۱۸ تیرماه نخستین شهر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید و این افتخار برای ایران، نه تنها برای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پایان ماجرا نیست، که اول راه برای حفاظت و مدیریت یکپارچه در این شهر جهانی است.
به گزارش جی پلاس، بنابراین این سوال مطرح است که اداره‌کل پایگاه‌های میراث ملی و جهانی زیر نظر معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که تا امروز تجربه‌ی مدیریت و حفاظت محوطه‌های باستانی‌اش در حد میدان، قلعه، قنات، مسجد و محوطه‌های تاریخی بوده، براساس برنامه‌ریزی‌هایی که از زمان کاندیدا کردن این پرونده برای ثبت جهانی داشته تا امروز چطور می‌خواهد این محوطه‌ی جهانی را مدیریت کند تا براساس قوانین و ضوابط نه سیخ بسوزد و نه کباب؟
البته بیابان لوت به عنوان وسیع‌ترین محوطه‌های جهانی ایران را در حال حاضر نمی‌توان با شهر تاریخی یزد مقایسه کرد، چون در این محوطه‌ی وسیعِ تاریخی که در حریم سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی است، به جز حضور برخی علاقمندان به این گونه محیط‌ها و برگزاری برخی مسابقات آفرود تا قبل از ثبت جهانی‌اش؛ نه انسانی زندگی می‌کند و نه کسی ساخت‌وساز که قرار باشد هر روز مراقب رعایت اصول جهانی یک اثر یا محوطه‌ی تاریخی باشند.
۷۸ پایگاه میراث فرهنگی اواخر دهه ۷۰ تعطیل شدند
فرهاد عزیزی، مدیر امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این زمینه توضیح می‌دهد و کلید برنده‌ی سازمان میراث فرهنگی در این ثبت جهانی را همراهی و رضایت مردم ساکن در بافت تاریخی یزد می‌داند.
او داستان ثبت جهانی شهر تاریخی یزد را بسیار جالب می‌داند و می‌گوید: چند سال است که صحبت‌هایی درباره‌ی وضعیت پایگاه‌های ملی، اهمیت پایگاه‌ها و تاثیری که می‌توانند روی آثار در فهرست میراث جهانی داشته باشند، داریم. در واقع همه پایگاه‌های ملی دچار نوساناتی هستند و با بروز برخی اتفاقات غیرقابل جبرانی که در دولتِ گذشته در این حوزه رخ داد مانند انتقال اعتبار ملی پایگاه‌ها به سطح استانی، مهمترین آسیب‌ها به پایگاه‌های جهانی وارد شد که اعتبار آن‌ها به استان‌ها واگذار شد و حدود ۷۰ پایگاه ملی میراث‌فرهنگی مانند پایگاه شهر تاریخی یزد در سطح کشور و در سال ۷۸ تعطیل شدند.
وی با بیان این‌که خوشبختانه چند سال قبل از تعطیلی پایگاه میراث‌فرهنگی شهر یزد، همه‌ی بافتِ شهر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده بود، بیان می‌کند: تا آن زمان یک کار غلط رخ می‌داد و این‌که کارها و مطالعاتی برای این محوطه‌ی تاریخی انجام می‌شدند، اما کل محوطه را به عنوان یک بافت نمی‌دیدند و همه موارد و ویژگی‌ها را به عنوان پژوهش مدنظر قرار می‌دادند.
عزیزی ادامه می‌دهد: در سال ۹۳ و زمانی‌که بار دیگر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد راه‌اندازی شد، هیچ ساختمان و تشکلاتی در اختیار نداشتیم و محل استقرار نیز به مکان دیگری منتقل شد، هر چند زیاد امیدوار نبودیم که بتوانیم به خوبی جهش کنیم اما یک تیمِ قوی، مستقر و پژوهش‌های جدید انجام و به مرور پایگاه دوباره به طور کامل شکل گرفت، در ادامه به حوزه و شهر تاریخی یزد نیز به طور کامل اشراف داشتند.
او این پایگاه میراث فرهنگی را جزو نخستین پایگاه‌های تعطیل شده در اواخر دهه‌ی ۷۰ می‌داند و بیان می‌کند: اتفاقات و فرآیند چند سال تعطیلی پایگاه‌های ملی میراث فرهنگی منجر به ثبت جهانی این محوطه شد، بنابراین ثبت جهانی را می‌توان یکی از دستاوردهای مهم دولت دانست که کارشناسان به خوبی درباره‌ی آن جلو رفتند، تا توانستند شهر را برای ثبت جهانی به خوبی و درستی آماده کنند.
وی با تاکید بر این‌که تا پیش از انجام هر اقدامی برای آماده کردن شهر تاریخی یزد برای ثبت جهانی، شهر به طور کامل رها شده بود، بیان می‌کند: با این وجود و علی‌رغم انتظار بسیاری از کارشناسان و افراد خبره، خوشبختانه ثبت جهانی یزد به خوبی رخ داد.
او با بیان این‌که شهر تاریخی یزد پس از ثبت جهانی یک دوره جدید برای این شهر است، می‌گوید: به لحاظ مدیریتی یزد یک شهر است، در برنامه‌ریزی‌ها نیز زمانی که یک اثر ثبت جهانی می‌شود علاوه بر ویژگی‌های شاخص و برجسته‌ی آن شهر، بحث مدیریت پیش می‌آید. در واقع هنگام ثبت جهانی یک پلان مدیریتی علاوه بر کارهای اجرایی؛ یک برنامه کلی تهیه می‌شود، برنامه‌ای که ثبت جهانی در آن نباید یک برنامه‌ریزی استراتژیک و بلند مدت داشته باشد.
شورای عالی معماری و شهرسازی آماده تهیه طرح جامع یزد
مدیر امور پایگاه‌های میراث جهانی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می‌گوید: امروز این شهر تاریخی در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده، بنابراین یک عزم ایجاد شده و شورای عالی معماری و شهرسازی نیز آماده است تا یک طرح جامع تهیه شود.
او ادامه می‌دهد: در مدیریتِ شهرهایی که ثبت جهانی هستند، برنامه‌ریزی اهمیت دارد. شهرداری‌ها، بخش خصوصی، NGOها می‌توانند از زیر چتر این برنامه بیرون بیایند و هر کس وظیفه خود را با مدیریت میراث‌فرهنگی انجام دهد.
عزیزی با ابراز امیدواری از بروز هر چه سریع‌تر این اتفاق بیان می‌کند: یک طرح ویژه تهیه شده تا همه‌ی دستگاه‌های اجرایی بتوانند از یک برنامه پیروی کنند، در واقع یک طرح ویژه تهیه شده که همه‌ی دستگاه‌های اجرائی از یک برنامه پیروی کنند.
بودجه از سال آینده برای شهر جهانی یزد تزریق می‌شود
وی بابیان این‌که در حال حاضر اختصاص بودجه برای این شهر جهانی حائز اهمیت است، بنابراین از ابتدای سال آینده بودجه به این شهر تزریق می‌شود، ادامه می‌دهد: یک برنامه اولیه برای تکمیلِ برنامه‌ریزی‌ها در شهر داریم، در حال حاضر حتما این شهر جهانی نیازهایی دارد، به خصوص زمانی‌که یک طرح و پلان مدیریت باید در برنامه‌های فرادستی قرار گیرد و در مجاری مانند شورای عالی معماری و شهرسازی بررسی و تکمیل شود و پس از تائید شورا همه‌ی دستگاه‌ها از آن تبعیت کنند.
ورودیه به شهر تاریخی یزد چقدر؟
مدیر امور پایگاه‌های میراث جهانی در پاسخ به این پرسش که آیا نوع ورود و خروج گردشگران به کل بافت تاریخی کنترل می‌شود و قرار است مانند دیگر محوطه‌های جهانی از آن‌ها ورودیه گرفته شود، بیان می‌کند: اگر در دل بافت تاریخی بنایی مشابه کاربری میدان نقش جهان یا کاخ گلستان یا بناهای قابل بازدید عموم باشد، امکان گرفتن ورودیه و بلیت‌فروشی هست، اما در حالت کلی ورودیه‌ای از گردشگران گرفته نمی‌شود.
یزد و مردم راضی از ثبت جهانی اولین شهر خشتی دنیا
او یکی از عوامل موفقیت برای ثبت جهانی یزد را رضایت و همراهی مردم می‌داند و بیان می‌کند: شهر تاریخی یزد بسیار اهمیت داشت، این تنها بافت تاریخی در کشور است که به طور کامل سالم و دست نخورده باقی مانده است، این یعنی مردم به این اقدام اهمیت می‌دهند و به ثبت جهانی آن اعتقاد دارند.
عزیزی تاکید می‌کند:اگر مردم اعتقادی به این اقدام نداشتند و بسیاری از کارهای اجرایی و عمرانی را در سطح بافت انجام نمی‌دادند، بنابراین از این اتفاق رضایت نداشتند.
