سروستان یکی از شهرستان های استان فارس است که در نزدیکی شیراز قرار دارد؛ شهرستانی که با دارابودن آثار تاریخی و گردشگری چون کاخ ساسانی، به یکی از مقاصد اصلی گردشگران تبدیل شده و در حال حاضر نیز این کاخ ساسانی در قالب پرونده محور ساسانی فارس در آستانه ثبت در فهرست جهانی است. از ویژگی های منحصربه فرد این شهرستان، وجود آداب و رسوم، خوراک های محلی و هنرهای سنتی و صنایع دستی است.بنابر این گزارش، سروستان از معدود شهرستان هایی است که انواع هنرهای سنتی در جوامع روستایی و شهری اش رواج دارد؛ از دستبافت های داری گرفته تا خاتم و منبت و عروسک بافی، اما این روزها هنر نمدمالی که قدمتی چندصدساله دارد در سروستان روبه فراموشی است و از هنرمندانی که در این رشته تخصصی فعالیت می کنند تنها چند استادکار قدیمی باقی مانده است.در این رابطه آرام تن رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سروستان به خبرنگار ما گفت: در حال حاضر افرادی که در رشته نمدمالی در این شهرستان فعالند، انگشت شمار هستند.وی با بیان اینکه هنر نمد در این شهرستان هم مشتری ندارد، افزود: با اینکه بسته های حمایتی در اختیار برخی از کارگاه های نمدمالی شهرستان قرار گرفته اما باز هم این هنر در آستانه فراموشی است چرا که نسل جوان رغبتی برای ادامه کار در این رشته ندارد.آرام تن اضافه کرد: هنر نمدمالی در شهرستان سروستان یکی از رشته های قدیمی و بااصالت محسوب می شود و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده، اما در حال حاضر انگشت شمارند افرادی که در این رشته تخصصی فعالیت می کنند که آنها نیز استادکاران قدیمی و پا به سن گذاشته هستند.رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سروستان در ادامه این گفت وگو، افزود: جوانان و هنرمندان این شهرستان ترجیح می دهند در رشته های هنری و صنایع دستی فعال شوند که آسان تر و پردرآمدتر باشد.آرام تن همچنین اضافه کرد: هم اینک عرضه و تقاضایی برای رشته نمدمالی در شهرستان وجود ندارد و فعالیت هنرمندان در این رشته نیز از توجیه اقتصادی برخوردار نیست، از این رو هنرمندان ترجیح می دهند در رشته های دیگر سرمایهگذاری و فعالیت کنند.وی ادامه داد: رشته های هنری که زودبازده باشد و آموزش ساده تری دارد در اولویت قرار دارد، به طور مثال جوانان ترجیح می دهند در رشته هایی چون زیورآلات تزئینی کار کنند.بنا بر این گزارش کهن ترین شیوه و روش فراهم سازی زیرانداز که تاکنون شناخته شده نمدمالی است .دراینکه نمد برای نخستین بار درکجا درست شده هیچگونه اطلاعی در دست نیست جزاینکه ازدوره های باستان مردمی که باپشم سروکار داشته اند نمد را می شناختند . قبایل ترک که از این نواحی مهاجرت کرده اند و چادرنشین های ایرانی نیز تا به امروز استادان مسلم هنر نمد سازی هستند.
شیوه نمد مالی و تهیه نمد از زمان های گذشته تا کنون تغییری نکرده است و در نقاط مختلف تقریبا یکسان می باشد اما موادی که به پشم می افزایند گونا گون است. مثلا در مازندران آب خالص و در با ختران و فارس صابون بدین منظور مصرفمی شود . در نواحی دشت گر گان تا بابل،آمل،رامسر و کلار دشت نمد مالی انجام می گردد . ایلات ترکمن نیز نمد را برای پوشش سقف و اسکلت چوبی کلبه و یورت خود می مالند و نوعی نمد مرغوب نیز با نقشهای گوناگون جهت زیر انداز ومفروش نمودن کف کلبه فراهم می سازند . نمد مالی در نواحی اصفهان، بروجن و بختیاری نیز رایج بوده است . در باختران در شهرهای قصرشیرین ، سر پل ذهاب ، اسلام آباد غرب ، کرند و در برخی شهرهای استان فارس نمد مالی متداول است .
بنابر اسناد و کتب تاریخی و به روایت داستان عامیانهای که در میان نمدمالان فارس مشهور است ، پسر حضرت سلیمان چوپانی بود که می خواست از پشم گوسفندش برای بافتن پارچه استفاده کند پس از آن که چندین بار در این آرزو ناکام شد دست از کوشش بر داشت و از روی نا امیدی پشم را با مشت کوبید و اشک اندوه بر آن ریخت اشک ها به درون الیاف پشم راه یافت وآ نها را به هم چسباند آنگاه پسر حضرت سلیمان دریافت که از خیساندن و مالیدن پشم پارچه ای برایش ساخته شده است بدینسان نخستین نمد ‹‹خلق›› شد و یاد پسر حضرت سلیمان تا این زمان به عنوان ‹‹ رب النوع ›› نمد مالان شمال ایران زنده مانده است.این افسانه درباره (آفرینش )نمد گواه آن است که نمد مالی کهن ترین شیوه شناخته شده در بافت است ونمد شاید کهن ترین شکل کفپوش دستباف است.میان دستبافهایی که در فارس و از پشم تهیه میشود، نمد مالی هنری است که رو به فراموشی است. نمد در لغت به معنای پارچه ضخیم است که در آن پشم یا کرک منسجم و سائیده میشود.در واقع نمدمالی از صنایع بسیار قدیمی است که در آن با ایجاد فشار ، رطوبت و حرارت، موجب درهم رفتن الیاف پشمی میشوند و محصول نهایی که به آن نمد گفته می شود به عنوان زیراندازی محکم و با دوام بدون بافته شدن تولید می شود.
46
