برم دلک Barme delakیکی از محوطه های باستانی متعلق به دوره ساسانی است که در هشت کیلومتری شرق شیراز و در حریم روستای کفترک قرار دارد و نام برم دلک نیز از چشمه و تالابی در این منطقه که به همین نام شهرت دارد برگرفته شده است.
بر پایه اطلاعات داده شده از طرف کارشناسان، شیراز باستان در این محدوده قرار داشته و از این محل آثار تاریخی بسیاری کشف شده که در موزه های ایران و جهان نگهداری می شود.
تخت ابونصر و سه نقش برجسته ای که در دل کوه تراشیده شده از جمله آثار شاخص این مجموعه باستانی به جا مانده از دوره ساسانی بشمار می رود که امروز حال و روز خوشی ندارند.
این مجموعه در حال حاضر رها و به زباله دانی بزرگی تبدیل شده است.
بر اساس مشاهدات خبرنگار ایرنا و اظهارات اهالی روستای کفترک، به دلیل فعالیت معادن شن و ماسه، ترک هایی بر پیکره نقوش برجسته منحصربه فرد این مجموعه ظاهر شده و روزبه روز نیز بر تعداد و عمق این شکاف ها افزوده می شود.
** درج نام شیراز در لوح برم دلک
پژوهشگر فرهنگ و زبان ایران باستان اظهارداشت: منطقه برم دلک و محدوده کنونی روستای کفترک خاستگاه بافت باستانی و کهن شیراز است.
مجتبی درودی گفت: شیراز قدیم از قلعه فهندژ،باغ دلگشا و محله سعدی تا روستای کفترک،قصر ابونصر و برم دلک امتداد داشته است که در محل کاخ ابونصر قصری متعلق به دوره ساسانی وجود دارد که قدیمی و کهن ترین لوح گلی ایلامی که به اسم شیراز در آن اشاره شده از این محل کشف شده است.
او در مصاحبه با ایرنا ادامه داد: تمام آثار محوطه باستانی برم دلک و قصر ابونصر در حریم روستای کفترک قرار دارند،در محوطه برم دلک مقبره ای وجود دارد که متعلق به دوره شاپور اول ساسانی است و در اسناد تاریخی به آتشدان ابنون دبیر معروف است.
این باستان شناس و پژوهشگر زبان و فرهنگ ایران باستان اظهار کرد: سه نقش برجسته بزرگ متعلق به دوره ساسانی در دامنه کوه برم دلک وجود دارد که شناسنامه شیراز است و این نقش های برجسته اهمیت زیادی دارند و در مواردی در مقایسه با آثار این دوره منحصر به فرد هستند.
** مجوز معدن در حریم محوطه باستانی
درودی در ادامه گفت:صدور مجوز معدن شن و ماسه در این محدوده جای بسی تعجب دارد که چگونه سازمان میراث فرهنگی تاکنون جلو این اقدام را نگرفته است و لازم است سریعا این سازمان به این موضوع رسیدگی و از ادامه فعالیت معادن در حریم درجه یک میراث باستانی جلوگیری کند.
وی بیان کرد: محل هایی که مورد مناقشه میراث فرهنگی و شهرداری قرار دارد اغلب به وضعیتی ناهنجار دچار شده که نتیجه آن نابودی میراث کهن خواهد بود و مناقشه یاد شده شامل برم دلک هم شده است.
** محوطه سازی و فنس کشی برم دلک شروع شده است
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با شهرداری شیراز تفاهمی در زمینه ساماندهی محوطه برم دلک انجام شده است و براساس این تفاهم نامه فنس کشی این محدوده که برعهده ما بوده انجام شده و ساماندهی محوطه برم دلک وظیفه شهرداری شیراز است.
** بهره برداری از شن و ماسه
مصیب امیری گفت: فعالیت معدن های شن و ماسه در این محدوده که گفته می شود زمینه تخریب و نابودی این آثار تاریخی را فراهم کرده در گذشته نیز مطرح بوده که کارشناسان میراث فرهنگی بررسی کردند و طبق گزارش هایی که دادند فعالیت این معادن نسبت به میراث برم دلک فاصله دارد و تاثیری بر روند تخریب این آثار ندارد.
مدیرکل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری فارس بیان کرد: بررسی آثار فعالیت معادن شن و ماسه در محوطه برم دلک دوباره صورت می گیرد و چنانچه در پی آن اثر مخربی بر این میراث دوره ساسانی گزارش شود قطعا نسبت به جلوگیری از فعالیت این معادن اقدام می شود.
**هیچ اقدامی نشده ولی وعده ها بسیار است
دهیار دهستان کفترک در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: شهرداری شیراز تاکنون هیچ گونه اقدامی برای ساماندهی و یا جلوگیری از نابودی میراث برم دلک نکرده و تاکنون اقدامی برای فنس کشی محوطه باستانی برم دلک از طرف میراث فرهنگی نشده است.
افشین شیبانی اظهار کرد:تاکنون طرح های بسیاری نظیر احداث پارک تاریخی 30 هکتاری،ساخت سایت موزه،مرمت آثار محوطه باستانی برم دلک و....از جانب شهرداری و میراث فرهنگی مطرح و حتی رسانه ای شده است اما متاسفانه همه در حد حرف باقی مانده است.
وی بزرگترین مشکل اهالی کفترک را نبود اشتغال دانست و افزود: دهستان کفترک در حال حاضر 11 روستا با 15 هزار نفر جمعیت دارد که اگر آثار تاریخی برم دلک ساماندهی می شد زمینه اشتغال بسیاری از روستاییان را فراهم می کرد.
وی با اشاره به اینکه اگر درمانگاه،بهداشت و همه نوع امکاناتی در روستاها ایجاد شود ولی اهالی اشتغال نداشته باشند کسی در روستاها نخواهد ماند، اظهار کرد: اگر شرایط به همین روال پیش برود تا دو سال آینده حداقل دو روستای دهستان کفترک خالی از سکنه خواهد شد.
شیبانی ادامه داد:دهستان کفترک چهار معدن شن و ماسه،کارخانه آسفالت و تعدادی کارخانه صنعتی دارد که متاسفانه هیچ منفعتی برای این روستا ندارند چون نیروی کار این واحدهای صنعتی از شیراز تامین می شود.
وی اضافه کرد: تمام برداشت معادن شن و ماسه ای که در محدوده تاریخی برم دلک قرار دارند از کوهی است که نقش برجسته های ساسانی بر آن کنده شده و تمام این برداشت ها نیز به واسطه انفجار انجام می شود که این وضعیت منجر به نابودی کامل این آثار گرانبهای باستانی خواهد شد.
دهیار کفترک گفت:فعالیت این معادن و خصوصا انفجارهایی که به واسطه باروت برای استخراج انجام می شود بر تخریب و نابودی این آثار تاثیر مستقیم دارد به گونه ای که ترک های زیادی در این نقوش برجسته ظاهر شده که متاسفانه روز به روز بر عمق و تعداد آنها افزوده می شود.
وی آثار برم دلک را سومین اثر تاریخی استان فارس که در سال 1310ثبت ملی شده عنوان کرد و گفت:اشیاء بسیاری از این محوطه کشف شده که از جمله این آثار می توان به سرستون تخت جمشید که اکنون در موزه سنگ هفت تنان نگهداری می شود اشاره کرد.
** تاراج شبانه میراث برم دلک
شیبانی گفت: به دلیل عدم حفاظت از این محوطه باستانی سودجویان بسیاری شبانه اقدام به حفاری و تاراج سرمایه ها و اشیای تاریخی مدفون در این مجموعه می کنند و وقتی به یگان حفاظت میراث فرهنگی مراجعه می کنیم می گویند که نیروی کافی برای این کار در اختیار ندارند.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود به وجود قناتی در این محدوده که کارشناسان میراث فرهنگی آن را متعلق به دوره هخامنشی می دانند اشاره و اظهار کرد: این قنات که تنگ سرد نام دارد تنها نمونه از دوره هخامنشی است که هنوز آب در آن جاری است و همچنین به گفته متخصصین امر، ساخت آن نیز منحصر به فرد بوده و مهندسی پیچیده ای دارد چون این قنات از کوه شروع و مظهر آن نیز در دامنه کوه است در حالی که مظهر نمونه های دیگر در بیابان است.
دهیار کفترک اعلام کرد: کمربندی جدید شرق شیراز که در حال احداث است از روی این قنات عبور داده شده و امیدوارم روی این قنات پل زده و جاده را از روی آن عبور دهند تا از نابودی این میراث ارزشمند دوره هخامنشی جلوگیری شود.
**وعده هایی که داده شد
رئیس وقت کمیسیون گردشگری شورای شهر شیراز در خرداد سال 1395 اعلام کرد که 41 میلیارد ریال بودجه برای مرمت مجموعه تاریخی برم دلک و قصر ابونصر و همچنینی 28 میلیارد ریال برای تملک و احداث پارک در محوطه تاریخی برم دلک از بودجه کمیسیون گردشگری اختصاص یافته که طرح های آن آماده و عملیات اجرایی آن نیز شروع شده است.
علی راستگو در آن زمان مرمت قصر ابونصر را نیز اعلام کرد و افزود:مبلغ 13 میلیارد ریال برای این امر در نظر گرفته شده و شهردار منطقه نیز برای انجام این کار موظف شده است.
معاون وقت اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری فارس نیز در فروردین سال 1394 وعده تبدیل قصر ابونصر و برم دلک شیراز به سایت موزه داد و گفت: به دلیل بهرمندی از ویژگی های منحصر به فرد و غنی،این محوطه به سایت موزه تبدیل خواهد شد.
ابراهیم قزلباش در جمع خبرنگاران افزود: با هماهنگی انجام شده با شورای شهر شیراز بازسازی و تبدیل این دو اثر تاریخی به سایت موزه مبلغ سه میلیارد تومان مصوب شده است.
وی با اشاره به حفاری های غیر مجاز در محوطه تاریخی برم دلک اظهار کرد: برای جلوگیری از تخریب ها و حفاظت از این آثار تاریخی ، برنامه ای جامعی با مشارکت شهرداری شیراز در حال تهیه است.
با گذشت حدود سه سال از اعلام این اخبار و خبر آغاز عملیات اجرایی ساماندهی محوطه برم دلک،وضعیت کنونی نشان می دهد نه تنها این کار هنوز آغاز نشده بلکه اوضاع، بدتر از گذشته شده نیز شده است.
** استاندار فارس: برم دلک نجات داده شود
استاندار فارس 26 دی 1396 در بازدید از کتیبه های باستانی برم دلک و کاخ ابونصر گفت: حفاظت و صیانت از این میراث برجسته به همراه ایجاد فضای پیرامونی مناسب،نه تنها فرهنگ غنی ایرانیان را احیا می کند بلکه به فرصتی مناسب برای جذب گردشگر نیز تبدیل خواهد شد.
اسماعیل تبادار در این بازدید بر لزوم توجه به ارزش های تاریخی استان فارس تاکید کرد و افزود: صنعت گردشگری در جهان امروز نقش موثری در اقتصاد کشورها ایفا می کند به نحوی که کوچکترین آثار باقی مانده از گذشته مورد بهره برداری صنعت گردشگری قرار می گیرد بنابراین نباید از چنین ظرفیت های نادر و کم نظیری مانند برم دلک غفلت شود.
تبادار با اشاره به اینکه نقش برجسته برم دلک نخستین اثر به جای مانده است که بیانگر ارزش زن ایرانی و نشان دهنده جایگاه و مقام والای زن در تاریخ کهن این مرز و بوم است، گفت: ضروری است این مجموعه با همکاری و تعامل سازمان میراث فرهنگی و شورای شهر شیراز از این وضعیت بیرون آید.
** پاسخگو نبودن شهرداری شیراز
خبرنگار ایرنا ظرف یک هفته برای انعکاس اقدامات و برنامه ریزی های احتمالی شورای شهر و شهرداری شیراز در مورد برم دلک تلاش کرد و با شهردار منطقه و رئیس کمیسیون گردشگری شورای شهر شیراز تمناس گرفت که این تلاش ها به دلیل عدم همکاری این افراد بی نتیجه ماند.
9873 /1876
گزارش از محمدامین افشارپور
انتهای پیام بر پایه اطلاعات داده شده از طرف کارشناسان، شیراز باستان در این محدوده قرار داشته و از این محل آثار تاریخی بسیاری کشف شده که در موزه های ایران و جهان نگهداری می شود.
تخت ابونصر و سه نقش برجسته ای که در دل کوه تراشیده شده از جمله آثار شاخص این مجموعه باستانی به جا مانده از دوره ساسانی بشمار می رود که امروز حال و روز خوشی ندارند.
این مجموعه در حال حاضر رها و به زباله دانی بزرگی تبدیل شده است.
بر اساس مشاهدات خبرنگار ایرنا و اظهارات اهالی روستای کفترک، به دلیل فعالیت معادن شن و ماسه، ترک هایی بر پیکره نقوش برجسته منحصربه فرد این مجموعه ظاهر شده و روزبه روز نیز بر تعداد و عمق این شکاف ها افزوده می شود.
** درج نام شیراز در لوح برم دلک
پژوهشگر فرهنگ و زبان ایران باستان اظهارداشت: منطقه برم دلک و محدوده کنونی روستای کفترک خاستگاه بافت باستانی و کهن شیراز است.
مجتبی درودی گفت: شیراز قدیم از قلعه فهندژ،باغ دلگشا و محله سعدی تا روستای کفترک،قصر ابونصر و برم دلک امتداد داشته است که در محل کاخ ابونصر قصری متعلق به دوره ساسانی وجود دارد که قدیمی و کهن ترین لوح گلی ایلامی که به اسم شیراز در آن اشاره شده از این محل کشف شده است.
او در مصاحبه با ایرنا ادامه داد: تمام آثار محوطه باستانی برم دلک و قصر ابونصر در حریم روستای کفترک قرار دارند،در محوطه برم دلک مقبره ای وجود دارد که متعلق به دوره شاپور اول ساسانی است و در اسناد تاریخی به آتشدان ابنون دبیر معروف است.
این باستان شناس و پژوهشگر زبان و فرهنگ ایران باستان اظهار کرد: سه نقش برجسته بزرگ متعلق به دوره ساسانی در دامنه کوه برم دلک وجود دارد که شناسنامه شیراز است و این نقش های برجسته اهمیت زیادی دارند و در مواردی در مقایسه با آثار این دوره منحصر به فرد هستند.
** مجوز معدن در حریم محوطه باستانی
درودی در ادامه گفت:صدور مجوز معدن شن و ماسه در این محدوده جای بسی تعجب دارد که چگونه سازمان میراث فرهنگی تاکنون جلو این اقدام را نگرفته است و لازم است سریعا این سازمان به این موضوع رسیدگی و از ادامه فعالیت معادن در حریم درجه یک میراث باستانی جلوگیری کند.
وی بیان کرد: محل هایی که مورد مناقشه میراث فرهنگی و شهرداری قرار دارد اغلب به وضعیتی ناهنجار دچار شده که نتیجه آن نابودی میراث کهن خواهد بود و مناقشه یاد شده شامل برم دلک هم شده است.
** محوطه سازی و فنس کشی برم دلک شروع شده است
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با شهرداری شیراز تفاهمی در زمینه ساماندهی محوطه برم دلک انجام شده است و براساس این تفاهم نامه فنس کشی این محدوده که برعهده ما بوده انجام شده و ساماندهی محوطه برم دلک وظیفه شهرداری شیراز است.
** بهره برداری از شن و ماسه
مصیب امیری گفت: فعالیت معدن های شن و ماسه در این محدوده که گفته می شود زمینه تخریب و نابودی این آثار تاریخی را فراهم کرده در گذشته نیز مطرح بوده که کارشناسان میراث فرهنگی بررسی کردند و طبق گزارش هایی که دادند فعالیت این معادن نسبت به میراث برم دلک فاصله دارد و تاثیری بر روند تخریب این آثار ندارد.
مدیرکل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری فارس بیان کرد: بررسی آثار فعالیت معادن شن و ماسه در محوطه برم دلک دوباره صورت می گیرد و چنانچه در پی آن اثر مخربی بر این میراث دوره ساسانی گزارش شود قطعا نسبت به جلوگیری از فعالیت این معادن اقدام می شود.
**هیچ اقدامی نشده ولی وعده ها بسیار است
دهیار دهستان کفترک در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: شهرداری شیراز تاکنون هیچ گونه اقدامی برای ساماندهی و یا جلوگیری از نابودی میراث برم دلک نکرده و تاکنون اقدامی برای فنس کشی محوطه باستانی برم دلک از طرف میراث فرهنگی نشده است.
افشین شیبانی اظهار کرد:تاکنون طرح های بسیاری نظیر احداث پارک تاریخی 30 هکتاری،ساخت سایت موزه،مرمت آثار محوطه باستانی برم دلک و....از جانب شهرداری و میراث فرهنگی مطرح و حتی رسانه ای شده است اما متاسفانه همه در حد حرف باقی مانده است.
وی بزرگترین مشکل اهالی کفترک را نبود اشتغال دانست و افزود: دهستان کفترک در حال حاضر 11 روستا با 15 هزار نفر جمعیت دارد که اگر آثار تاریخی برم دلک ساماندهی می شد زمینه اشتغال بسیاری از روستاییان را فراهم می کرد.
وی با اشاره به اینکه اگر درمانگاه،بهداشت و همه نوع امکاناتی در روستاها ایجاد شود ولی اهالی اشتغال نداشته باشند کسی در روستاها نخواهد ماند، اظهار کرد: اگر شرایط به همین روال پیش برود تا دو سال آینده حداقل دو روستای دهستان کفترک خالی از سکنه خواهد شد.
شیبانی ادامه داد:دهستان کفترک چهار معدن شن و ماسه،کارخانه آسفالت و تعدادی کارخانه صنعتی دارد که متاسفانه هیچ منفعتی برای این روستا ندارند چون نیروی کار این واحدهای صنعتی از شیراز تامین می شود.
وی اضافه کرد: تمام برداشت معادن شن و ماسه ای که در محدوده تاریخی برم دلک قرار دارند از کوهی است که نقش برجسته های ساسانی بر آن کنده شده و تمام این برداشت ها نیز به واسطه انفجار انجام می شود که این وضعیت منجر به نابودی کامل این آثار گرانبهای باستانی خواهد شد.
دهیار کفترک گفت:فعالیت این معادن و خصوصا انفجارهایی که به واسطه باروت برای استخراج انجام می شود بر تخریب و نابودی این آثار تاثیر مستقیم دارد به گونه ای که ترک های زیادی در این نقوش برجسته ظاهر شده که متاسفانه روز به روز بر عمق و تعداد آنها افزوده می شود.
وی آثار برم دلک را سومین اثر تاریخی استان فارس که در سال 1310ثبت ملی شده عنوان کرد و گفت:اشیاء بسیاری از این محوطه کشف شده که از جمله این آثار می توان به سرستون تخت جمشید که اکنون در موزه سنگ هفت تنان نگهداری می شود اشاره کرد.
** تاراج شبانه میراث برم دلک
شیبانی گفت: به دلیل عدم حفاظت از این محوطه باستانی سودجویان بسیاری شبانه اقدام به حفاری و تاراج سرمایه ها و اشیای تاریخی مدفون در این مجموعه می کنند و وقتی به یگان حفاظت میراث فرهنگی مراجعه می کنیم می گویند که نیروی کافی برای این کار در اختیار ندارند.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود به وجود قناتی در این محدوده که کارشناسان میراث فرهنگی آن را متعلق به دوره هخامنشی می دانند اشاره و اظهار کرد: این قنات که تنگ سرد نام دارد تنها نمونه از دوره هخامنشی است که هنوز آب در آن جاری است و همچنین به گفته متخصصین امر، ساخت آن نیز منحصر به فرد بوده و مهندسی پیچیده ای دارد چون این قنات از کوه شروع و مظهر آن نیز در دامنه کوه است در حالی که مظهر نمونه های دیگر در بیابان است.
دهیار کفترک اعلام کرد: کمربندی جدید شرق شیراز که در حال احداث است از روی این قنات عبور داده شده و امیدوارم روی این قنات پل زده و جاده را از روی آن عبور دهند تا از نابودی این میراث ارزشمند دوره هخامنشی جلوگیری شود.
**وعده هایی که داده شد
رئیس وقت کمیسیون گردشگری شورای شهر شیراز در خرداد سال 1395 اعلام کرد که 41 میلیارد ریال بودجه برای مرمت مجموعه تاریخی برم دلک و قصر ابونصر و همچنینی 28 میلیارد ریال برای تملک و احداث پارک در محوطه تاریخی برم دلک از بودجه کمیسیون گردشگری اختصاص یافته که طرح های آن آماده و عملیات اجرایی آن نیز شروع شده است.
علی راستگو در آن زمان مرمت قصر ابونصر را نیز اعلام کرد و افزود:مبلغ 13 میلیارد ریال برای این امر در نظر گرفته شده و شهردار منطقه نیز برای انجام این کار موظف شده است.
معاون وقت اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری فارس نیز در فروردین سال 1394 وعده تبدیل قصر ابونصر و برم دلک شیراز به سایت موزه داد و گفت: به دلیل بهرمندی از ویژگی های منحصر به فرد و غنی،این محوطه به سایت موزه تبدیل خواهد شد.
ابراهیم قزلباش در جمع خبرنگاران افزود: با هماهنگی انجام شده با شورای شهر شیراز بازسازی و تبدیل این دو اثر تاریخی به سایت موزه مبلغ سه میلیارد تومان مصوب شده است.
وی با اشاره به حفاری های غیر مجاز در محوطه تاریخی برم دلک اظهار کرد: برای جلوگیری از تخریب ها و حفاظت از این آثار تاریخی ، برنامه ای جامعی با مشارکت شهرداری شیراز در حال تهیه است.
با گذشت حدود سه سال از اعلام این اخبار و خبر آغاز عملیات اجرایی ساماندهی محوطه برم دلک،وضعیت کنونی نشان می دهد نه تنها این کار هنوز آغاز نشده بلکه اوضاع، بدتر از گذشته شده نیز شده است.
** استاندار فارس: برم دلک نجات داده شود
استاندار فارس 26 دی 1396 در بازدید از کتیبه های باستانی برم دلک و کاخ ابونصر گفت: حفاظت و صیانت از این میراث برجسته به همراه ایجاد فضای پیرامونی مناسب،نه تنها فرهنگ غنی ایرانیان را احیا می کند بلکه به فرصتی مناسب برای جذب گردشگر نیز تبدیل خواهد شد.
اسماعیل تبادار در این بازدید بر لزوم توجه به ارزش های تاریخی استان فارس تاکید کرد و افزود: صنعت گردشگری در جهان امروز نقش موثری در اقتصاد کشورها ایفا می کند به نحوی که کوچکترین آثار باقی مانده از گذشته مورد بهره برداری صنعت گردشگری قرار می گیرد بنابراین نباید از چنین ظرفیت های نادر و کم نظیری مانند برم دلک غفلت شود.
تبادار با اشاره به اینکه نقش برجسته برم دلک نخستین اثر به جای مانده است که بیانگر ارزش زن ایرانی و نشان دهنده جایگاه و مقام والای زن در تاریخ کهن این مرز و بوم است، گفت: ضروری است این مجموعه با همکاری و تعامل سازمان میراث فرهنگی و شورای شهر شیراز از این وضعیت بیرون آید.
** پاسخگو نبودن شهرداری شیراز
خبرنگار ایرنا ظرف یک هفته برای انعکاس اقدامات و برنامه ریزی های احتمالی شورای شهر و شهرداری شیراز در مورد برم دلک تلاش کرد و با شهردار منطقه و رئیس کمیسیون گردشگری شورای شهر شیراز تمناس گرفت که این تلاش ها به دلیل عدم همکاری این افراد بی نتیجه ماند.
9873 /1876
گزارش از محمدامین افشارپور
کپی شد
