می گردند و سرانجام با بدست آوردن تنها ساقه باقی مانده گل دخترشان نجات می یابد. حالا جادوگر تنها راه چاره خویش را از دست داده است و برای بقاء خویش و جوان ماندن مخفیانه به قصر می آید تا تکه ای از موی دختر شاه را بچیند و با خود ببرد زیرا موی او خاصیت جادویی نور افشانی و شفابخشی گل را در خود جذب کرده و نگاه داشته است اما تلاش او فایده ای ندارد زیرا با چیدن موهای دختر پادشاه این خاصیت از بین می رود. جادوگر نیز دختر را که کودکی بیش نیست می رباید تا بتواند جوانی اش را حفظ کند.

پس از سال ها حالا دختر که راپونزل نام دارد تبدیل به دختری نوجوان با موهایی بسیار بلند شده است که در این عمارت بلند مرتبه به تنهایی زندگی می کند و از محیط بیرون و انسان های دیگر اطلاعی ندارد و تنها کسی که با او در ارتباط است همان جادوگر است که به اشتباه او را مادر می داند.

ماجرا اینگونه نمی ماند و با ورود یک جوان دزد به نام رایدر که از دست سربازان پادشاه در حال فرار است و تصادفی به مخفیگاه راپونز راه یافته است شرایط کاملا تغییر می کند. راپونزل او را دستگیر می کند و تاج سرقت شده را مخفی می کند. راپونزل به او پیشنهاد می دهد تا اگر او را برای تماشای مراسم پرواز فانوس ها به شهر ببرد او هم تاج را به او برگرداند. با قبول این پیشنهاد آنها از برج خارج می شوند. دنیای بیرون کاملا برای راپونزل غریبه است و سرشار از شگفتی برایش به نظر می آید. آنها به سمت شهر می روند و در کافه ای با دار و دسته خلافکار های شهر که از دست رایدر بسیار عصبانی هستند برخورد می کنند و این اتفاق با دخالت راپونزل تبدیل به دوستی می شود تا جایی که آنها رایدر و راپونزل را از دست سربازان فراری می دهند. راپونزل و رایدر وارد شهر می شوند و در جشن و پایکوبی مراسم های شهر شرکت می کنند. از سوی دیگر جادوگر پیر دو برادر دو قلو که شریک رایدر بودند و او آنها را قال گذاشته بود، پیدا می کند و با دادن تاج طمع آنها را برای همکاری و دریافت پول بیشتر با او بر می انگیزد.

راپونزل حالا به آرزویش می رسد و مراسم رها کردن فانوس ها را که هر سال به یاد دختر گمشده پادشاه رها می شوند می بیند. او از کودکی این مراسم را از دوردست ها دیده و در آرزوی تماشای آنها از نزدیک بود، در این بین شرکای رایدر او را می بینند و موفق می شوند تا او را دست بسته در قایقی به سوی نگهبانان بفرستند و راپونزل را هم بربایند که با صحنه سازی جادوگر و بیهوش کردن آنها، نقشه جادوگر کامل می شود و راپونزل که حالا فکر می کند رایدر به او هم حیله زده و در پی مقاصد خویش بوده است دل شکسته با جادوگر به برج می رود.

اما در برج ناگهان خاطرات او دوره می شود و چهره پدر و مادرش را می بیند و در یک آن تمام ماجرا را متوجه می شود. راپونزل که بسیار عصبانی است در پی خروج از برج بر می آید ولی جادوگر پیر که این کار برای او به معنی نابودی کامل است او را به زنجیر می کشد.

رایدر در زندان قصر برای به دار آویخته شدن آماده می شود اما در مرور وقایع متوجه اصل موضوع می شود و تلاش می کند تا به نجات راپونزل برود اما دیر شده است و او زندانی است و دیگر کاری از دست او بر نمی آید. ناگهان دار و دسته خلافکار ها به کمک او می آیند و با هماهنگی او را از قصر فراری می دهند. رایدر سوار بر اسب خویش که در تمام طول فیلم در حال نزاع و شیطنت با او است به سمت برج راپونزل می رود. در هنگام ورود توسط جادوگر با خنجر زخمی می شود.

راپونزل از جادوگر می خواهد تا اجازه دهد با استفاده از موهای بلندش٬ زخم رایدر را شفا دهد و در مقابل او هم جادوگر را برای فرار و رفتن از اینجا همراهی می کند اما رایدر بر خلاف انتظار در یک لحظه موهای راپونزل را می چیند که این به معنی از بین رفتن خاصیت جادویی و شفا بخش آنها است. جادوگر که دیگر منبعی برای قدرت خویش نمی یابد به سرعت پیر شده و از بین می رود.

رایدر هم بعد از مدتی بهبود می یابد و راپونزل را به قصر نزد پدر و مادرش می رساند.

نقد و تحلیل:

بی گمان والت دیزنی از چهره های تاثیرگذار قرن بیستم بود و توانست مکتب و تفکر خویش را در خلق انیمیشن ها و کسب درآمد و انتفاع رسانه ای از آنها به خوبی بنیان نهاده و به ارث بگذارد. استودیو والت دیزنی در طول این دوران به مرور از خط مشی نسبتا اخلاق گرایی که در آثار کلاسیک خویش بدان پایبند بود فاصله گرفته است و این مسیر به دست فراموشی سپرده شده است.