جزو استان اصفهان است اما حدود 500 کیلومتر با شهر اصفهان فاصله دارد.
به گزارش جی پلاس، همین قدر فاصله کافی است تا در استانی که در مرکزِ با شهرت جهانی آن، میراث فرهنگی آسیب جدی می‌بینند، قلعه بیاضه، ارگ رازآلودی که هنوز رگه‌های حیات در آن جریان دارد، مانند یک زیبای خفته، کم‌کم رو به نیستی برود.
«قلعه بیاضه» پس از شهرستان‌های نایین و انارک، در اطراف منطقه‌ی خور و بیابانک و در نزدیکی روستای هدف گردشگری مصر، در حاشیه‌ی کویر، قلعه‌ای تاریخی است که گفته می‌شود از بیش از 1500 سال پیش، یعنی دست‌کم از دوره‌ی ساسانیان تا چندی قبل، نسل‌های متمادی را در دل خود جای داده و تداوم زندگی بخشیده است. این اثر تاریخی ارزشمند که قطعا تعدادی از هم‌میهنان در تعطیلات نوروزی گذرشان بر آن خواهد افتاد، اکنون در شرایط فقدان اعتبار و برخی اختلاف نظرهای محلی، مثل بارگاهی که موریانه در آن افتاده باشد، هر سال بیش از پیش تحلیل می‌رود.
قلعه بیاضه با پنج طبقه‌ی زیگوراتی‌شکل و با مساحت چهار هزار متر مربعی، از حدود 280 اتاق یا به‌عبارتی خانه تشکیل شده است. درواقع یک شهر محصور که خندقی دورتادور آن با عرض بیش از 10 متر وجود داشته است. خیلی از بخش‌های این خندق اکنون پر شده اما همچنان قابلیت احیاء دارد. گویا در گذشته به دلیل موقعیت استراتژیک منطقه، روستاهای اطراف زیاد مورد تهاجم اشرار قرار می‌گرفته، درنتیجه قلعه‌ای ساخته می‌شود با تمهیداتی که مردم در صورت نیاز و پناه بردن به آن، یک سال بتوانند دوام بیاورند و مهاجمان را خسته و ناامید برگردانند.
چاه آبی در طبقه‌ی سوم این قلعه قرار دارد که گویا هنوز آب سرد و گوارایی از آن خارج می‌شود و از این طبقه به پایین می‌رسد. قناتی هم در اطراف قلعه تعبیه شده که همچنان آب گوارا در آن جریان می‌یابد.
این قلعه در یازدهم دی‌ماه 1380 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در چند سال گذشته اقدام‌هایی باری مرمت قلعه انجام شده است اما با توجه به کمبود بودجه، عملیات مرمت مدام متوقف شده که این توقف‌های طولانی، شرایط را برای پایداری بنا دشوار کرده است؛ زیرا مصالح به‌کار رفته در ساخت قلعه، خشت و گل بوده که به‌راحتی آسیب‌پذیرند. درنتیجه همه‌ی بخش‌هایی که در این سال‌ها مرمت شده‌اند، باید دوباره مرمت شوند و این یعنی که توقف‌ها موجب می‌شود بودجه‌های پیش‌تر صرف شده هم هدر شوند.
کاربرد بنا را پس از مرمت تکمیلی، مکانی برای بازدید و محلی برای ایجاد مرکز مطالعات خشت و بناهای خشتی در دل کویر ارزیابی کرده‌اند.
اما این قلعه در میان آثار تاریخ مشابه، وضعیت ویژه‌ای دارد. مردم روستای اطراف قلعه، هرکدام درواقع مالک یکی از اتاق‌های قلعه بیاضه هستند. درواقع با توجه به رسم اهدای پشت قباله‌ی ازدواج اتاق‌های قلعه به نوعروسان، این مالکیت نسل اندر نسل ادامه یافته است. اکنون هم هرکدام از اتاق‌های قلعه یک پلاک کُد پستی دارند که گویای مالکیت خصوصی است. از طرفی، در شش، هفت سال گذشته، با ازدیاد مراجعه‌ی گردشگران کویر مصر به قلعه، همواره بحث‌هایی بین مردم محلی و شورای روستا با اداره‌ی میراث فرهنگی وجود داشته که از اختلاف نظرهایی درباره‌ی فروش بلیت بازدید نشات گرفته و موجب شده گاهی درِ قلعه هم بر روی گردشگران بشته شود.
مردم منطقه نیز از یک سو نگران وضعیت رهاشدگی قلعه و فرسودگی ناشی از آن هستند و ازسوی دیگر، نگران مالکیت خانوادگی‌شان بر بخش‌هایی از قلعه؛ از این رو، به نظر می‌رسد چه از نظر قانونی و چه از نظر انگیزشی و شوقی، حرکتی جدی در قبال احیای این قلعه انجام نخواهد شد؛ تا سال به سال، اضمحلال تدریجی این زیبای خفته را شاهد باشیم که هنوز حیات دارد اما رو به موت می‌رود.
علیرضا بهرامی - ایسنا
