قنات که از ابتکارات ایرانیان است، راهرویی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست تر منتقل می کند.
در واقع قنات از چند چاه که به صورت عمودی در سطحی شیب دار حفر شده‌اند، تشکیل شده است.
این چاه‌ها در زیرِ زمین با راهرویی با شیبی ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می‌شوند. عمق اولین چاه که به آن مادر چاه یا گاوچاه گفته می‌شود و معمولاً در مخروطه‌ای آبرفتی فرو رفته، بیشتر از سطح آب زیرزمینی است.
این چاه‌ها با فواصل بیست تا دویست متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند.
از بالا، ساختار قنات شبیه مسیری از لانه مورچه‌هاست که از دامنه کوه آغاز می شود و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قدمت بسیاری از قنات‌های ایران، از پنج یا شش هزار سال متجاوز است و عمری برابر با تاریخ کهن ایران دارد. با وجود این که چندهزار سال از ابداع آن می‌گذرد، هنوز هم این روش استفاده از آب، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی و دامداری کشور معمول و متداول است و حتی یکی از ارکان اصلی کشت و زرع در نواحی خشک را تشکیل می‌دهد.
در شهرستان جهرم نیز حفر و آبیاری با قنات از گذشته رایج بوده است که به دلیل خشکسالیهای اخیر، بسیاری از قنات‌های شهرستان خشک شده‌اند و اندک قنات‌هایی که از آن‌ها برای آبیاری استفاده می‌شود نیز اغلب در بخش خفر شهرستان جهرم هستند. بخش خفر از نواحی خوش و آب و هوای شهرستان جهرم به شمار می‌رود. مثلاً شهر خاوران در همین بخش، به طور طبیعی بسیار سرسبز بود و البته باغ ها نیز سهم بزرگی در ایجاد چهره ای سبز و شاداب از خاوران داشتند.
برای تأمین آب باغ‌ها، قنات‌های زیادی در خاوران مانند: قنات مخستان، شیخ احمدی، قنات نو، قم‌آباد، منصورآباد کهنه، منصورآباد نو، مجدآباد، دشت بالا و بره دان حفر شده بودند که امروزه جز دوسه قنات مانند شیخ احمدی، از بقیه فقط نامی به جای مانده است.
با توجه به بارش‌های سال 1395 آب قنات شهرک جلیل آباد بخش خفر بعد از یک دهه جاری شد و باغ‌های این محل از خشکسالی نجات یافتند هر چند که خیلی از باغ‌های که با این قنات آبیاری می‌شدند به دلیل خشکسالیهای اخیر حال و روز خوشی نداشتند ولی با جاری شدن آب قنات فوق، درختان جان تازه‌ای گرفتند.
همچنین قنات امامزاده پیربانو در روستای کته نو در دهستان گل برنجی از توابع بخش خفر شهرستان جهرم که در گذشته کم آب شده بود در بارندگی‌های سال 1395، مجدداً احیا شد.
با این حال از برخی بی تدبیری‌ها و اقدامات نادرست درباره قنات‌های شهرستان جهرم نمی‌توان گذشت. مثلاً قنات چاه دراز در روستای جرمشت پایین در بخش سیمکان حدود سی سال پیش با بیل مکانیکی لایروبی شد و پس از آن کاملاً خشک شد.
اخبار خوبی از بهسازی و مرمت قنات‌های شهرستان جهرم شنیده می‌شود. مثلاً طی چند مرحله بازدید کارشناسان جهاد کشاورزی استان فارس و شهرستان جهرم، قنات مخستان شهر خاوران در بخش خفر اخیراً لایروبی و بهسازی شد.
محمدرضا شهابی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان جهرم چهارشنبه 24 مرداد 97 در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه احیا و مرمت چندین قنات با اعتباری بالغ بر 2میلیارد ریال در شش ماه اول سال 1397 در دستور کار این مدیریت قرار گرفته، گفت: پیشرفت فیزیکی قنات بزرگ روستای کته نو به 70درصد رسیده است.
شهابی با بیان اینکه تا دوهفته آتی کار مرمت این قنات به اتمام می‌رسد و به بهره برداران تحویل می‌شود افزود: عملیات لای روبی قنات کته نو به طول بیش از 120متر مربع و خاکبرداری به طول چهل متر مربع و عملیات کول برگردان این قنات به طول 25متر مربع انجام شده است.
شهابی اضافه کرد: مرمت قنات‌ها مانع از ریزش دیواره‌های قنات در حوادث طبیعی و باعث استفاده بهتر بهره برداران از قنات‌ها می‌شود.
اما از همه چیز مهم تر، در کنار سازگاری با شرایط اقلیمی، یاد گرفتن مصرف بهینه و بر پایه‌ی قناعت است. فرهنگ قنات، فرهنگ قناعت است و آبی که با زحمت ذخیره و مدیریت شده است، نباید به سادگی و بی‌دلیل، هدر رود.
شهرستان گرمسیری جهرم در 193 کیلومتری جنب شرقی شیراز است و بیشتر محصولات باغی همچون مرکبات، خرما، انار در آن کشت می شود.
1876
انتهای پیام در واقع قنات از چند چاه که به صورت عمودی در سطحی شیب دار حفر شده‌اند، تشکیل شده است.
این چاه‌ها در زیرِ زمین با راهرویی با شیبی ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می‌شوند. عمق اولین چاه که به آن مادر چاه یا گاوچاه گفته می‌شود و معمولاً در مخروطه‌ای آبرفتی فرو رفته، بیشتر از سطح آب زیرزمینی است.
این چاه‌ها با فواصل بیست تا دویست متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند.
از بالا، ساختار قنات شبیه مسیری از لانه مورچه‌هاست که از دامنه کوه آغاز می شود و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قدمت بسیاری از قنات‌های ایران، از پنج یا شش هزار سال متجاوز است و عمری برابر با تاریخ کهن ایران دارد. با وجود این که چندهزار سال از ابداع آن می‌گذرد، هنوز هم این روش استفاده از آب، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی و دامداری کشور معمول و متداول است و حتی یکی از ارکان اصلی کشت و زرع در نواحی خشک را تشکیل می‌دهد.
در شهرستان جهرم نیز حفر و آبیاری با قنات از گذشته رایج بوده است که به دلیل خشکسالیهای اخیر، بسیاری از قنات‌های شهرستان خشک شده‌اند و اندک قنات‌هایی که از آن‌ها برای آبیاری استفاده می‌شود نیز اغلب در بخش خفر شهرستان جهرم هستند. بخش خفر از نواحی خوش و آب و هوای شهرستان جهرم به شمار می‌رود. مثلاً شهر خاوران در همین بخش، به طور طبیعی بسیار سرسبز بود و البته باغ ها نیز سهم بزرگی در ایجاد چهره ای سبز و شاداب از خاوران داشتند.
برای تأمین آب باغ‌ها، قنات‌های زیادی در خاوران مانند: قنات مخستان، شیخ احمدی، قنات نو، قم‌آباد، منصورآباد کهنه، منصورآباد نو، مجدآباد، دشت بالا و بره دان حفر شده بودند که امروزه جز دوسه قنات مانند شیخ احمدی، از بقیه فقط نامی به جای مانده است.
با توجه به بارش‌های سال 1395 آب قنات شهرک جلیل آباد بخش خفر بعد از یک دهه جاری شد و باغ‌های این محل از خشکسالی نجات یافتند هر چند که خیلی از باغ‌های که با این قنات آبیاری می‌شدند به دلیل خشکسالیهای اخیر حال و روز خوشی نداشتند ولی با جاری شدن آب قنات فوق، درختان جان تازه‌ای گرفتند.
همچنین قنات امامزاده پیربانو در روستای کته نو در دهستان گل برنجی از توابع بخش خفر شهرستان جهرم که در گذشته کم آب شده بود در بارندگی‌های سال 1395، مجدداً احیا شد.
با این حال از برخی بی تدبیری‌ها و اقدامات نادرست درباره قنات‌های شهرستان جهرم نمی‌توان گذشت. مثلاً قنات چاه دراز در روستای جرمشت پایین در بخش سیمکان حدود سی سال پیش با بیل مکانیکی لایروبی شد و پس از آن کاملاً خشک شد.
اخبار خوبی از بهسازی و مرمت قنات‌های شهرستان جهرم شنیده می‌شود. مثلاً طی چند مرحله بازدید کارشناسان جهاد کشاورزی استان فارس و شهرستان جهرم، قنات مخستان شهر خاوران در بخش خفر اخیراً لایروبی و بهسازی شد.
محمدرضا شهابی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان جهرم چهارشنبه 24 مرداد 97 در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه احیا و مرمت چندین قنات با اعتباری بالغ بر 2میلیارد ریال در شش ماه اول سال 1397 در دستور کار این مدیریت قرار گرفته، گفت: پیشرفت فیزیکی قنات بزرگ روستای کته نو به 70درصد رسیده است.
شهابی با بیان اینکه تا دوهفته آتی کار مرمت این قنات به اتمام می‌رسد و به بهره برداران تحویل می‌شود افزود: عملیات لای روبی قنات کته نو به طول بیش از 120متر مربع و خاکبرداری به طول چهل متر مربع و عملیات کول برگردان این قنات به طول 25متر مربع انجام شده است.
شهابی اضافه کرد: مرمت قنات‌ها مانع از ریزش دیواره‌های قنات در حوادث طبیعی و باعث استفاده بهتر بهره برداران از قنات‌ها می‌شود.
اما از همه چیز مهم تر، در کنار سازگاری با شرایط اقلیمی، یاد گرفتن مصرف بهینه و بر پایه‌ی قناعت است. فرهنگ قنات، فرهنگ قناعت است و آبی که با زحمت ذخیره و مدیریت شده است، نباید به سادگی و بی‌دلیل، هدر رود.
شهرستان گرمسیری جهرم در 193 کیلومتری جنب شرقی شیراز است و بیشتر محصولات باغی همچون مرکبات، خرما، انار در آن کشت می شود.
1876
کپی شد
